Book 3 Chapter 263 | |
1 | mārkaṇḍeya uvāca |
1 | sakhā daśarathasyāsīj jaṭāyur aruṇātmajaḥ
gṛdhrarājo mahāvīryaḥ saṃpātir yasya sodaraḥ |
2 | sa dadarśa tadā sītāṃ rāvaṇāṅkagatāṃ snuṣām
krodhād abhyadravat pakṣī rāvaṇaṃ rākṣaseśvaram |
3 | athainam abravīd gṛdhro muñca muñceti maithilīm
dhriyamāṇe mayi kathaṃ hariṣyasi niśācara na hi me mokṣyase jīvan yadi notsṛjase vadhūm |
4 | uktvaivaṃ rākṣasendraṃ taṃ cakarta nakharair bhṛśam
pakṣatuṇḍaprahāraiś ca bahuśo jarjarīkṛtaḥ cakṣāra rudhiraṃ bhūri giriḥ prasravaṇair iva |
5 | sa vadhyamāno gṛdhreṇa rāmapriyahitaiṣiṇā
khaḍgam ādāya ciccheda bhujau tasya patatriṇaḥ |
6 | nihatya gṛdhrarājaṃ sa chinnābhraśikharopamam
ūrdhvam ācakrame sītāṃ gṛhītvāṅkena rākṣasaḥ |
7 | yatra yatra tu vaidehī paśyaty āśramamaṇḍalam
saro vā saritaṃ vāpi tatra muñcati bhūṣaṇam |
8 | sā dadarśa giriprasthe pañca vānarapuṃgavān
tatra vāso mahad divyam utsasarja manasvinī |
9 | tat teṣāṃ vānarendrāṇāṃ papāta pavanoddhutam
madhye supītaṃ pañcānāṃ vidyun meghāntare yathā |
10 | evaṃ hṛtāyāṃ vaidehyāṃ rāmo hatvā mahāmṛgam
nivṛtto dadṛśe dhīmān bhrātaraṃ lakṣmaṇaṃ tadā |
11 | katham utsṛjya vaidehīṃ vane rākṣasasevite
ity evaṃ bhrātaraṃ dṛṣṭvā prāpto 'sīti vyagarhayat |
12 | mṛgarūpadhareṇātha rakṣasā so 'pakarṣaṇam
bhrātur āgamanaṃ caiva cintayan paryatapyata |
13 | garhayann eva rāmas tu tvaritas taṃ samāsadat
api jīvati vaidehī neti paśyāmi lakṣmaṇa |
14 | tasya tat sarvam ācakhyau sītāyā lakṣmaṇo vacaḥ
yad uktavaty asadṛśaṃ vaidehī paścimaṃ vacaḥ |
15 | dahyamānena tu hṛdā rāmo 'bhyapatad āśramam
sa dadarśa tadā gṛdhraṃ nihataṃ parvatopamam |
16 | rākṣasaṃ śaṅkamānas tu vikṛṣya balavad dhanuḥ
abhyadhāvata kākutsthas tatas taṃ sahalakṣmaṇaḥ |
17 | sa tāv uvāca tejasvī sahitau rāmalakṣmaṇau
gṛdhrarājo 'smi bhadraṃ vāṃ sakhā daśarathasya ha |
18 | tasya tad vacanaṃ śrutvā saṃgṛhya dhanuṣī śubhe
ko 'yaṃ pitaram asmākaṃ nāmnāhety ūcatuś ca tau |
19 | tato dadṛśatus tau taṃ chinnapakṣadvayaṃ tathā
tayoḥ śaśaṃsa gṛdhras tu sītārthe rāvaṇād vadham |
20 | apṛcchad rāghavo gṛdhraṃ rāvaṇaḥ kāṃ diśaṃ gataḥ
tasya gṛdhraḥ śiraḥkampair ācacakṣe mamāra ca |
21 | dakṣiṇām iti kākutstho viditvāsya tad iṅgitam
saṃskāraṃ lambhayām āsa sakhāyaṃ pūjayan pituḥ |
22 | tato dṛṣṭvāśramapadaṃ vyapaviddhabṛsīghaṭam
vidhvastakalaśaṃ śūnyaṃ gomāyubalasevitam |
23 | duḥkhaśokasamāviṣṭau vaidehīharaṇārditau
jagmatur daṇḍakāraṇyaṃ dakṣiṇena paraṃtapau |
24 | vane mahati tasmiṃs tu rāmaḥ saumitriṇā saha
dadarśa mṛgayūthāni dravamāṇāni sarvaśaḥ śabdaṃ ca ghoraṃ sattvānāṃ dāvāgner iva vardhataḥ |
25 | apaśyetāṃ muhūrtāc ca kabandhaṃ ghoradarśanam
meghaparvatasaṃkāśaṃ śālaskandhaṃ mahābhujam urogataviśālākṣaṃ mahodaramahāmukham |
26 | yadṛcchayātha tad rakṣaḥ kare jagrāha lakṣmaṇam
viṣādam agamat sadyaḥ saumitrir atha bhārata |
27 | sa rāmam abhisaṃprekṣya kṛṣyate yena tanmukham
viṣaṇṇaś cābravīd rāmaṃ paśyāvasthām imāṃ mama |
28 | haraṇaṃ caiva vaidehyā mama cāyam upaplavaḥ
rājyabhraṃśaś ca bhavatas tātasya maraṇaṃ tathā |
29 | nāhaṃ tvāṃ saha vaidehyā sametaṃ kosalāgatam
drakṣyāmi pṛthivīrājye pitṛpaitāmahe sthitam |
30 | drakṣyanty āryasya dhanyā ye kuśalājaśamīlavaiḥ
abhiṣiktasya vadanaṃ somaṃ sābhralavaṃ yathā |
31 | evaṃ bahuvidhaṃ dhīmān vilalāpa sa lakṣmaṇaḥ
tam uvācātha kākutsthaḥ saṃbhrameṣv apy asaṃbhramaḥ |
32 | mā viṣīda naravyāghra naiṣa kaś cin mayi sthite
chindhy asya dakṣiṇaṃ bāhuṃ chinnaḥ savyo mayā bhujaḥ |
33 | ity evaṃ vadatā tasya bhujo rāmeṇa pātitaḥ
khaḍgena bhṛśatīkṣṇena nikṛttas tilakāṇḍavat |
34 | tato 'sya dakṣiṇaṃ bāhuṃ khaḍgenājaghnivān balī
saumitrir api saṃprekṣya bhrātaraṃ rāghavaṃ sthitam |
35 | punar abhyāhanat pārśve tad rakṣo lakṣmaṇo bhṛśam
gatāsur apatad bhūmau kabandhaḥ sumahāṃs tataḥ |
36 | tasya dehād viniḥsṛtya puruṣo divyadarśanaḥ
dadṛśe divam āsthāya divi sūrya iva jvalan |
37 | papraccha rāmas taṃ vāgmī kas tvaṃ prabrūhi pṛcchataḥ
kāmayā kim idaṃ citram āścaryaṃ pratibhāti me |
38 | tasyācacakṣe gandharvo viśvāvasur ahaṃ nṛpa
prāpto brahmānuśāpena yoniṃ rākṣasasevitām |
39 | rāvaṇena hṛtā sītā rājñā laṅkānivāsinā
sugrīvam abhigacchasva sa te sāhyaṃ kariṣyati |
40 | eṣā pampā śivajalā haṃsakāraṇḍavāyutā
ṛśyamūkasya śailasya saṃnikarṣe taṭākinī |
41 | saṃvasaty atra sugrīvaś caturbhiḥ sacivaiḥ saha
bhrātā vānararājasya vālino hemamālinaḥ |
42 | etāvac chakyam asmābhir vaktuṃ draṣṭāsi jānakīm
dhruvaṃ vānararājasya vidito rāvaṇālayaḥ |
43 | ity uktvāntarhito divyaḥ puruṣaḥ sa mahāprabhaḥ
vismayaṃ jagmatuś cobhau tau vīrau rāmalakṣmaṇau |