Book 3 Chapter 238
1	duryodhana uvāca
1	citrasenaṃ samāgamya prahasann arjunas tadā idaṃ vacanam aklībam abravīt paravīrahā
2	bhrātṝn arhasi no vīra moktuṃ gandharvasattama anarhā dharṣaṇaṃ hīme jīvamāneṣu pāṇḍuṣu
3	evam uktas tu gandharvaḥ pāṇḍavena mahātmanā uvāca yat karṇa vayaṃ mantrayanto vinirgatāḥ draṣṭāraḥ sma sukhād dhīnān sadārān pāṇḍavān iti
4	tasminn uccāryamāṇe tu gandharveṇa vacasy atha bhūmer vivaram anvaicchaṃ praveṣṭuṃ vrīḍayānvitaḥ
5	yudhiṣṭhiram athāgamya gandharvāḥ saha pāṇḍavaiḥ asmaddurmantritaṃ tasmai baddhāṃś cāsmān nyavedayan
6	strīsamakṣam ahaṃ dīno baddhaḥ śatruvaśaṃ gataḥ yudhiṣṭhirasyopahṛtaḥ kiṃ nu duḥkham ataḥ param
7	ye me nirākṛtā nityaṃ ripur yeṣām ahaṃ sadā tair mokṣito 'haṃ durbuddhir dattaṃ tair jīvitaṃ ca me
8	prāptaḥ syāṃ yady ahaṃ vīra vadhaṃ tasmin mahāraṇe śreyas tad bhavitā mahyam evaṃbhūtaṃ na jīvitam
9	bhaved yaśaḥ pṛthivyāṃ me khyātaṃ gandharvato vadhāt prāptāś ca lokāḥ puṇyāḥ syur mahendrasadane 'kṣayāḥ
10	yat tv adya me vyavasitaṃ tac chṛṇudhvaṃ nararṣabhāḥ iha prāyam upāsiṣye yūyaṃ vrajata vai gṛhān bhrātaraś caiva me sarve prayāntv adya puraṃ prati
11	karṇaprabhṛtayaś caiva suhṛdo bāndhavāś ca ye duḥśāsanaṃ puraskṛtya prayāntv adya puraṃ prati
12	na hy ahaṃ pratiyāsyāmi puraṃ śatrunirākṛtaḥ śatrumānāpaho bhūtvā suhṛdāṃ mānakṛt tathā
13	sa suhṛcchokado bhūtvā śatrūṇāṃ harṣavardhanaḥ vāraṇāhvayam āsādya kiṃ vakṣyāmi janādhipam
14	bhīṣmo droṇaḥ kṛpo drauṇir viduraḥ saṃjayas tathā bāhlīkaḥ somadattaś ca ye cānye vṛddhasaṃmatāḥ
15	brāhmaṇāḥ śreṇimukhyāś ca tathodāsīnavṛttayaḥ kiṃ māṃ vakṣyanti kiṃ cāpi prativakṣyāmi tān aham
16	ripūṇāṃ śirasi sthitvā tathā vikramya corasi ātmadoṣāt paribhraṣṭaḥ kathaṃ vakṣyāmi tān aham
17	durvinītāḥ śriyaṃ prāpya vidyām aiśvaryam eva ca tiṣṭhanti na ciraṃ bhadre yathāhaṃ madagarvitaḥ
18	aho bata yathedaṃ me kaṣṭaṃ duścaritaṃ kṛtam svayaṃ durbuddhinā mohād yena prāpto 'smi saṃśayam
19	tasmāt prāyam upāsiṣye na hi śakṣyāmi jīvitum cetayāno hi ko jīvet kṛcchrāc chatrubhir uddhṛtaḥ
20	śatrubhiś cāvahasito mānī pauruṣavarjitaḥ pāṇḍavair vikramāḍhyaiś ca sāvamānam avekṣitaḥ
21	vaiśaṃpāyana uvāca
21	evaṃ cintāparigato duḥśāsanam athābravīt duḥśāsana nibodhedaṃ vacanaṃ mama bhārata
22	pratīccha tvaṃ mayā dattam abhiṣekaṃ nṛpo bhava praśādhi pṛthivīṃ sphītāṃ karṇasaubalapālitām
23	bhrātṝn pālaya visrabdhaṃ maruto vṛtrahā yathā bāndhavās tvopajīvantu devā iva śatakratum
24	brāhmaṇeṣu sadā vṛttiṃ kurvīthāś cāpramādataḥ bandhūnāṃ suhṛdāṃ caiva bhavethās tvaṃ gatiḥ sadā
25	jñātīṃś cāpy anupaśyethā viṣṇur devagaṇān iva guravaḥ pālanīyās te gaccha pālaya medinīm
26	nandayan suhṛdaḥ sarvāñ śātravāṃś cāvabhartsayan kaṇṭhe cainaṃ pariṣvajya gamyatām ity uvāca ha
27	tasya tad vacanaṃ śrutvā dīno duḥśāsano 'bravīt aśrukaṇṭhaḥ suduḥkhārtaḥ prāñjaliḥ praṇipatya ca sagadgadam idaṃ vākyaṃ bhrātaraṃ jyeṣṭham ātmanaḥ
28	prasīdety apatad bhūmau dūyamānena cetasā duḥkhitaḥ pādayos tasya netrajaṃ jalam utsṛjan
29	uktavāṃś ca naravyāghro naitad evaṃ bhaviṣyati vidīryet sanagā bhūmir dyauś cāpi śakalībhavet ravir ātmaprabhāṃ jahyāt somaḥ śītāṃśutāṃ tyajet
30	vāyuḥ śaighryam atho jahyād dhimavāṃś ca parivrajet śuṣyet toyaṃ samudreṣu vahnir apy uṣṇatāṃ tyajet
31	na cāhaṃ tvad ṛte rājan praśāseyaṃ vasuṃdharām punaḥ punaḥ prasīdeti vākyaṃ cedam uvāca ha tvam eva naḥ kule rājā bhaviṣyasi śataṃ samāḥ
32	evam uktvā sa rājendra sasvanaṃ praruroda ha pādau saṃgṛhya mānārhau bhrātur jyeṣṭhasya bhārata
33	tathā tau duḥkhitau dṛṣṭvā duḥśāsanasuyodhanau abhigamya vyathāviṣṭaḥ karṇas tau pratyabhāṣata
34	viṣīdathaḥ kiṃ kauravyau bāliśyāt prākṛtāv iva na śokaḥ śocamānasya vinivarteta kasya cit
35	yadā ca śocataḥ śoko vyasanaṃ nāpakarṣati sāmarthyaṃ kiṃ tv ataḥ śoke śocamānau prapaśyathaḥ dhṛtiṃ gṛhṇīta mā śatrūñ śocantau nandayiṣyathaḥ
36	kartavyaṃ hi kṛtaṃ rājan pāṇḍavais tava mokṣaṇam nityam eva priyaṃ kāryaṃ rājño viṣayavāsibhiḥ pālyamānās tvayā te hi nivasanti gatajvarāḥ
37	nārhasy evaṃgate manyuṃ kartuṃ prākṛtavad yathā viṣaṇṇās tava sodaryās tvayi prāyaṃ samāsthite uttiṣṭha vraja bhadraṃ te samāśvāsaya sodarān
38	rājann adyāvagacchāmi taveha laghusattvatām kim atra citraṃ yad vīra mokṣitaḥ pāṇḍavair asi sadyo vaśaṃ samāpannaḥ śatrūṇāṃ śatrukarśana
39	senājīvaiś ca kauravya tathā viṣayavāsibhiḥ ajñātair yadi vā jñātaiḥ kartavyaṃ nṛpateḥ priyam
40	prāyaḥ pradhānāḥ puruṣāḥ kṣobhayanty arivāhinīm nigṛhyante ca yuddheṣu mokṣyante ca svasainikaiḥ
41	senājīvāś ca ye rājñāṃ viṣaye santi mānavāḥ taiḥ saṃgamya nṛpārthāya yatitavyaṃ yathātatham
42	yady evaṃ pāṇḍavai rājan bhavadviṣayavāsibhiḥ yadṛcchayā mokṣito 'dya tatra kā paridevanā
43	na caitat sādhu yad rājan pāṇḍavās tvāṃ nṛpottama svasenayā saṃprayāntaṃ nānuyānti sma pṛṣṭhataḥ
44	śūrāś ca balavantaś ca saṃyugeṣv apalāyinaḥ bhavatas te sabhāyāṃ vai preṣyatāṃ pūrvam āgatāḥ
45	pāṇḍaveyāni ratnāni tvam adyāpy upabhuñjase sattvasthān pāṇḍavān paśya na te prāyam upāviśan uttiṣṭha rājan bhadraṃ te na cintāṃ kartum arhasi
46	avaśyam eva nṛpate rājño viṣayavāsibhiḥ priyāṇy ācaritavyāni tatra kā paridevanā
47	madvākyam etad rājendra yady evaṃ na kariṣyasi sthāsyāmīha bhavatpādau śuśrūṣann arimardana
48	notsahe jīvitum ahaṃ tvadvihīno nararṣabha prāyopaviṣṭas tu nṛpa rājñāṃ hāsyo bhaviṣyasi
49	vaiśaṃpāyana uvāca
49	evam uktas tu karṇena rājā duryodhanas tadā naivotthātuṃ manaś cakre svargāya kṛtaniścayaḥ