Book 3 Chapter 187 | |
1 | deva uvāca |
1 | kāmaṃ devāpi māṃ vipra na vijānanti tattvataḥ
tvatprītyā tu pravakṣyāmi yathedaṃ visṛjāmy aham |
2 | pitṛbhakto 'si viprarṣe māṃ caiva śaraṇaṃ gataḥ
ato dṛṣṭo 'smi te sākṣād brahmacaryaṃ ca te mahat |
3 | āpo nārā iti proktāḥ saṃjñānāma kṛtaṃ mayā
tena nārāyaṇo 'smy ukto mama tad dhy ayanaṃ sadā |
4 | ahaṃ nārāyaṇo nāma prabhavaḥ śāśvato 'vyayaḥ
vidhātā sarvabhūtānāṃ saṃhartā ca dvijottama |
5 | ahaṃ viṣṇur ahaṃ brahmā śakraś cāhaṃ surādhipaḥ
ahaṃ vaiśravaṇo rājā yamaḥ pretādhipas tathā |
6 | ahaṃ śivaś ca somaś ca kaśyapaś ca prajāpatiḥ
ahaṃ dhātā vidhātā ca yajñaś cāhaṃ dvijottama |
7 | agnir āsyaṃ kṣitiḥ pādau candrādityau ca locane
sadiśaṃ ca nabhaḥ kāyo vāyur manasi me sthitaḥ |
8 | mayā kratuśatair iṣṭaṃ bahubhiḥ svāptadakṣiṇaiḥ
yajante vedaviduṣo māṃ devayajane sthitam |
9 | pṛthivyāṃ kṣatriyendrāś ca pārthivāḥ svargakāṅkṣiṇaḥ
yajante māṃ tathā vaiśyāḥ svargalokajigīṣavaḥ |
10 | catuḥsamudraparyantāṃ merumandarabhūṣaṇām
śeṣo bhūtvāham evaitāṃ dhārayāmi vasuṃdharām |
11 | vārāhaṃ rūpam āsthāya mayeyaṃ jagatī purā
majjamānā jale vipra vīryeṇāsīt samuddhṛtā |
12 | agniś ca vaḍavāvaktro bhūtvāhaṃ dvijasattama
pibāmy apaḥ samāviddhās tāś caiva visṛjāmy aham |
13 | brahma vaktraṃ bhujau kṣatram ūrū me saṃśritā viśaḥ
pādau śūdrā bhajante me vikrameṇa krameṇa ca |
14 | ṛgvedaḥ sāmavedaś ca yajurvedo 'py atharvaṇaḥ
mattaḥ prādurbhavanty ete mām eva praviśanti ca |
15 | yatayaḥ śāntiparamā yatātmāno mumukṣavaḥ
kāmakrodhadveṣamuktā niḥsaṅgā vītakalmaṣāḥ |
16 | sattvasthā nirahaṃkārā nityam adhyātmakovidāḥ
mām eva satataṃ viprāś cintayanta upāsate |
17 | ahaṃ saṃvartako jyotir ahaṃ sarvartako yamaḥ
ahaṃ saṃvartakaḥ sūryo ahaṃ saṃvartako 'nilaḥ |
18 | tārārūpāṇi dṛśyante yāny etāni nabhastale
mama rūpāṇy athaitāni viddhi tvaṃ dvijasattama |
19 | ratnākarāḥ samudrāś ca sarva eva caturdiśam
vasanaṃ śayanaṃ caiva nilayaṃ caiva viddhi me |
20 | kāmaṃ krodhaṃ ca harṣaṃ ca bhayaṃ mohaṃ tathaiva ca
mamaiva viddhi rūpāṇi sarvāṇy etāni sattama |
21 | prāpnuvanti narā vipra yat kṛtvā karmaśobhanam
satyaṃ dānaṃ tapaś cogram ahiṃsā caiva jantuṣu |
22 | madvidhānena vihitā mama dehavihāriṇaḥ
mayābhibhūtavijñānā viceṣṭante na kāmataḥ |
23 | samyag vedam adhīyānā yajanto vividhair makhaiḥ
śāntātmāno jitakrodhāḥ prāpnuvanti dvijātayaḥ |
24 | prāptuṃ na śakyo yo vidvan narair duṣkṛtakarmabhiḥ
lobhābhibhūtaiḥ kṛpaṇair anāryair akṛtātmabhiḥ |
25 | taṃ māṃ mahāphalaṃ viddhi padaṃ sukṛtakarmaṇaḥ
duṣprāpaṃ vipramūḍhānāṃ mārgaṃ yogair niṣevitam |
26 | yadā yadā ca dharmasya glānir bhavati sattama
abhyutthānam adharmasya tadātmānaṃ sṛjāmy aham |
27 | daityā hiṃsānuraktāś ca avadhyāḥ surasattamaiḥ
rākṣasāś cāpi loke 'smin yadotpatsyanti dāruṇāḥ |
28 | tadāhaṃ saṃprasūyāmi gṛheṣu śubhakarmaṇām
praviṣṭo mānuṣaṃ dehaṃ sarvaṃ praśamayāmy aham |
29 | sṛṣṭvā devamanuṣyāṃś ca gandharvoragarākṣasān
sthāvarāṇi ca bhūtāni saṃharāmy ātmamāyayā |
30 | karmakāle punar deham anucintya sṛjāmy aham
praviśya mānuṣaṃ dehaṃ maryādābandhakāraṇāt |
31 | śvetaḥ kṛtayuge varṇaḥ pītas tretāyuge mama
rakto dvāparam āsādya kṛṣṇaḥ kaliyuge tathā |
32 | trayo bhāgā hy adharmasya tasmin kāle bhavanty uta
antakāle ca saṃprāpte kālo bhūtvātidāruṇaḥ trailokyaṃ nāśayāmy ekaḥ kṛtsnaṃ sthāvarajaṅgamam |
33 | ahaṃ trivartmā sarvātmā sarvalokasukhāvahaḥ
abhibhūḥ sarvago 'nanto hṛṣīkeśa urukramaḥ |
34 | kālacakraṃ nayāmy eko brahmann aham arūpi vai
śamanaṃ sarvabhūtānāṃ sarvalokakṛtodyamam |
35 | evaṃ praṇihitaḥ samyaṅ mayātmā munisattama
sarvabhūteṣu viprendra na ca māṃ vetti kaś cana |
36 | yac ca kiṃ cit tvayā prāptaṃ mayi kleṣātmakaṃ dvija
sukhodayāya tat sarvaṃ śreyase ca tavānagha |
37 | yac ca kiṃ cit tvayā loke dṛṣṭaṃ sthāvarajaṅgamam
vihitaḥ sarvathaivāsau mamātmā munisattama |
38 | ardhaṃ mama śarīrasya sarvalokapitāmahaḥ
ahaṃ nārāyaṇo nāma śaṅkhacakragadādharaḥ |
39 | yāvad yugānāṃ viprarṣe sahasraparivartanam
tāvat svapimi viśvātmā sarvalokapitāmahaḥ |
40 | evaṃ sarvam ahaṃ kālam ihāse munisattama
aśiśuḥ śiśurūpeṇa yāvad brahmā na budhyate |
41 | mayā ca vipra datto 'yaṃ varas te brahmarūpiṇā
asakṛt parituṣṭena viprarṣigaṇapūjita |
42 | sarvam ekārṇavaṃ dṛṣṭvā naṣṭaṃ sthāvarajaṅgamam
viklavo 'si mayā jñātas tatas te darśitaṃ jagat |
43 | abhyantaraṃ śarīrasya praviṣṭo 'si yadā mama
dṛṣṭvā lokaṃ samastaṃ ca vismito nāvabudhyase |
44 | tato 'si vaktrād viprarṣe drutaṃ niḥsārito mayā
ākhyātas te mayā cātmā durjñeyo 'pi surāsuraiḥ |
45 | yāvat sa bhagavān brahmā na budhyati mahātapāḥ
tāvat tvam iha viprarṣe viśrabdhaś cara vai sukham |
46 | tato vibuddhe tasmiṃs tu sarvalokapitāmahe
ekībhūto hi srakṣyāmi śarīrād dvijasattama |
47 | ākāśaṃ pṛthivīṃ jyotir vāyuṃ salilam eva ca
loke yac ca bhavec cheṣam iha sthāvarajaṅgamam |
48 | mārkaṇḍeya uvāca |
48 | ity uktvāntarhitas tāta sa devaḥ paramādbhutaḥ
prajāś cemāḥ prapaśyāmi vicitrā bahudhākṛtāḥ |
49 | etad dṛṣṭaṃ mayā rājaṃs tasmin prāpte yugakṣaye
āścaryaṃ bharataśreṣṭha sarvadharmabhṛtāṃ vara |
50 | yaḥ sa devo mayā dṛṣṭaḥ purā padmanibhekṣaṇaḥ
sa eṣa puruṣavyāghra saṃbandhī te janārdanaḥ |
51 | asyaiva varadānād dhi smṛtir na prajahāti mām
dīrgham āyuś ca kaunteya svacchandamaraṇaṃ tathā |
52 | sa eṣa kṛṣṇo vārṣṇeyaḥ purāṇapuruṣo vibhuḥ
āste harir acintyātmā krīḍann iva mahābhujaḥ |
53 | eṣa dhātā vidhātā ca saṃhartā caiva sātvataḥ
śrīvatsavakṣā govindaḥ prajāpatipatiḥ prabhuḥ |
54 | dṛṣṭvemaṃ vṛṣṇiśārdūlaṃ smṛtir mām iyam āgatā
ādidevam ajaṃ viṣṇuṃ puruṣaṃ pītavāsasam |
55 | sarveṣām eva bhūtānāṃ pitā mātā ca mādhavaḥ
gacchadhvam enaṃ śaraṇaṃ śaraṇyaṃ kauravarṣabhāḥ |