Book 3 Chapter 185 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tataḥ sa pāṇḍavo bhūyo mārkaṇḍeyam uvāca ha
kathayasveha caritaṃ manor vaivasvatasya me |
2 | mārkaṇḍeya uvāca |
2 | vivasvataḥ suto rājan paramarṣiḥ pratāpavān
babhūva naraśārdūla prajāpatisamadyutiḥ |
3 | ojasā tejasā lakṣmyā tapasā ca viśeṣataḥ
aticakrāma pitaraṃ manuḥ svaṃ ca pitāmaham |
4 | ūrdhvabāhur viśālāyāṃ badaryāṃ sa narādhipaḥ
ekapādasthitas tīvraṃ cacāra sumahat tapaḥ |
5 | avākśirās tathā cāpi netrair animiṣair dṛḍham
so 'tapyata tapo ghoraṃ varṣāṇām ayutaṃ tadā |
6 | taṃ kadā cit tapasyantam ārdracīrajaṭādharam
vīriṇītīram āgamya matsyo vacanam abravīt |
7 | bhagavan kṣudramatsyo 'smi balavadbhyo bhayaṃ mama
matsyebhyo hi tato māṃ tvaṃ trātum arhasi suvrata |
8 | durbalaṃ balavanto hi matsyaṃ matsyā viśeṣataḥ
bhakṣayanti yathā vṛttir vihitā naḥ sanātanī |
9 | tasmād bhayaughān mahato majjantaṃ māṃ viśeṣataḥ
trātum arhasi kartāsmi kṛte pratikṛtaṃ tava |
10 | sa matsyavacanaṃ śrutvā kṛpayābhipariplutaḥ
manur vaivasvato 'gṛhṇāt taṃ matsyaṃ pāṇinā svayam |
11 | udakāntam upānīya matsyaṃ vaivasvato manuḥ
aliñjare prākṣipat sa candrāṃśusadṛśaprabham |
12 | sa tatra vavṛdhe rājan matsyaḥ paramasatkṛtaḥ
putravac cākarot tasmin manur bhāvaṃ viśeṣataḥ |
13 | atha kālena mahatā sa matsyaḥ sumahān abhūt
aliñjare jale caiva nāsau samabhavat kila |
14 | atha matsyo manuṃ dṛṣṭvā punar evābhyabhāṣata
bhagavan sādhu me 'dyānyat sthānaṃ saṃpratipādaya |
15 | uddhṛtyāliñjarāt tasmāt tataḥ sa bhagavān muniḥ
taṃ matsyam anayad vāpīṃ mahatīṃ sa manus tadā |
16 | tatra taṃ prākṣipac cāpi manuḥ parapuraṃjaya
athāvardhata matsyaḥ sa punar varṣagaṇān bahūn |
17 | dviyojanāyatā vāpī vistṛtā cāpi yojanam
tasyāṃ nāsau samabhavan matsyo rājīvalocana viceṣṭituṃ vā kaunteya matsyo vāpyāṃ viśāṃ pate |
18 | manuṃ matsyas tato dṛṣṭvā punar evābhyabhāṣata
naya māṃ bhagavan sādho samudramahiṣīṃ prabho gaṅgāṃ tatra nivatsyāmi yathā vā tāta manyase |
19 | evam ukto manur matsyam anayad bhagavān vaśī
nadīṃ gaṅgāṃ tatra cainaṃ svayaṃ prākṣipad acyutaḥ |
20 | sa tatra vavṛdhe matsyaḥ kiṃ cit kālam ariṃdama
tataḥ punar manuṃ dṛṣṭvā matsyo vacanam abravīt |
21 | gaṅgāyāṃ hi na śaknomi bṛhattvāc ceṣṭituṃ prabho
samudraṃ naya mām āśu prasīda bhagavann iti |
22 | uddhṛtya gaṅgāsalilāt tato matsyaṃ manuḥ svayam
samudram anayat pārtha tatra cainam avāsṛjat |
23 | sumahān api matsyaḥ san sa manor manasas tadā
āsīd yatheṣṭahāryaś ca sparśagandhasukhaś ca vai |
24 | yadā samudre prakṣiptaḥ sa matsyo manunā tadā
tata enam idaṃ vākyaṃ smayamāna ivābravīt |
25 | bhagavan kṛtā hi me rakṣā tvayā sarvā viśeṣataḥ
prāptakālaṃ tu yat kāryaṃ tvayā tac chrūyatāṃ mama |
26 | acirād bhagavan bhaumam idaṃ sthāvarajaṅgamam
sarvam eva mahābhāga pralayaṃ vai gamiṣyati |
27 | saṃprakṣālanakālo 'yaṃ lokānāṃ samupasthitaḥ
tasmāt tvāṃ bodhayāmy adya yat te hitam anuttamam |
28 | trasānāṃ sthāvarāṇāṃ ca yac ceṅgaṃ yac ca neṅgati
tasya sarvasya saṃprāptaḥ kālaḥ paramadāruṇaḥ |
29 | nauś ca kārayitavyā te dṛḍhā yuktavaṭākarā
tatra saptarṣibhiḥ sārdham āruhethā mahāmune |
30 | bījāni caiva sarvāṇi yathoktāni mayā purā
tasyām ārohayer nāvi susaṃguptāni bhāgaśaḥ |
31 | nausthaś ca māṃ pratīkṣethās tadā munijanapriya
āgamiṣyāmy ahaṃ śṛṅgī vijñeyas tena tāpasa |
32 | evam etat tvayā kāryam āpṛṣṭo 'si vrajāmy aham
nātiśaṅkyam idaṃ cāpi vacanaṃ te mamābhibho |
33 | evaṃ kariṣya iti taṃ sa matsyaṃ pratyabhāṣata
jagmatuś ca yathākāmam anujñāpya parasparam |
34 | tato manur mahārāja yathoktaṃ matsyakena ha
bījāny ādāya sarvāṇi sāgaraṃ pupluve tadā nāvā tu śubhayā vīra mahormiṇam ariṃdama |
35 | cintayām āsa ca manus taṃ matsyaṃ pṛthivīpate
sa ca tac cintitaṃ jñātvā matsyaḥ parapuraṃjaya śṛṅgī tatrājagāmāśu tadā bharatasattama |
36 | taṃ dṛṣṭvā manujendrendra manur matsyaṃ jalārṇave
śṛṅgiṇaṃ taṃ yathoktena rūpeṇādrim ivocchritam |
37 | vaṭākaramayaṃ pāśam atha matsyasya mūrdhani
manur manujaśārdūla tasmiñ śṛṅge nyaveśayat |
38 | saṃyatas tena pāśena matsyaḥ parapuraṃjaya
vegena mahatā nāvaṃ prākarṣal lavaṇāmbhasi |
39 | sa tatāra tayā nāvā samudraṃ manujeśvara
nṛtyamānam ivormībhir garjamānam ivāmbhasā |
40 | kṣobhyamāṇā mahāvātaiḥ sā naus tasmin mahodadhau
ghūrṇate capaleva strī mattā parapuraṃjaya |
41 | naiva bhūmir na ca diśaḥ pradiśo vā cakāśire
sarvam āmbhasam evāsīt khaṃ dyauś ca narapuṃgava |
42 | evaṃbhūte tadā loke saṃkule bharatarṣabha
adṛśyanta saptarṣayo manur matsyaḥ sahaiva ha |
43 | evaṃ bahūn varṣagaṇāṃs tāṃ nāvaṃ so 'tha matsyakaḥ
cakarṣātandrito rājaṃs tasmin salilasaṃcaye |
44 | tato himavataḥ śṛṅgaṃ yat paraṃ puruṣarṣabha
tatrākarṣat tato nāvaṃ sa matsyaḥ kurunandana |
45 | tato 'bravīt tadā matsyas tān ṛṣīn prahasañ śanaiḥ
asmin himavataḥ śṛṅge nāvaṃ badhnīta māciram |
46 | sā baddhā tatra tais tūrṇam ṛṣibhir bharatarṣabha
naur matsyasya vacaḥ śrutvā śṛṅge himavatas tadā |
47 | tac ca naubandhanaṃ nāma śṛṅgaṃ himavataḥ param
khyātam adyāpi kaunteya tad viddhi bharatarṣabha |
48 | athābravīd animiṣas tān ṛṣīn sahitāṃs tadā
ahaṃ prajāpatir brahmā matparaṃ nādhigamyate matsyarūpeṇa yūyaṃ ca mayāsmān mokṣitā bhayāt |
49 | manunā ca prajāḥ sarvāḥ sadevāsuramānavāḥ
sraṣṭavyāḥ sarvalokāś ca yac ceṅgaṃ yac ca neṅgati |
50 | tapasā cātitīvreṇa pratibhāsya bhaviṣyati
matprasādāt prajāsarge na ca mohaṃ gamiṣyati |
51 | ity uktvā vacanaṃ matsyaḥ kṣaṇenādarśanaṃ gataḥ
sraṣṭukāmaḥ prajāś cāpi manur vaivasvataḥ svayam pramūḍho 'bhūt prajāsarge tapas tepe mahat tataḥ |
52 | tapasā mahatā yuktaḥ so 'tha sraṣṭuṃ pracakrame
sarvāḥ prajā manuḥ sākṣād yathāvad bharatarṣabha |
53 | ity etan mātsyakaṃ nāma purāṇaṃ parikīrtitam
ākhyānam idam ākhyātaṃ sarvapāpaharaṃ mayā |
54 | ya idaṃ śṛṇuyān nityaṃ manoś caritam āditaḥ
sa sukhī sarvasiddhārthaḥ svargalokam iyān naraḥ |