Book 3 Chapter 181 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | taṃ vivakṣantam ālakṣya kururājo mahāmunim
kathāsaṃjananārthāya codayām āsa pāṇḍavaḥ |
2 | bhavān daivatadaityānām ṛṣīṇāṃ ca mahātmanām
rājarṣīṇāṃ ca sarveṣāṃ caritajñaḥ sanātanaḥ |
3 | sevyaś copāsitavyaś ca mato naḥ kāṅkṣitaś ciram
ayaṃ ca devakīputraḥ prāpto 'smān avalokakaḥ |
4 | bhavaty eva hi me buddhir dṛṣṭvātmānaṃ sukhāc cyutam
dhārtarāṣṭrāṃś ca durvṛttān ṛdhyataḥ prekṣya sarvaśaḥ |
5 | karmaṇaḥ puruṣaḥ kartā śubhasyāpy aśubhasya ca
svaphalaṃ tad upāśnāti kathaṃ kartā svid īśvaraḥ |
6 | atha vā sukhaduḥkheṣu nṛṇāṃ brahmavidāṃ vara
iha vā kṛtam anveti paradehe 'tha vā punaḥ |
7 | dehī ca dehaṃ saṃtyajya mṛgyamāṇaḥ śubhāśubhaiḥ
kathaṃ saṃyujyate pretya iha vā dvijasattama |
8 | aihalaukikam evaitad utāho pāralaukikam
kva ca karmāṇi tiṣṭhanti jantoḥ pretasya bhārgava |
9 | mārkaṇḍeya uvāca |
9 | tvadyukto 'yam anupraśno yathāvad vadatāṃ vara
viditaṃ veditavyaṃ te sthityartham anupṛcchasi |
10 | atra te vartayiṣyāmi tad ihaikamanāḥ śṛṇu
yathehāmutra ca naraḥ sukhaduḥkham upāśnute |
11 | nirmalāni śarīrāṇi viśuddhāni śarīriṇām
sasarja dharmatantrāṇi pūrvotpannaḥ prajāpatiḥ |
12 | amoghabalasaṃkalpāḥ suvratāḥ satyavādinaḥ
brahmabhūtā narāḥ puṇyāḥ purāṇāḥ kurunandana |
13 | sarve devaiḥ samāyānti svacchandena nabhastalam
tataś ca punar āyānti sarve svacchandacāriṇaḥ |
14 | svacchandamaraṇāś cāsan narāḥ svacchandajīvinaḥ
alpabādhā nirātaṅkā siddhārthā nirupadravāḥ |
15 | draṣṭāro devasaṃghānām ṛṣīṇāṃ ca mahātmanām
pratyakṣāḥ sarvadharmāṇāṃ dāntā vigatamatsarāḥ |
16 | āsan varṣasahasrāṇi tathā putrasahasriṇaḥ
tataḥ kālāntare 'nyasmin pṛthivītalacāriṇaḥ |
17 | kāmakrodhābhibhūtās te māyāvyājopajīvinaḥ
lobhamohābhibhūtāś ca tyaktā devais tato narāḥ |
18 | aśubhaiḥ karmabhiḥ pāpās tiryaṅ narakagāminaḥ
saṃsāreṣu vicitreṣu pacyamānāḥ punaḥ punaḥ |
19 | mogheṣṭā moghasaṃkalpā moghajñānā vicetasaḥ
sarvātiśaṅkinaś caiva saṃvṛttāḥ kleśabhāginaḥ aśubhaiḥ karmabhiś cāpi prāyaśaḥ paricihnitāḥ |
20 | dauṣkulyā vyādhibahulā durātmāno 'pratāpinaḥ
bhavanty alpāyuṣaḥ pāpā raudrakarmaphalodayāḥ nāthantaḥ sarvakāmānāṃ nāstikā bhinnasetavaḥ |
21 | jantoḥ pretasya kaunteya gatiḥ svair iha karmabhiḥ
prājñasya hīnabuddheś ca karmakośaḥ kva tiṣṭhati |
22 | kvasthas tat samupāśnāti sukṛtaṃ yadi vetarat
iti te darśanaṃ yac ca tatrāpy anunayaṃ śṛṇu |
23 | ayam ādiśarīreṇa devasṛṣṭena mānavaḥ
śubhānām aśubhānāṃ ca kurute saṃcayaṃ mahat |
24 | āyuṣo 'nte prahāyedaṃ kṣīṇaprāyaṃ kalevaram
saṃbhavaty eva yugapad yonau nāsty antarābhavaḥ |
25 | tatrāsya svakṛtaṃ karma chāyevānugataṃ sadā
phalaty atha sukhārho vā duḥkhārho vāpi jāyate |
26 | kṛtāntavidhisaṃyuktaḥ sa jantur lakṣaṇaiḥ śubhaiḥ
aśubhair vā nirādāno lakṣyate jñānadṛṣṭibhiḥ |
27 | eṣā tāvad abuddhīnāṃ gatir uktā yudhiṣṭhira
ataḥ paraṃ jñānavatāṃ nibodha gatim uttamām |
28 | manuṣyās taptatapasaḥ sarvāgamaparāyaṇāḥ
sthiravratāḥ satyaparā guruśuśrūṣaṇe ratāḥ |
29 | suśīlāḥ śuklajātīyāḥ kṣāntā dāntāḥ sutejasaḥ
śubhayonyantaragatāḥ prāyaśaḥ śubhalakṣaṇāḥ |
30 | jitendriyatvād vaśinaḥ śuklatvān mandarogiṇaḥ
alpabādhaparitrāsād bhavanti nirupadravāḥ |
31 | cyavantaṃ jāyamānaṃ ca garbhasthaṃ caiva sarvaśaḥ
svam ātmānaṃ paraṃ caiva budhyante jñānacakṣuṣaḥ karmabhūmim imāṃ prāpya punar yānti surālayam |
32 | kiṃ cid daivād dhaṭhāt kiṃ cit kiṃ cid eva svakarmabhiḥ
prāpnuvanti narā rājan mā te 'stv anyā vicāraṇā |
33 | imām atropamāṃ cāpi nibodha vadatāṃ vara
manuṣyaloke yac chreyaḥ paraṃ manye yudhiṣṭhira |
34 | iha vaikasya nāmutra amutraikasya no iha
iha cāmutra caikasya nāmutraikasya no iha |
35 | dhanāni yeṣāṃ vipulāni santi; nityaṃ ramante suvibhūṣitāṅgāḥ
teṣām ayaṃ śatruvaraghna loko; nāsau sadā dehasukhe ratānām |
36 | ye yogayuktās tapasi prasaktāḥ; svādhyāyaśīlā jarayanti dehān
jitendriyā bhūtahite niviṣṭās; teṣām asau nāyam arighna lokaḥ |
37 | ye dharmam eva prathamaṃ caranti; dharmeṇa labdhvā ca dhanāni kāle
dārān avāpya kratubhir yajante; teṣām ayaṃ caiva paraś ca lokaḥ |
38 | ye naiva vidyāṃ na tapo na dānaṃ; na cāpi mūḍhāḥ prajane yatante
na cādhigacchanti sukhāny abhāgyās; teṣām ayaṃ caiva paraś ca nāsti |
39 | sarve bhavantas tv ativīryasattvā; divyaujasaḥ saṃhananopapannāḥ
lokād amuṣmād avaniṃ prapannāḥ; svadhītavidyāḥ surakāryahetoḥ |
40 | kṛtvaiva karmāṇi mahānti śūrās; tapodamācāravihāraśīlāḥ
devān ṛṣīn pretagaṇāṃś ca sarvān; saṃtarpayitvā vidhinā pareṇa |
41 | svargaṃ paraṃ puṇyakṛtāṃ nivāsaṃ; krameṇa saṃprāpsyatha karmabhiḥ svaiḥ
mā bhūd viśaṅkā tava kauravendra; dṛṣṭvātmanaḥ kleśam imaṃ sukhārha |