Book 3 Chapter 163 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | yathāgataṃ gate śakre bhrātṛbhiḥ saha saṃgataḥ
kṛṣṇayā caiva bībhatsur dharmaputram apūjayat |
2 | abhivādayamānaṃ tu mūrdhny upāghrāya pāṇḍavam
harṣagadgadayā vācā prahṛṣṭo 'rjunam abravīt |
3 | katham arjuna kālo 'yaṃ svarge vyatigatas tava
kathaṃ cāstrāṇy avāptāni devarājaś ca toṣitaḥ |
4 | samyag vā te gṛhītāni kaccid astrāṇi bhārata
kaccit surādhipaḥ prīto rudraś cāstrāṇy adāt tava |
5 | yathā dṛṣṭaś ca te śakro bhagavān vā pinākadhṛk
yathā cāstrāṇy avāptāni yathā cārādhitaś ca te |
6 | yathoktavāṃs tvāṃ bhagavāñ śatakratur ariṃdama
kṛtapriyas tvayāsmīti tac ca te kiṃ priyaṃ kṛtam etad icchāmy ahaṃ śrotuṃ vistareṇa mahādyute |
7 | yathā tuṣṭo mahādevo devarājaś ca te 'nagha
yac cāpi vajrapāṇes te priyaṃ kṛtam ariṃdama etad ākhyāhi me sarvam akhilena dhanaṃjaya |
8 | arjuna uvāca |
8 | śṛṇu hanta mahārāja vidhinā yena dṛṣṭavān
śatakratum ahaṃ devaṃ bhagavantaṃ ca śaṃkaram |
9 | vidyām adhītya tāṃ rājaṃs tvayoktām arimardana
bhavatā ca samādiṣṭas tapase prasthito vanam |
10 | bhṛgutuṅgam atho gatvā kāmyakād āsthitas tapaḥ
ekarātroṣitaḥ kaṃ cid apaśyaṃ brāhmaṇaṃ pathi |
11 | sa mām apṛcchat kaunteya kvāsi gantā bravīhi me
tasmā avitathaṃ sarvam abruvaṃ kurunandana |
12 | sa tathyaṃ mama tac chrutvā brāhmaṇo rājasattama
apūjayata māṃ rājan prītimāṃś cābhavan mayi |
13 | tato mām abravīt prītas tapa ātiṣṭha bhārata
tapasvī nacireṇa tvaṃ drakṣyase vibudhādhipam |
14 | tato 'haṃ vacanāt tasya girim āruhya śaiśiram
tapo 'tapyaṃ mahārāja māsaṃ mūlaphalāśanaḥ |
15 | dvitīyaś cāpi me māso jalaṃ bhakṣayato gataḥ
nirāhāras tṛtīye 'tha māse pāṇḍavanandana |
16 | ūrdhvabāhuś caturthaṃ tu māsam asmi sthitas tadā
na ca me hīyate prāṇas tad adbhutam ivābhavat |
17 | caturthe samabhikrānte prathame divase gate
varāhasaṃsthitaṃ bhūtaṃ matsamīpam upāgamat |
18 | nighnan prothena pṛthivīṃ vilikhaṃś caraṇair api
saṃmārjañ jaṭhareṇorvīṃ vivartaṃś ca muhur muhuḥ |
19 | anu tasyāparaṃ bhūtaṃ mahat kairātasaṃsthitam
dhanurbāṇāsimat prāptaṃ strīgaṇānugataṃ tadā |
20 | tato 'haṃ dhanur ādāya tathākṣayyau maheṣudhī
atāḍayaṃ śareṇātha tad bhūtaṃ lomaharṣaṇam |
21 | yugapat tat kirātaś ca vikṛṣya balavad dhanuḥ
abhyājaghne dṛḍhataraṃ kampayann iva me manaḥ |
22 | sa tu mām abravīd rājan mama pūrvaparigrahaḥ
mṛgayādharmam utsṛjya kimarthaṃ tāḍitas tvayā |
23 | eṣa te niśitair bāṇair darpaṃ hanmi sthiro bhava
sa varṣmavān mahākāyas tato mām abhyadhāvata |
24 | tato girim ivātyartham āvṛṇon māṃ mahāśaraiḥ
taṃ cāhaṃ śaravarṣeṇa mahatā samavākiram |
25 | tataḥ śarair dīptamukhaiḥ patritair anumantritaiḥ
pratyavidhyam ahaṃ taṃ tu vajrair iva śiloccayam |
26 | tasya tac chatadhā rūpam abhavac ca sahasradhā
tāni cāsya śarīrāṇi śarair aham atāḍayam |
27 | punas tāni śarīrāṇi ekībhūtāni bhārata
adṛśyanta mahārāja tāny ahaṃ vyadhamaṃ punaḥ |
28 | aṇur bṛhacchirā bhūtvā bṛhac cāṇuśirāḥ punaḥ
ekībhūtas tadā rājan so 'bhyavartata māṃ yudhi |
29 | yadābhibhavituṃ bāṇair naiva śaknomi taṃ raṇe
tato 'ham astram ātiṣṭhaṃ vāyavyaṃ bharatarṣabha |
30 | na cainam aśakaṃ hantuṃ tad adbhutam ivābhavat
tasmin pratihate cāstre vismayo me mahān abhūt |
31 | bhūyaś caiva mahārāja saviśeṣam ahaṃ tataḥ
astrapūgena mahatā raṇe bhūtam avākiram |
32 | sthūṇākarṇam ayojālaṃ śaravarṣaṃ śarolbaṇam
śailāstram aśmavarṣaṃ ca samāsthāyāham abhyayām jagrāsa prahasaṃs tāni sarvāṇy astrāṇi me 'nagha |
33 | teṣu sarveṣu śānteṣu brahmāstram aham ādiśam
tataḥ prajvalitair bāṇaiḥ sarvataḥ sopacīyata upacīyamānaś ca mayā mahāstreṇa vyavardhata |
34 | tataḥ saṃtāpito loko matprasūtena tejasā
kṣaṇena hi diśaḥ khaṃ ca sarvato 'bhividīpitam |
35 | tad apy astraṃ mahātejāḥ kṣaṇenaiva vyaśātayat
brahmāstre tu hate rājan bhayaṃ māṃ mahad āviśat |
36 | tato 'haṃ dhanur ādāya tathākṣayyau maheṣudhī
sahasābhyahanaṃ bhūtaṃ tāny apy astrāṇy abhakṣayat |
37 | hateṣv astreṣu sarveṣu bhakṣiteṣv āyudheṣu ca
mama tasya ca bhūtasya bāhuyuddham avartata |
38 | vyāyāmaṃ muṣṭibhiḥ kṛtvā talair api samāhatau
apātayac ca tad bhūtaṃ niśceṣṭo hy agamaṃ mahīm |
39 | tataḥ prahasya tad bhūtaṃ tatraivāntaradhīyata
saha strībhir mahārāja paśyato me 'dbhutopamam |
40 | evaṃ kṛtvā sa bhagavāṃs tato 'nyad rūpam ātmanaḥ
divyam eva mahārāja vasāno 'dbhutam ambaram |
41 | hitvā kirātarūpaṃ ca bhagavāṃs tridaśeśvaraḥ
svarūpaṃ divyam āsthāya tasthau tatra maheśvaraḥ |
42 | adṛśyata tataḥ sākṣād bhagavān govṛṣadhvajaḥ
umāsahāyo haridṛg bahurūpaḥ pinākadhṛk |
43 | sa mām abhyetya samare tathaivābhimukhaṃ sthitam
śūlapāṇir athovāca tuṣṭo 'smīti paraṃtapa |
44 | tatas tad dhanur ādāya tūṇau cākṣayyasāyakau
prādān mamaiva bhagavān varayasveti cābravīt |
45 | tuṣṭo 'smi tava kaunteya brūhi kiṃ karavāṇi te
yat te manogataṃ vīra tad brūhi vitarāmy aham amaratvam apāhāya brūhi yat te manogatam |
46 | tataḥ prāñjalir evāham astreṣu gatamānasaḥ
praṇamya śirasā śarvaṃ tato vacanam ādade |
47 | bhagavān me prasannaś ced īpsito 'yaṃ varo mama
astrāṇīcchāmy ahaṃ jñātuṃ yāni deveṣu kāni cit dadānīty eva bhagavān abravīt tryambakaś ca mām |
48 | raudram astraṃ madīyaṃ tvām upasthāsyati pāṇḍava
pradadau ca mama prītaḥ so 'straṃ pāśupataṃ prabhuḥ |
49 | uvāca ca mahādevo dattvā me 'straṃ sanātanam
na prayojyaṃ bhaved etan mānuṣeṣu kathaṃ cana |
50 | pīḍyamānena balavat prayojyaṃ te dhanaṃjaya
astrāṇāṃ pratighāte ca sarvathaiva prayojayeḥ |
51 | tad apratihataṃ divyaṃ sarvāstrapratiṣedhanam
mūrtiman me sthitaṃ pārśve prasanne govṛṣadhvaje |
52 | utsādanam amitrāṇāṃ parasenānikartanam
durāsadaṃ duṣprahasaṃ suradānavarākṣasaiḥ |
53 | anujñātas tv ahaṃ tena tatraiva samupāviśam
prekṣataś caiva me devas tatraivāntaradhīyata |