Book 3 Chapter 255 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | saṃtiṣṭhata praharata tūrṇaṃ viparidhāvata
iti sma saindhavo rājā codayām āsa tān nṛpān |
2 | tato ghorataraḥ śabdo raṇe samabhavat tadā
bhīmārjunayamān dṛṣṭvā sainyānāṃ sayudhiṣṭhirān |
3 | śibisindhutrigartānāṃ viṣādaś cāpy ajāyata
tān dṛṣṭvā puruṣavyāghrān vyāghrān iva balotkaṭān |
4 | hemacitrasamutsedhāṃ sarvaśaikyāyasīṃ gadām
pragṛhyābhyadravad bhīmaḥ saindhavaṃ kālacoditam |
5 | tadantaram athāvṛtya koṭikāśyo 'bhyahārayat
mahatā rathavaṃśena parivārya vṛkodaram |
6 | śaktitomaranārācair vīrabāhupracoditaiḥ
kīryamāṇo 'pi bahubhir na sma bhīmo 'bhyakampata |
7 | gajaṃ tu sagajārohaṃ padātīṃś ca caturdaśa
jaghāna gadayā bhīmaḥ saindhavadhvajinīmukhe |
8 | pārthaḥ pañcaśatāñ śūrān pārvatīyān mahārathān
parīpsamānaḥ sauvīraṃ jaghāna dhvajinīmukhe |
9 | rājā svayaṃ suvīrāṇāṃ pravarāṇāṃ prahāriṇām
nimeṣamātreṇa śataṃ jaghāna samare tadā |
10 | dadṛśe nakulas tatra rathāt praskandya khaḍgadhṛk
śirāṃsi pādarakṣāṇāṃ bījavat pravapan muhuḥ |
11 | sahadevas tu saṃyāya rathena gajayodhinaḥ
pātayām āsa nārācair drumebhya iva barhiṇaḥ |
12 | tatas trigartaḥ sadhanur avatīrya mahārathāt
gadayā caturo vāhān rājñas tasya tadāvadhīt |
13 | tam abhyāśagataṃ rājā padātiṃ kuntinandanaḥ
ardhacandreṇa bāṇena vivyādhorasi dharmarāṭ |
14 | sa bhinnahṛdayo vīro vaktrāc choṇitam udvaman
papātābhimukhaḥ pārthaṃ chinnamūla iva drumaḥ |
15 | indrasenadvitīyas tu rathāt praskandya dharmarāṭ
hatāśvaḥ sahadevasya pratipede mahāratham |
16 | nakulaṃ tv abhisaṃdhāya kṣemaṃkaramahāmukhau
ubhāv ubhayatas tīkṣṇaiḥ śaravarṣair avarṣatām |
17 | tau śarair abhivarṣantau jīmūtāv iva vārṣikau
ekaikena vipāṭhena jaghne mādravatīsutaḥ |
18 | trigartarājaḥ surathas tasyātha rathadhūrgataḥ
ratham ākṣepayām āsa gajena gajayānavit |
19 | nakulas tv apabhīs tasmād rathāc carmāsipāṇimān
udbhrāntaṃ sthānam āsthāya tasthau girir ivācalaḥ |
20 | surathas taṃ gajavaraṃ vadhāya nakulasya tu
preṣayām āsa sakrodham abhyucchritakaraṃ tataḥ |
21 | nakulas tasya nāgasya samīpaparivartinaḥ
saviṣāṇaṃ bhujaṃ mūle khaḍgena nirakṛntata |
22 | sa vinadya mahānādaṃ gajaḥ kaṅkaṇabhūṣaṇaḥ
patann avākśirā bhūmau hastyārohān apothayat |
23 | sa tat karma mahat kṛtvā śūro mādravatīsutaḥ
bhīmasenarathaṃ prāpya śarma lebhe mahārathaḥ |
24 | bhīmas tv āpatato rājñaḥ koṭikāśyasya saṃgare
sūtasya nudato vāhān kṣureṇāpāharac chiraḥ |
25 | na bubodha hataṃ sūtaṃ sa rājā bāhuśālinā
tasyāśvā vyadravan saṃkhye hatasūtās tatas tataḥ |
26 | vimukhaṃ hatasūtaṃ taṃ bhīmaḥ praharatāṃ varaḥ
jaghāna talayuktena prāsenābhyetya pāṇḍavaḥ |
27 | dvādaśānāṃ tu sarveṣāṃ sauvīrāṇāṃ dhanaṃjayaḥ
cakarta niṣitair bhallair dhanūṃṣi ca śirāṃsi ca |
28 | śibīn ikṣvākumukhyāṃś ca trigartān saindhavān api
jaghānātirathaḥ saṃkhye bāṇagocaram āgatān |
29 | sāditāḥ pratyadṛśyanta bahavaḥ savyasācinā
sapatākāś ca mātaṅgāḥ sadhvajāś ca mahārathāḥ |
30 | pracchādya pṛthivīṃ tasthuḥ sarvam āyodhanaṃ prati
śarīrāṇy aśiraskāni videhāni śirāṃsi ca |
31 | śvagṛdhrakaṅkakākolabhāsagomāyuvāyasāḥ
atṛpyaṃs tatra vīrāṇāṃ hatānāṃ māṃsaśoṇitaiḥ |
32 | hateṣu teṣu vīreṣu sindhurājo jayadrathaḥ
vimucya kṛṣṇāṃ saṃtrastaḥ palāyanaparo 'bhavat |
33 | sa tasmin saṃkule sainye draupadīm avatārya vai
prāṇaprepsur upādhāvad vanaṃ yena narādhamaḥ |
34 | draupadīṃ dharmarājas tu dṛṣṭvā dhaumyapuraskṛtām
mādrīputreṇa vīreṇa ratham āropayat tadā |
35 | tatas tad vidrutaṃ sainyam apayāte jayadrathe
ādiśyādiśya nārācair ājaghāna vṛkodaraḥ |
36 | savyasācī tu taṃ dṛṣṭvā palāyantaṃ jayadratham
vārayām āsa nighnantaṃ bhīmaṃ saindhavasainikān |
37 | arjuna uvāca |
37 | yasyāpacārāt prāpto 'yam asmān kleśo durāsadaḥ
tam asmin samaroddeśe na paśyāmi jayadratham |
38 | tam evānviṣa bhadraṃ te kiṃ te yodhair nipātitaiḥ
anāmiṣam idaṃ karma kathaṃ vā manyate bhavān |
39 | vaiśaṃpāyana uvāca |
39 | ity ukto bhīmasenas tu guḍākeśena dhīmatā
yudhiṣṭhiram abhiprekṣya vāgmī vacanam abravīt |
40 | hatapravīrā ripavo bhūyiṣṭhaṃ vidrutā diśaḥ
gṛhītvā draupadīṃ rājan nivartatu bhavān itaḥ |
41 | yamābhyāṃ saha rājendra dhaumyena ca mahātmanā
prāpyāśramapadaṃ rājan draupadīṃ parisāntvaya |
42 | na hi me mokṣyate jīvan mūḍhaḥ saindhavako nṛpaḥ
pātālatalasaṃstho 'pi yadi śakro 'sya sārathiḥ |
43 | yudhiṣṭhira uvāca |
43 | na hantavyo mahābāho durātmāpi sa saindhavaḥ
duḥśalām abhisaṃsmṛtya gāndhārīṃ ca yaśasvinīm |
44 | vaiśaṃpāyana uvāca |
44 | tac chrutvā draupadī bhīmam uvāca vyākulendriyā
kupitā hrīmatī prājñā patī bhīmārjunāv ubhau |
45 | kartavyaṃ cet priyaṃ mahyaṃ vadhyaḥ sa puruṣādhamaḥ
saindhavāpasadaḥ pāpo durmatiḥ kulapāṃsanaḥ |
46 | bhāryābhihartā nirvairo yaś ca rājyaharo ripuḥ
yācamāno 'pi saṃgrāme na sa jīvitum arhati |
47 | ity uktau tau naravyāghrau yayatur yatra saindhavaḥ
rājā nivavṛte kṛṣṇām ādāya sapurohitaḥ |
48 | sa praviśyāśramapadaṃ vyapaviddhabṛsīghaṭam
mārkaṇḍeyādibhir viprair anukīrṇaṃ dadarśa ha |
49 | draupadīm anuśocadbhir brāhmaṇais taiḥ samāgataiḥ
samiyāya mahāprājñaḥ sabhāryo bhrātṛmadhyagaḥ |
50 | te sma taṃ muditā dṛṣṭvā punar abhyāgataṃ nṛpam
jitvā tān sindhusauvīrān draupadīṃ cāhṛtāṃ punaḥ |
51 | sa taiḥ parivṛto rājā tatraivopaviveśa ha
praviveśāśramaṃ kṛṣṇā yamābhyāṃ saha bhāminī |
52 | bhīmārjunāv api śrutvā krośamātragataṃ ripum
svayam aśvāṃs tudantau tau javenaivābhyadhāvatām |
53 | idam atyadbhutaṃ cātra cakāra puruṣo 'rjunaḥ
krośamātragatān aśvān saindhavasya jaghāna yat |
54 | sa hi divyāstrasaṃpannaḥ kṛcchrakāle 'py asaṃbhramaḥ
akarod duṣkaraṃ karma śarair astrānumantritaiḥ |
55 | tato 'bhyadhāvatāṃ vīrāv ubhau bhīmadhanaṃjayau
hatāśvaṃ saindhavaṃ bhītam ekaṃ vyākulacetasam |
56 | saindhavas tu hatān dṛṣṭvā tathāśvān svān suduḥkhitaḥ
dṛṣṭvā vikramakarmāṇi kurvāṇaṃ ca dhanaṃjayam palāyanakṛtotsāhaḥ prādravad yena vai vanam |
57 | saindhavaṃ tvabhisaṃprekṣya parākrāntaṃ palāyane
anuyāya mahābāhuḥ phalguno vākyam abravīt |
58 | anena vīryeṇa kathaṃ striyaṃ prārthayase balāt
rājaputra nivartasva na te yuktaṃ palāyanam kathaṃ cānucarān hitvā śatrumadhye palāyase |
59 | ity ucyamānaḥ pārthena saindhavo na nyavartata
tiṣṭha tiṣṭheti taṃ bhīmaḥ sahasābhyadravad balī mā vadhīr iti pārthas taṃ dayāvān abhyabhāṣata |