Book 3 Chapter 180 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | kāmyakaṃ prāpya kaunteyā yudhiṣṭhirapurogamāḥ
kṛtātithyā munigaṇair niṣeduḥ saha kṛṣṇayā |
2 | tatas tān pariviśvastān vasataḥ pāṇḍunandanān
brāhmaṇā bahavas tatra samantāt paryavārayan |
3 | athābravīd dvijaḥ kaś cid arjunasya priyaḥ sakhā
eṣyatīha mahābāhur vaśī śaurir udāradhīḥ |
4 | viditā hi harer yūyam ihāyātāḥ kurūdvahāḥ
sadā hi darśanākāṅkṣī śreyo 'nveṣī ca vo hariḥ |
5 | bahuvatsarajīvī ca mārkaṇḍeyo mahātapāḥ
svādhyāyatapasā yuktaḥ kṣipraṃ yuṣmān sameṣyati |
6 | tathaiva tasya bruvataḥ pratyadṛṣyata keśavaḥ
sainyasugrīvayuktena rathena rathināṃ varaḥ |
7 | maghavān iva paulomyā sahitaḥ satyabhāmayā
upāyād devakīputro didṛkṣuḥ kurusattamān |
8 | avatīrya rathāt kṛṣṇo dharmarājaṃ yathāvidhi
vavande mudito dhīmān bhīmaṃ ca balināṃ varam |
9 | pūjayām āsa dhaumyaṃ ca yamābhyām abhivāditaḥ
pariṣvajya guḍākeśaṃ draupadīṃ paryasāntvayat |
10 | sa dṛṣṭvā phalgunaṃ vīraṃ cirasya priyam āgatam
paryaṣvajata dāśārhaḥ punaḥ punar ariṃdamam |
11 | tathaiva satyabhāmāpi draupadīṃ pariṣasvaje
pāṇḍavānāṃ priyāṃ bhāryāṃ kṛṣṇasya mahiṣī priyā |
12 | tatas te pāṇḍavāḥ sarve sabhāryāḥ sapurohitāḥ
ānarcuḥ puṇḍarīkākṣaṃ parivavruś ca sarvaśaḥ |
13 | kṛṣṇas tu pārthena sametya vidvān; dhanaṃjayenāsuratarjanena
babhau yathā bhūtapatir mahātmā; sametya sākṣād bhagavān guhena |
14 | tataḥ samastāni kirīṭamālī; vaneṣu vṛttāni gadāgrajāya
uktvā yathāvat punar anvapṛcchat; kathaṃ subhadrā ca tathābhimanyuḥ |
15 | sa pūjayitvā madhuhā yathāvat; pārthāṃś ca kṛṣṇāṃ ca purohitaṃ ca
uvāca rājānam abhipraśaṃsan; yudhiṣṭhiraṃ tatra sahopaviśya |
16 | dharmaḥ paraḥ pāṇḍava rājyalābhāt; tasyārtham āhus tapa eva rājan
satyārjavābhyāṃ caratā svadharmaṃ; jitas tavāyaṃ ca paraś ca lokaḥ |
17 | adhītam agre caratā vratāni; samyag dhanurvedam avāpya kṛtsnam
kṣātreṇa dharmeṇa vasūni labdhvā; sarve hy avāptāḥ kratavaḥ purāṇāḥ |
18 | na grāmyadharmeṣu ratis tavāsti; kāmān na kiṃ cit kuruṣe narendra
na cārthalobhāt prajahāsi dharmaṃ; tasmāt svabhāvād asi dharmarājaḥ |
19 |
dānaṃ ca satyaṃ ca tapaś ca rājañ; śraddhā ca śāntiś ca dhṛtiḥ kṣamā ca
avāpya rāṣṭrāṇi vasūni bhogān; eṣā parā pārtha sadā ratis te |
20 | yadā janaughaḥ kurujāṅgalānāṃ; kṛṣṇāṃ sabhāyām avaśām apaśyat
apetadharmavyavahāravṛttaṃ; saheta tat pāṇḍava kas tvad anyaḥ |
21 | asaṃśayaṃ sarvasamṛddhakāmaḥ; kṣipraṃ prajāḥ pālayitāsi samyak
ime vayaṃ nigrahaṇe kurūṇāṃ; yadi pratijñā bhavataḥ samāptā |
22 |
dhaumyaṃ ca kṛṣṇāṃ ca yudhiṣṭhiraṃ ca; yamau ca bhīmaṃ ca daśārhasiṃhaḥ
uvāca diṣṭyā bhavatāṃ śivena; prāptaḥ kirīṭī muditaḥ kṛtāstraḥ |
23 | provāca kṛṣṇām api yājñasenīṃ; daśārhabhartā sahitaḥ suhṛdbhiḥ
kṛṣṇe dhanurvedaratipradhānāḥ; satyavratās te śiśavaḥ suśīlāḥ sadbhiḥ sadaivācaritaṃ samādhiṃ; caranti putrās tava yājñaseni |
24 | rājyena rāṣṭraiś ca nimantryamāṇāḥ; pitrā ca kṛṣṇe tava sodaraiś ca
na yajñasenasya na mātulānāṃ; gṛheṣu bālā ratim āpnuvanti |
25 | ānartam evābhimukhāḥ śivena; gatvā dhanurvedaratipradhānāḥ
tavātmajā vṛṣṇipuraṃ praviśya; na daivatebhyaḥ spṛhayanti kṛṣṇe |
26 | yathā tvam evārhasi teṣu vṛttiṃ; prayoktum āryā ca yathaiva kuntī
teṣv apramādena sadā karoti; tathā ca bhūyaś ca tathā subhadrā |
27 | yathāniruddhasya yathābhimanyor; yathā sunīthasya yathaiva bhānoḥ
tathā vinetā ca gatiś ca kṛṣṇe; tavātmajānām api raukmiṇeyaḥ |
28 | gadāsicarmagrahaṇeṣu śūrān; astreṣu śikṣāsu rathāśvayāne
samyag vinetā vinayaty atandrīs; tāṃś cābhimanyuḥ satataṃ kumāraḥ |
29 | sa cāpi samyak praṇidhāya śikṣām; astrāṇi caiṣāṃ guruvat pradāya
tavātmajānāṃ ca tathābhimanyoḥ; parākramais tuṣyati raukmiṇeyaḥ |
30 | yadā vihāraṃ prasamīkṣamāṇāḥ; prayānti putrās tava yājñaseni
ekaikam eṣām anuyānti tatra; rathāś ca yānāni ca dantinaś ca |
31 | athābravīd dharmarājaṃ tu kṛṣṇo; daśārhayodhāḥ kukurāndhakāś ca
ete nideśaṃ tava pālayanti; tiṣṭhanti yatrecchasi tatra rājan |
32 | āvartatāṃ kārmukavegavātā; halāyudhapragrahaṇā madhūnām
senā tavārtheṣu narendra yattā; sasādipattyaśvarathā sanāgā |
33 |
prasthāpyatāṃ pāṇḍava dhārtarāṣṭraḥ; suyodhanaḥ pāpakṛtāṃ variṣṭhaḥ
sa sānubandhaḥ sasuhṛdgaṇaś ca; saubhasya saubhādhipateś ca mārgam |
34 | kāmaṃ tathā tiṣṭha narendra tasmin; yathā kṛtas te samayaḥ sabhāyām
dāśārhayodhais tu sasādiyodhaṃ; pratīkṣatāṃ nāgapuraṃ bhavantam |
35 | vyapetamanyur vyapanītapāpmā; vihṛtya yatrecchasi tatra kāmam
tataḥ samṛddhaṃ prathamaṃ viśokaḥ; prapatsyase nāgapuraṃ sarāṣṭram |
36 | tatas tad ājñāya mataṃ mahātmā; yathāvad uktaṃ puruṣottamena
praśasya viprekṣya ca dharmarājaḥ; kṛtāñjaliḥ keśavam ity uvāca |
37 | asaṃśayaṃ keśava pāṇḍavānāṃ; bhavān gatis tvaccharaṇā hi pārthāḥ
kālodaye tac ca tataś ca bhūyaḥ; kartā bhavān karma na saṃśayo 'sti |
38 | yathāpratijñaṃ vihṛtaś ca kālaḥ; sarvāḥ samā dvādaśa nirjaneṣu
ajñātacaryāṃ vidhivat samāpya; bhavadgatāḥ keśava pāṇḍaveyāḥ |
39 | vaiśaṃpāyana uvāca |
39 | tathā vadati vārṣṇeye dharmarāje ca bhārata
atha paścāt tapovṛddho bahuvarṣasahasradhṛk pratyadṛṣyata dharmātmā mārkaṇḍeyo mahātapāḥ |
40 | tam āgatam ṛṣiṃ vṛddhaṃ bahuvarṣasahasriṇam
ānarcur brāhmaṇāḥ sarve kṛṣṇaś ca saha pāṇḍavaiḥ |
41 | tam arcitaṃ suviṣvastam āsīnam ṛṣisattamam
brāhmaṇānāṃ matenāha pāṇḍavānāṃ ca keśavaḥ |
42 | śuśrūṣavaḥ pāṇḍavās te brāhmaṇāś ca samāgatāḥ
draupadī satyabhāmā ca tathāhaṃ paramaṃ vacaḥ |
43 | purāvṛttāḥ kathāḥ puṇyāḥ sadācārāḥ sanātanāḥ
rājñāṃ strīṇām ṛṣīṇāṃ ca mārkaṇḍeya vicakṣva naḥ |
44 | teṣu tatropaviṣṭeṣu devarṣir api nāradaḥ
ājagāma viśuddhātmā pāṇḍavān avalokakaḥ |
45 | tam apy atha mahātmānaṃ sarve tu puruṣarṣabhāḥ
pādyārghyābhyāṃ yathānyāyam upatasthur manīṣiṇam |
46 | nāradas tv atha devarṣir jñātvā tāṃs tu kṛtakṣaṇān
mārkaṇḍeyasya vadatas tāṃ kathām anvamodata |
47 | uvāca cainaṃ kālajñaḥ smayann iva sa nāradaḥ
brahmarṣe kathyatāṃ yat te pāṇḍaveṣu vivakṣitam |
48 | evam uktaḥ pratyuvāca mārkaṇḍeyo mahātapāḥ
kṣaṇaṃ kurudhvaṃ vipulam ākhyātavyaṃ bhaviṣyati |
49 | evam uktāḥ kṣaṇaṃ cakruḥ pāṇḍavāḥ saha tair dvijaiḥ
madhyaṃdine yathādityaṃ prekṣantas taṃ mahāmunim |