Book 3 Chapter 160 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tataḥ sūryodaye dhaumyaḥ kṛtvāhnikam ariṃdama
ārṣṭiṣeṇena sahitaḥ pāṇḍavān abhyavartata |
2 | te 'bhivādyārṣṭiṣeṇasya pādau dhaumyasya caiva ha
tataḥ prāñjalayaḥ sarve brāhmaṇāṃs tān apūjayan |
3 | tato yudhiṣṭhiraṃ dhaumyo gṛhītvā dakṣiṇe kare
prācīṃ diśam abhiprekṣya maharṣir idam abravīt |
4 | asau sāgaraparyantāṃ bhūmim āvṛtya tiṣṭhati
śailarājo mahārāja mandaro 'bhivirājate |
5 | indravaiśravaṇāv etāṃ diśaṃ pāṇḍava rakṣataḥ
parvataiś ca vanāntaiś ca kānanaiś copaśobhitām |
6 | etad āhur mahendrasya rājño vaiśravaṇasya ca
ṛṣayaḥ sarvadharmajñāḥ sadma tāta manīṣiṇaḥ |
7 | ataś codyantam ādityam upatiṣṭhanti vai prajāḥ
ṛṣayaś cāpi dharmajñāḥ siddhāḥ sādhyāś ca devatāḥ |
8 | yamas tu rājā dharmātmā sarvaprāṇabhṛtāṃ prabhuḥ
pretasattvagatīm etāṃ dakṣiṇām āśrito diśam |
9 | etat saṃyamanaṃ puṇyam atīvādbhutadarśanam
pretarājasya bhavanam ṛddhyā paramayā yutam |
10 | yaṃ prāpya savitā rājan satyena pratitiṣṭhati
astaṃ parvatarājānam etam āhur manīṣiṇaḥ |
11 | etaṃ parvatarājānaṃ samudraṃ ca mahodadhim
āvasan varuṇo rājā bhūtāni parirakṣati |
12 | udīcīṃ dīpayann eṣa diśaṃ tiṣṭhati kīrtimān
mahāmerur mahābhāga śivo brahmavidāṃ gatiḥ |
13 | yasmin brahmasadaś caiva tiṣṭhate ca prajāpatiḥ
bhūtātmā visṛjan sarvaṃ yat kiṃ cij jaṅgamāgamam |
14 | yān āhur brahmaṇaḥ putrān mānasān dakṣasaptamān
teṣām api mahāmeruḥ sthānaṃ śivam anāmayam |
15 | atraiva pratitiṣṭhanti punar atrodayanti ca
sapta devarṣayas tāta vasiṣṭhapramukhāḥ sadā |
16 | deśaṃ virajasaṃ paśya meroḥ śikharam uttamam
yatrātmatṛptair adhyāste devaiḥ saha pitāmahaḥ |
17 | yam āhuḥ sarvabhūtānāṃ prakṛteḥ prakṛtiṃ dhruvam
anādinidhanaṃ devaṃ prabhuṃ nārāyaṇaṃ param |
18 | brahmaṇaḥ sadanāt tasya paraṃ sthānaṃ prakāśate
devāś ca yatnāt paśyanti divyaṃ tejomayaṃ śivam |
19 | atyarkānaladīptaṃ tat sthānaṃ viṣṇor mahātmanaḥ
svayaiva prabhayā rājan duṣprekṣyaṃ devadānavaiḥ |
20 | tad vai jyotīṃṣi sarvāṇi prāpya bhāsanti no 'pi ca
svayaṃ vibhur adīnātmā tatra hy abhivirājate |
21 | yatayas tatra gacchanti bhaktyā nārāyaṇaṃ harim
pareṇa tapasā yuktā bhāvitāḥ karmabhiḥ śubhaiḥ |
22 | yogasiddhā mahātmānas tamomohavivarjitāḥ
tatra gatvā punar nemaṃ lokam āyānti bhārata |
23 | sthānam etan mahābhāga dhruvam akṣayam avyayam
īśvarasya sadā hy etat praṇamātra yudhiṣṭhira |
24 | etaṃ jyotīṃṣi sarvāṇi prakarṣan bhagavān api
kurute vitamaskarmā ādityo 'bhipradakṣiṇam |
25 | astaṃ prāpya tataḥ saṃdhyām atikramya divākaraḥ
udīcīṃ bhajate kāṣṭhāṃ diśam eṣa vibhāvasuḥ |
26 | sa merum anuvṛttaḥ san punar gacchati pāṇḍava
prāṅmukhaḥ savitā devaḥ sarvabhūtahite rataḥ |
27 | sa māsaṃ vibhajan kālaṃ bahudhā parvasaṃdhiṣu
tathaiva bhagavān somo nakṣatraiḥ saha gacchati |
28 | evam eṣa parikramya mahāmerum atandritaḥ
bhāvayan sarvabhūtāni punar gacchati mandaram |
29 | tathā tamisrahā devo mayūkhair bhāvayañ jagat
mārgam etad asaṃbādham ādityaḥ parivartate |
30 | sisṛkṣuḥ śiśirāṇy eṣa dakṣiṇāṃ bhajate diśam
tataḥ sarvāṇi bhūtāni kālaḥ śiśiram ṛcchati |
31 | sthāvarāṇāṃ ca bhūtānāṃ jaṅgamānāṃ ca tejasā
tejāṃsi samupādatte nivṛttaḥ san vibhāvasuḥ |
32 | tataḥ svedaḥ klamas tandrī glāniś ca bhajate narān
prāṇibhiḥ satataṃ svapno hy abhīkṣṇaṃ ca niṣevyate |
33 | evam etad anirdeśyaṃ mārgam āvṛtya bhānumān
punaḥ sṛjati varṣāṇi bhagavān bhāvayan prajāḥ |
34 | vṛṣṭimārutasaṃtāpaiḥ sukhaiḥ sthāvarajaṅgamān
vardhayan sumahātejāḥ punaḥ pratinivartate |
35 | evam eṣa caran pārtha kālacakram atandritaḥ
prakarṣan sarvabhūtāni savitā parivartate |
36 | saṃtatā gatir etasya naiṣa tiṣṭhati pāṇḍava
ādāyaiva tu bhūtānāṃ tejo visṛjate punaḥ |
37 | vibhajan sarvabhūtānām āyuḥ karma ca bhārata
ahorātrān kalāḥ kāṣṭhāḥ sṛjaty eṣa sadā vibhuḥ |