Book 3 Chapter 211 | |
1 | mārkaṇḍeya uvāca |
1 | gurubhir niyamair yukto bharato nāma pāvakaḥ
agniḥ puṣṭimatir nāma tuṣṭaḥ puṣṭiṃ prayacchati bharaty eṣa prajāḥ sarvās tato bharata ucyate |
2 | agnir yas tu śivo nāma śaktipūjāparaś ca saḥ
duḥkhārtānāṃ sa sarveṣāṃ śivakṛt satataṃ śivaḥ |
3 | tapasas tu phalaṃ dṛṣṭvā saṃpravṛddhaṃ tapo mahat
uddhartukāmo matimān putro jajñe puraṃdaraḥ |
4 | ūṣmā caivoṣmaṇo jajñe so 'gnir bhūteṣu lakṣyate
agniś cāpi manur nāma prājāpatyam akārayat |
5 | śaṃbhum agnim atha prāhur brāhmaṇā vedapāragāḥ
āvasathyaṃ dvijāḥ prāhur dīptam agniṃ mahāprabham |
6 | ūrjaskarān havyavāhān suvarṇasadṛśaprabhān
agnis tapo hy ajanayat pañca yajñasutān iha |
7 | praśānte 'gnir mahābhāga pariśrānto gavāṃpatiḥ
asurāñ janayan ghorān martyāṃś caiva pṛthagvidhān |
8 | tapasaś ca manuṃ putraṃ bhānuṃ cāpy aṅgirāsṛjat
bṛhadbhānuṃ tu taṃ prāhur brāhmaṇā vedapāragāḥ |
9 | bhānor bhāryā suprajā tu bṛhadbhāsā tu somajā
asṛjetāṃ tu ṣaṭ putrāñ śṛṇu tāsāṃ prajāvidhim |
10 | durbalānāṃ tu bhūtānāṃ tanuṃ yaḥ saṃprayacchati
tam agniṃ baladaṃ prāhuḥ prathamaṃ bhānutaḥ sutam |
11 | yaḥ praśānteṣu bhūteṣu manyur bhavati dāruṇaḥ
agniḥ sa manyumān nāma dvitīyo bhānutaḥ sutaḥ |
12 | darśe ca paurṇamāse ca yasyeha havir ucyate
viṣṇur nāmeha yo 'gnis tu dhṛtimān nāma so 'ṅgirāḥ |
13 | indreṇa sahitaṃ yasya havir āgrayaṇaṃ smṛtam
agnir āgrayaṇo nāma bhānor evānvayas tu saḥ |
14 | cāturmāsyeṣu nityānāṃ haviṣāṃ yo niragrahaḥ
caturbhiḥ sahitaḥ putrair bhānor evānvayas tu saḥ |
15 | niśāṃ tv ajanayat kanyām agnīṣomāv ubhau tathā
manor evābhavad bhāryā suṣuve pañca pāvakān |
16 | pūjyate haviṣāgryeṇa cāturmāsyeṣu pāvakaḥ
parjanyasahitaḥ śrīmān agnir vaiśvānaras tu saḥ |
17 | asya lokasya sarvasya yaḥ patiḥ paripaṭhyate
so 'gnir viśvapatir nāma dvitīyo vai manoḥ sutaḥ tataḥ sviṣṭaṃ bhaved ājyaṃ sviṣṭakṛt paramaḥ smṛtaḥ |
18 | kanyā sā rohiṇī nāma hiraṇyakaśipoḥ sutā
karmaṇāsau babhau bhāryā sa vahniḥ sa prajāpatiḥ |
19 | prāṇam āśritya yo dehaṃ pravartayati dehinām
tasya saṃnihito nāma śabdarūpasya sādhanaḥ |
20 | śuklakṛṣṇagatir devo yo bibharti hutāśanam
akalmaṣaḥ kalmaṣāṇāṃ kartā krodhāśritas tu saḥ |
21 | kapilaṃ paramarṣiṃ ca yaṃ prāhur yatayaḥ sadā
agniḥ sa kapilo nāma sāṃkhyayogapravartakaḥ |
22 | agnir yacchati bhūtāni yena bhūtāni nityadā
karmasv iha vicitreṣu so 'graṇīr vahnir ucyate |
23 | imān anyān samasṛjat pāvakān prathitān bhuvi
agnihotrasya duṣṭasya prāyaścittārtham ulbaṇān |
24 | saṃspṛśeyur yadānyonyaṃ kathaṃ cid vāyunāgnayaḥ
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā vai śucaye 'gnaye |
25 | dakṣiṇāgnir yadā dvābhyāṃ saṃsṛjeta tadā kila
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā vai vītaye 'gnaye |
26 | yady agnayo hi spṛśyeyur niveśasthā davāgninā
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā tu śucaye 'gnaye |
27 | agniṃ rajasvalā cet strī saṃspṛśed agnihotrikam
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā dasyumate 'gnaye |
28 | mṛtaḥ śrūyeta yo jīvan pareyuḥ paśavo yathā
iṣṭir aṣṭākapālena kartavyābhimate 'gnaye |
29 | ārto na juhuyād agniṃ trirātraṃ yas tu brāhmaṇaḥ
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā syād uttarāgnaye |
30 | darśaṃ ca paurṇamāsaṃ ca yasya tiṣṭhet pratiṣṭhitam
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā pathikṛte 'gnaye |
31 | sūtikāgnir yadā cāgniṃ saṃspṛśed agnihotrikam
iṣṭir aṣṭākapālena kāryā cāgnimate 'gnaye |