Book 3 Chapter 246 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | vrīhidroṇaḥ parityaktaḥ kathaṃ tena mahātmanā
kasmai dattaś ca bhagavan vidhinā kena cāttha me |
2 | pratyakṣadharmā bhagavān yasya tuṣṭo hi karmabhiḥ
saphalaṃ tasya janmāhaṃ manye saddharmacāriṇaḥ |
3 | vyāsa uvāca |
3 | śiloñchavṛttir dharmātmā mudgalaḥ saṃśitavrataḥ
āsīd rājan kurukṣetre satyavāg anasūyakaḥ |
4 | atithivratī kriyāvāṃś ca kāpotīṃ vṛttim āsthitaḥ
satram iṣṭīkṛtaṃ nāma samupāste mahātapāḥ |
5 | saputradāro hi muniḥ pakṣāhāro babhūva saḥ
kapotavṛttyā pakṣeṇa vrīhidroṇam upārjayat |
6 | darśaṃ ca paurṇamāsaṃ ca kurvan vigatamatsaraḥ
devatātithiśeṣeṇa kurute dehayāpanam |
7 | tasyendraḥ sahito devaiḥ sākṣāt tribhuvaneśvaraḥ
pratyagṛhṇān mahārāja bhāgaṃ parvaṇi parvaṇi |
8 | sa parvakālaṃ kṛtvā tu munivṛttyā samanvitaḥ
atithibhyo dadāv annaṃ prahṛṣṭenāntarātmanā |
9 | vrīhidroṇasya tadaho dadato 'nnaṃ mahātmanaḥ
śiṣṭaṃ mātsaryahīnasya vardhaty atithidarśanāt |
10 | tac chatāny api bhuñjanti brāhmaṇānāṃ manīṣiṇām
munes tyāgaviśuddhyā tu tadannaṃ vṛddhim ṛcchati |
11 | taṃ tu śuśrāva dharmiṣṭhaṃ mudgalaṃ saṃśitavratam
durvāsā nṛpa digvāsās tam athābhyājagāma ha |
12 | bibhrac cāniyataṃ veṣam unmatta iva pāṇḍava
vikacaḥ paruṣā vāco vyāharan vividhā muniḥ |
13 | abhigamyātha taṃ vipram uvāca munisattamaḥ
annārthinam anuprāptaṃ viddhi māṃ munisattama |
14 | svāgataṃ te 'stv iti muniṃ mudgalaḥ pratyabhāṣata
pādyam ācamanīyaṃ ca prativedyānnam uttamam |
15 | prādāt sa tapasopāttaṃ kṣudhitāyātithivratī
unmattāya parāṃ śraddhām āsthāya sa dhṛtavrataḥ |
16 | tatas tadannaṃ rasavat sa eva kṣudhayānvitaḥ
bubhuje kṛtsnam unmattaḥ prādāt tasmai ca mudgalaḥ |
17 | bhuktvā cānnaṃ tataḥ sarvam ucchiṣṭenātmanas tataḥ
athānulilipe 'ṅgāni jagāma ca yathāgatam |
18 | evaṃ dvitīye saṃprāpte parvakāle manīṣiṇaḥ
āgamya bubhuje sarvam annam uñchopajīvinaḥ |
19 | nirāhāras tu sa munir uñcham ārjayate punaḥ
na cainaṃ vikriyāṃ netum aśakan mudgalaṃ kṣudhā |
20 | na krodho na ca mātsaryaṃ nāvamāno na saṃbhramaḥ
saputradāram uñchantam āviveśa dvijottamam |
21 | tathā tam uñchadharmāṇaṃ durvāsā munisattamam
upatasthe yathākālaṃ ṣaṭkṛtvaḥ kṛtaniścayaḥ |
22 | na cāsya mānasaṃ kiṃ cid vikāraṃ dadṛśe muniḥ
śuddhasattvasya śuddhaṃ sa dadṛśe nirmalaṃ manaḥ |
23 | tam uvāca tataḥ prītaḥ sa munir mudgalaṃ tadā
tvatsamo nāsti loke 'smin dātā mātsaryavarjitaḥ |
24 | kṣud dharmasaṃjñāṃ praṇudaty ādatte dhairyam eva ca
viṣayānusāriṇī jihvā karṣaty eva rasān prati |
25 | āhāraprabhavāḥ prāṇā mano durnigrahaṃ calam
manasaś cendriyāṇāṃ cāpy aikāgryaṃ niścitaṃ tapaḥ |
26 | śrameṇopārjitaṃ tyaktuṃ duḥkhaṃ śuddhena cetasā
tat sarvaṃ bhavatā sādho yathāvad upapāditam |
27 | prītāḥ smo 'nugṛhītāś ca sametya bhavatā saha
indriyābhijayo dhairyaṃ saṃvibhāgo damaḥ śamaḥ |
28 | dayā satyaṃ ca dharmaś ca tvayi sarvaṃ pratiṣṭhitam
jitās te karmabhir lokāḥ prāpto 'si paramāṃ gatim |
29 | aho dānaṃ vighuṣṭaṃ te sumahat svargavāsibhiḥ
saśarīro bhavān gantā svargaṃ sucaritavrata |
30 | ity evaṃ vadatas tasya tadā durvāsaso muneḥ
devadūto vimānena mudgalaṃ pratyupasthitaḥ |
31 | haṃsasārasayuktena kiṅkiṇījālamālinā
kāmagena vicitreṇa divyagandhavatā tathā |
32 | uvāca cainaṃ viprarṣiṃ vimānaṃ karmabhir jitam
samupāroha saṃsiddhiṃ prāpto 'si paramāṃ mune |
33 | tam evaṃvādinam ṛṣir devadūtam uvāca ha
icchāmi bhavatā proktān guṇān svarganivāsinām |
34 | ke guṇās tatra vasatāṃ kiṃ tapaḥ kaś ca niścayaḥ
svarge svargasukhaṃ kiṃ ca doṣo vā devadūtaka |
35 | satāṃ saptapadaṃ mitram āhuḥ santaḥ kulocitāḥ
mitratāṃ ca puraskṛtya pṛcchāmi tvām ahaṃ vibho |
36 | yad atra tathyaṃ pathyaṃ ca tad bravīhy avicārayan
śrutvā tathā kariṣyāmi vyavasāyaṃ girā tava |