Book 3 Chapter 221 | |
1 | mārkaṇḍeya uvāca |
1 | yadābhiṣikto bhagavān senāpatyena pāvakiḥ
tadā saṃprasthitaḥ śrīmān hṛṣṭo bhadravaṭaṃ haraḥ rathenādityavarṇena pārvatyā sahitaḥ prabhuḥ |
2 | sahasraṃ tasya siṃhānāṃ tasmin yuktaṃ rathottame
utpapāta divaṃ śubhraṃ kālenābhipracoditaḥ |
3 | te pibanta ivākāśaṃ trāsayantaś carācarān
siṃhā nabhasy agacchanta nadantaś cārukesarāḥ |
4 | tasmin rathe paśupatiḥ sthito bhāty umayā saha
vidyutā sahitaḥ sūryaḥ sendracāpe ghane yathā |
5 | agratas tasya bhagavān dhaneśo guhyakaiḥ saha
āsthāya ruciraṃ yāti puṣpakaṃ naravāhanaḥ |
6 | airāvataṃ samāsthāya śakraś cāpi suraiḥ saha
pṛṣṭhato 'nuyayau yāntaṃ varadaṃ vṛṣabhadhvajam |
7 | jambhakair yakṣarakṣobhiḥ sragvibhiḥ samalaṃkṛtaḥ
yāty amogho mahāyakṣo dakṣiṇaṃ pakṣam āsthitaḥ |
8 | tasya dakṣiṇato devā marutaś citrayodhinaḥ
gacchanti vasubhiḥ sārdhaṃ rudraiś ca saha saṃgatāḥ |
9 | yamaś ca mṛtyunā sārdhaṃ sarvataḥ parivāritaḥ
ghorair vyādhiśatair yāti ghorarūpavapus tathā |
10 | yamasya pṛṣṭhataś caiva ghoras triśikharaḥ śitaḥ
vijayo nāma rudrasya yāti śūlaḥ svalaṃkṛtaḥ |
11 | tam ugrapāśo varuṇo bhagavān salileśvaraḥ
parivārya śanair yāti yādobhir vividhair vṛtaḥ |
12 | pṛṣṭhato vijayasyāpi yāti rudrasya paṭṭiśaḥ
gadāmusalaśaktyādyair vṛtaḥ praharaṇottamaiḥ |
13 | paṭṭiśaṃ tv anvagād rājaṃś chatraṃ raudraṃ mahāprabham
kamaṇḍaluś cāpy anu taṃ maharṣigaṇasaṃvṛtaḥ |
14 | tasya dakṣiṇato bhāti daṇḍo gacchañ śriyā vṛtaḥ
bhṛgvaṅgirobhiḥ sahito devaiś cāpy abhipūjitaḥ |
15 | eṣāṃ tu pṛṣṭhato rudro vimale syandane sthitaḥ
yāti saṃharṣayan sarvāṃs tejasā tridivaukasaḥ |
16 | ṛṣayaś caiva devāś ca gandharvā bhujagās tathā
nadyo nadā drumāś caiva tathaivāpsarasāṃ gaṇāḥ |
17 | nakṣatrāṇi grahāś caiva devānāṃ śiśavaś ca ye
striyaś ca vividhākārā yānti rudrasya pṛṣṭhataḥ sṛjantyaḥ puṣpavarṣāṇi cārurūpā varāṅganāḥ |
18 | parjanyaś cāpy anuyayau namaskṛtya pinākinam
chatraṃ tu pāṇḍuraṃ somas tasya mūrdhany adhārayat cāmare cāpi vāyuś ca gṛhītvāgniś ca viṣṭhitau |
19 | śakraś ca pṛṣṭhatas tasya yāti rājañ śriyā vṛtaḥ
saha rājarṣibhiḥ sarvaiḥ stuvāno vṛṣaketanam |
20 | gaurī vidyātha gāndhārī keśinī mitrasāhvayā
sāvitryā saha sarvās tāḥ pārvatyā yānti pṛṣṭhataḥ |
21 | tatra vidyāgaṇāḥ sarve ye ke cit kavibhiḥ kṛtāḥ
yasya kurvanti vacanaṃ sendrā devāś camūmukhe |
22 | sa gṛhītvā patākāṃ tu yāty agre rākṣaso grahaḥ
vyāpṛtas tu śmaśāne yo nityaṃ rudrasya vai sakhā piṅgalo nāma yakṣendro lokasyānandadāyakaḥ |
23 | ebhiḥ sa sahitas tatra yayau devo yathāsukham
agrataḥ pṛṣṭhataś caiva na hi tasya gatir dhruvā |
24 | rudraṃ satkarmabhir martyāḥ pūjayantīha daivatam
śivam ity eva yaṃ prāhur īśaṃ rudraṃ pinākinam bhāvais tu vividhākāraiḥ pūjayanti maheśvaram |
25 | devasenāpatis tv evaṃ devasenābhir āvṛtaḥ
anugacchati deveśaṃ brahmaṇyaḥ kṛttikāsutaḥ |
26 | athābravīn mahāsenaṃ mahādevo bṛhadvacaḥ
saptamaṃ mārutaskandhaṃ rakṣa nityam atandritaḥ |
27 | skanda uvāca |
27 | saptamaṃ mārutaskandhaṃ pālayiṣyāmy ahaṃ prabho
yad anyad api me kāryaṃ deva tad vada māciram |
28 | rudra uvāca |
28 | kāryeṣv ahaṃ tvayā putra saṃdraṣṭavyaḥ sadaiva hi
darśanān mama bhaktyā ca śreyaḥ param avāpsyasi |
29 | mārkaṇḍeya uvāca |
29 | ity uktvā visasarjainaṃ pariṣvajya maheṣvaraḥ
visarjite tataḥ skande babhūvautpātikaṃ mahat sahasaiva mahārāja devān sarvān pramohayat |
30 | jajvāla khaṃ sanakṣatraṃ pramūḍhaṃ bhuvanaṃ bhṛśam
cacāla vyanadac corvī tamobhūtaṃ jagat prabho |
31 | tatas tad dāruṇaṃ dṛṣṭvā kṣubhitaḥ śaṃkaras tadā
umā caiva mahābhāgā devāś ca samaharṣayaḥ |
32 | tatas teṣu pramūḍheṣu parvatāmbudasaṃnibham
nānāpraharaṇaṃ ghoram adṛśyata mahad balam |
33 | tad dhi ghoram asaṃkhyeyaṃ garjac ca vividhā giraḥ
abhyadravad raṇe devān bhagavantaṃ ca śaṃkaram |
34 | tair visṛṣṭāny anīkeṣu bāṇajālāny anekaśaḥ
parvatāś ca śataghnyaś ca prāsāś ca parighā gadāḥ |
35 | nipatadbhiś ca tair ghorair devānīkaṃ mahāyudhaiḥ
kṣaṇena vyadravat sarvaṃ vimukhaṃ cāpy adṛśyata |
36 | nikṛttayodhanāgāśvaṃ kṛttāyudhamahāratham
dānavair arditaṃ sainyaṃ devānāṃ vimukhaṃ babhau |
37 | asurair vadhyamānaṃ tat pāvakair iva kānanam
apatad dagdhabhūyiṣṭhaṃ mahādrumavanaṃ yathā |
38 | te vibhinnaśirodehāḥ pracyavante divaukasaḥ
na nātham adhyagacchanta vadhyamānā mahāraṇe |
39 | atha tad vidrutaṃ sainyaṃ dṛṣṭvā devaḥ puraṃdaraḥ
āśvāsayann uvācedaṃ balavad dānavārditam |
40 | bhayaṃ tyajata bhadraṃ vaḥ śūrāḥ śastrāṇi gṛhṇata
kurudhvaṃ vikrame buddhiṃ mā vaḥ kā cid vyathā bhavet |
41 | jayatainān sudurvṛttān dānavān ghoradarśanān
abhidravata bhadraṃ vo mayā saha mahāsurān |
42 | śakrasya vacanaṃ śrutvā samāśvastā divaukasaḥ
dānavān pratyayudhyanta śakraṃ kṛtvā vyapāśrayam |
43 | tatas te tridaśāḥ sarve marutaś ca mahābalāḥ
pratyudyayur mahāvegāḥ sādhyāś ca vasubhiḥ saha |
44 | tair visṛṣṭāny anīkeṣu kruddhaiḥ śastrāṇi saṃyuge
śarāś ca daityakāyeṣu pibanti smāsṛgulbaṇam |
45 | teṣāṃ dehān vinirbhidya śarās te niśitās tadā
niṣpatanto adṛśyanta nagebhya iva pannagāḥ |
46 | tāni daityaśarīrāṇi nirbhinnāni sma sāyakaiḥ
apatan bhūtale rājaṃś chinnābhrāṇīva sarvaśaḥ |
47 | tatas tad dānavaṃ sainyaṃ sarvair devagaṇair yudhi
trāsitaṃ vividhair bāṇaiḥ kṛtaṃ caiva parāṅmukham |
48 | athotkruṣṭaṃ tadā hṛṣṭaiḥ sarvair devair udāyudhaiḥ
saṃhatāni ca tūryāṇi tadā sarvāṇy anekaśaḥ |
49 | evam anyonyasaṃyuktaṃ yuddham āsīt sudāruṇam
devānāṃ dānavānāṃ ca māṃsaśoṇitakardamam |
50 | anayo devalokasya sahasaiva vyadṛśyata
tathā hi dānavā ghorā vinighnanti divaukasaḥ |
51 | tatas tūryapraṇādāś ca bherīṇāṃ ca mahāsvanāḥ
babhūvur dānavendrāṇāṃ siṃhanādāś ca dāruṇāḥ |
52 | atha daityabalād ghorān niṣpapāta mahābalaḥ
dānavo mahiṣo nāma pragṛhya vipulaṃ girim |
53 | te taṃ ghanair ivādityaṃ dṛṣṭvā saṃparivāritam
samudyatagiriṃ rājan vyadravanta divaukasaḥ |
54 | athābhidrutya mahiṣo devāṃś cikṣepa taṃ girim
patatā tena giriṇā devasainyasya pārthiva bhīmarūpeṇa nihatam ayutaṃ prāpatad bhuvi |
55 | atha tair dānavaiḥ sārdhaṃ mahiṣas trāsayan surān
abhyadravad raṇe tūrṇaṃ siṃhaḥ kṣudramṛgān iva |
56 | tam āpatantaṃ mahiṣaṃ dṛṣṭvā sendrā divaukasaḥ
vyadravanta raṇe bhītā viśīrṇāyudhaketanāḥ |
57 | tataḥ sa mahiṣaḥ kruddhas tūrṇaṃ rudrarathaṃ yayau
abhidrutya ca jagrāha rudrasya rathakūbaram |
58 | yadā rudrarathaṃ kruddho mahiṣaḥ sahasā gataḥ
resatū rodasī gāḍhaṃ mumuhuś ca maharṣayaḥ |
59 | vyanadaṃś ca mahākāyā daityā jaladharopamāḥ
āsīc ca niścitaṃ teṣāṃ jitam asmābhir ity uta |
60 | tathābhūte tu bhagavān nāvadhīn mahiṣaṃ raṇe
sasmāra ca tadā skandaṃ mṛtyuṃ tasya durātmanaḥ |
61 | mahiṣo 'pi rathaṃ dṛṣṭvā raudraṃ rudrasya nānadat
devān saṃtrāsayaṃś cāpi daityāṃś cāpi praharṣayan |
62 | tatas tasmin bhaye ghore devānāṃ samupasthite
ājagāma mahāsenaḥ krodhāt sūrya iva jvalan |
63 | lohitāmbarasaṃvīto lohitasragvibhūṣaṇaḥ
lohitāsyo mahābāhur hiraṇyakavacaḥ prabhuḥ |
64 | ratham ādityasaṃkāśam āsthitaḥ kanakaprabham
taṃ dṛṣṭvā daityasenā sā vyadravat sahasā raṇe |
65 | sa cāpi tāṃ prajvalitāṃ mahiṣasya vidāriṇīm
mumoca śaktiṃ rājendra mahāseno mahābalaḥ |
66 | sā muktābhyahanac chaktir mahiṣasya śiro mahat
papāta bhinne śirasi mahiṣas tyaktajīvitaḥ |
67 | kṣiptākṣiptā tu sā śaktir hatvā śatrūn sahasraśaḥ
skandahastam anuprāptā dṛśyate devadānavaiḥ |
68 | prāyaḥ śarair vinihatā mahāsenena dhīmatā
śeṣā daityagaṇā ghorā bhītās trastā durāsadaiḥ skandasya pārṣadair hatvā bhakṣitāḥ śatasaṃghaśaḥ |
69 | dānavān bhakṣayantas te prapibantaś ca śoṇitam
kṣaṇān nirdānavaṃ sarvam akārṣur bhṛśaharṣitāḥ |
70 | tamāṃsīva yathā sūryo vṛkṣān agnir ghanān khagaḥ
tathā skando 'jayac chatrūn svena vīryeṇa kīrtimān |
71 | saṃpūjyamānas tridaśair abhivādya maheśvaram
śuśubhe kṛttikāputraḥ prakīrṇāṃśur ivāṃśumān |
72 | naṣṭaśatrur yadā skandaḥ prayātaś ca maheśvaram
athābravīn mahāsenaṃ pariṣvajya puraṃdaraḥ |
73 | brahmadattavaraḥ skanda tvayāyaṃ mahiṣo hataḥ
devās tṛṇamayā yasya babhūvur jayatāṃ vara so 'yaṃ tvayā mahābāho śamito devakaṇṭakaḥ |
74 | śataṃ mahiṣatulyānāṃ dānavānāṃ tvayā raṇe
nihataṃ devaśatrūṇāṃ yair vayaṃ pūrvatāpitāḥ |
75 | tāvakair bhakṣitāś cānye dānavāḥ śatasaṃghaśaḥ
ajeyas tvaṃ raṇe 'rīṇām umāpatir iva prabhuḥ |
76 | etat te prathamaṃ deva khyātaṃ karma bhaviṣyati
triṣu lokeṣu kīrtiś ca tavākṣayyā bhaviṣyati vaśagāś ca bhaviṣyanti surās tava surātmaja |
77 | mahāsenety evam uktvā nivṛttaḥ saha daivataiḥ
anujñāto bhagavatā tryambakena śacīpatiḥ |
78 | gato bhadravaṭaṃ rudro nivṛttāś ca divaukasaḥ
uktāś ca devā rudreṇa skandaṃ paśyata mām iva |
79 | sa hatvā dānavagaṇān pūjyamāno maharṣibhiḥ
ekāhnaivājayat sarvaṃ trailokyaṃ vahninandanaḥ |
80 | skandasya ya idaṃ janma paṭhate susamāhitaḥ
sa puṣṭim iha saṃprāpya skandasālokyatām iyāt |