Book 3 Chapter 209 | |
1 | mārkaṇḍeya uvāca |
1 | bṛhaspateś cāndramasī bhāryābhūd yā yaśasvinī
agnīn sājanayat puṇyān ṣaḍekāṃ cāpi putrikām |
2 | āhutiṣv eva yasyāgner haviṣājyaṃ vidhīyate
so 'gnir bṛhaspateḥ putraḥ śaṃyur nāma mahāprabhaḥ |
3 | cāturmāsyeṣu yasyeṣṭyām aśvamedhe 'grajaḥ paśuḥ
dīpto jvālair anekābhair agnir eko 'tha vīryavān |
4 | śaṃyor apratimā bhāryā satyā satyā ca dharmajā
agnis tasya suto dīptas tisraḥ kanyāś ca suvratāḥ |
5 | prathamenājyabhāgena pūjyate yo 'gnir adhvare
agnis tasya bharadvājaḥ prathamaḥ putra ucyate |
6 | paurṇamāsyeṣu sarveṣu haviṣājyaṃ sruvodyatam
bharato nāmataḥ so 'gnir dvitīyaḥ śaṃyutaḥ sutaḥ |
7 | tisraḥ kanyā bhavanty anyā yāsāṃ sa bharataḥ patiḥ
bharatas tu sutas tasya bharaty ekā ca putrikā |
8 | bharato bharatasyāgneḥ pāvakas tu prajāpateḥ
mahān atyartham ahitas tathā bharatasattama |
9 | bharadvājasya bhāryā tu vīrā vīraś ca piṇḍadaḥ
prāhur ājyena tasyejyāṃ somasyeva dvijāḥ śanaiḥ |
10 | haviṣā yo dvitīyena somena saha yujyate
rathaprabhū rathadhvānaḥ kumbharetāḥ sa ucyate |
11 | sarayvāṃ janayat siddhiṃ bhānuṃ bhābhiḥ samāvṛṇot
āgneyam ānayan nityam āhvāneṣv eṣa kathyate |
12 | yas tu na cyavate nityaṃ yaśasā varcasā śriyā
agnir niścyavano nāma pṛthivīṃ stauti kevalam |
13 | vipāpmā kaluṣair mukto viśuddhaś cārciṣā jvalan
vipāpo 'gniḥ sutas tasya satyaḥ samayakarmasu |
14 | ākrośatāṃ hi bhūtānāṃ yaḥ karoti hi niṣkṛtim
agniḥ sa niṣkṛtir nāma śobhayaty abhisevitaḥ |
15 | anukūjanti yeneha vedanārtāḥ svayaṃ janāḥ
tasya putraḥ svano nāma pāvakaḥ sa rujaskaraḥ |
16 | yas tu viśvasya jagato buddhim ākramya tiṣṭhati
taṃ prāhur adhyātmavido viśvajin nāma pāvakam |
17 | antarāgniḥ śrito yo hi bhuktaṃ pacati dehinām
sa yajñe viśvabhuṅ nāma sarvalokeṣu bhārata |
18 | brahmacārī yatātmā ca satataṃ vipulavrataḥ
brāhmaṇāḥ pūjayanty enaṃ pākayajñeṣu pāvakam |
19 | prathito gopatir nāma nadī yasyābhavat priyā
tasmin sarvāṇi karmāṇi kriyante karmakartṛbhiḥ |
20 | vaḍavāmukhaḥ pibaty ambho yo 'sau paramadāruṇaḥ
ūrdhvabhāg ūrdhvabhāṅ nāma kaviḥ prāṇāśritas tu saḥ |
21 | udagdvāraṃ havir yasya gṛhe nityaṃ pradīyate
tataḥ sviṣṭaṃ bhaved ājyaṃ sviṣṭakṛt paramaḥ smṛtaḥ |
22 | yaḥ praśānteṣu bhūteṣu manyur bhavati pāvakaḥ
krodhasya tu raso jajñe manyatī cātha putrikā svāheti dāruṇā krūrā sarvabhūteṣu tiṣṭhati |
23 | tridive yasya sadṛśo nāsti rūpeṇa kaś cana
atulyatvāt kṛto devair nāmnā kāmas tu pāvakaḥ |
24 | saṃharṣād dhārayan krodhaṃ dhanvī sragvī rathe sthitaḥ
samare nāśayec chatrūn amogho nāma pāvakaḥ |
25 | uktho nāma mahābhāga tribhir ukthair abhiṣṭutaḥ
mahāvācaṃ tv ajanayat sakāmāśvaṃ hi yaṃ viduḥ |