Book 3 Chapter 155 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | nihate rākṣase tasmin punar nārāyaṇāśramam
abhyetya rājā kaunteyo nivāsam akarot prabhuḥ |
2 | sa samānīya tān sarvān bhrātṝn ity abravīd vacaḥ
draupadyā sahitān kāle saṃsmaran bhrātaraṃ jayam |
3 | samāś catasro 'bhigatāḥ śivena caratāṃ vane
kṛtoddeśaś ca bībhatsuḥ pañcamīm abhitaḥ samām |
4 | prāpya parvatarājānaṃ śvetaṃ śikhariṇāṃ varam
tatrāpi ca kṛtoddeśaḥ samāgamadidṛkṣubhiḥ |
5 | kṛtaś ca samayas tena pārthenāmitatejasā
pañca varṣāṇi vatsyāmi vidyārthīti purā mayi |
6 | tatra gāṇḍīvadhanvānam avāptāstram ariṃdamam
devalokād imaṃ lokaṃ drakṣyāmaḥ punarāgatam |
7 | ity uktvā brāhmaṇān sarvān āmantrayata pāṇḍavaḥ
kāraṇaṃ caiva tat teṣām ācacakṣe tapasvinām |
8 | tam ugratapasaḥ prītāḥ kṛtvā pārthaṃ pradakṣiṇam
brāhmaṇās te 'nvamodanta śivena kuśalena ca |
9 | sukhodarkam imaṃ kleśam acirād bharatarṣabha
kṣatradharmeṇa dharmajña tīrtvā gāṃ pālayiṣyasi |
10 | tat tu rājā vacas teṣāṃ pratigṛhya tapasvinām
pratasthe saha viprais tair bhrātṛbhiś ca paraṃtapaḥ |
11 | draupadyā sahitaḥ śrīmān haiḍimbeyādibhis tathā
rākṣasair anuyātaś ca lomaśenābhirakṣitaḥ |
12 | kva cij jagāma padbhyāṃ tu rākṣasair uhyate kva cit
tatra tatra mahātejā bhrātṛbhiḥ saha suvrataḥ |
13 | tato yudhiṣṭhiro rājā bahūn kleśān vicintayan
siṃhavyāghragajākīrṇām udīcīṃ prayayau diśam |
14 | avekṣamāṇaḥ kailāsaṃ mainākaṃ caiva parvatam
gandhamādanapādāṃś ca meruṃ cāpi śiloccayam |
15 | upary upari śailasya bahvīś ca saritaḥ śivāḥ
prasthaṃ himavataḥ puṇyaṃ yayau saptadaśe 'hani |
16 | dadṛśuḥ pāṇḍavā rājan gandhamādanam antikāt
pṛṣṭhe himavataḥ puṇye nānādrumalatāyute |
17 | salilāvartasaṃjātaiḥ puṣpitaiś ca mahīruhaiḥ
samāvṛtaṃ puṇyatamam āśramaṃ vṛṣaparvaṇaḥ |
18 | tam upakramya rājarṣiṃ dharmātmānam ariṃdamāḥ
pāṇḍavā vṛṣaparvāṇam avandanta gataklamāḥ |
19 | abhyanandat sa rājarṣiḥ putravad bharatarṣabhān
pūjitāś cāvasaṃs tatra saptarātram ariṃdamāḥ |
20 | aṣṭame 'hani saṃprāpte tam ṛṣiṃ lokaviśrutam
āmantrya vṛṣaparvāṇaṃ prasthānaṃ samarocayan |
21 | ekaikaśaś ca tān viprān nivedya vṛṣaparvaṇe
nyāsabhūtān yathākālaṃ bandhūn iva susatkṛtān |
22 | tatas te varavastrāṇi śubhāny ābharaṇāni ca
nyadadhuḥ pāṇḍavās tasminn āśrame vṛṣaparvaṇaḥ |
23 | atītānāgate vidvān kuśalaḥ sarvadharmavit
anvaśāsat sa dharmajñaḥ putravad bharatarṣabhān |
24 | te 'nujñātā mahātmānaḥ prayayur diśam uttarām
kṛṣṇayā sahitā vīrā brāhmaṇaiś ca mahātmabhiḥ tān prasthitān anvagacchad vṛṣaparvā mahīpatiḥ |
25 | upanyasya mahātejā viprebhyaḥ pāṇḍavāṃs tadā
anusaṃsādhya kaunteyān āśīrbhir abhinandya ca vṛṣaparvā nivavṛte panthānam upadiśya ca |
26 | nānāmṛgagaṇair juṣṭaṃ kaunteyaḥ satyavikramaḥ
padātir bhrātṛbhiḥ sārdhaṃ prātiṣṭhata yudhiṣṭhiraḥ |
27 | nānādrumanirodheṣu vasantaḥ śailasānuṣu
parvataṃ viviśuḥ śvetaṃ caturthe 'hani pāṇḍavāḥ |
28 | mahābhraghanasaṃkāśaṃ salilopahitaṃ śubham
maṇikāñcanaramyaṃ ca śailaṃ nānāsamucchrayam |
29 | te samāsādya panthānaṃ yathoktaṃ vṛṣaparvaṇā
anusasrur yathoddeśaṃ paśyanto vividhān nagān |
30 | upary upari śailasya guhāḥ paramadurgamāḥ
sudurgamāṃs te subahūn sukhenaivābhicakramuḥ |
31 | dhaumyaḥ kṛṣṇā ca pārthāś ca lomaśaś ca mahān ṛṣiḥ
agaman sahitās tatra na kaś cid avahīyate |
32 | te mṛgadvijasaṃghuṣṭaṃ nānādvijasamākulam
śākhāmṛgagaṇaiś caiva sevitaṃ sumanoharam |
33 | puṇyaṃ padmasaropetaṃ sapalvalamahāvanam
upatasthur mahāvīryā mālyavantaṃ mahāgirim |
34 | tataḥ kiṃpuruṣāvāsaṃ siddhacāraṇasevitam
dadṛśur hṛṣṭaromāṇaḥ parvataṃ gandhamādanam |
35 | vidyādharānucaritaṃ kiṃnarībhis tathaiva ca
gajasiṃhasamākīrṇam udīrṇaśarabhāyutam |
36 | upetam anyaiś ca tadā mṛgair mṛduninādibhiḥ
te gandhamādanavanaṃ tan nandanavanopamam |
37 | muditāḥ pāṇḍutanayā manohṛdayanandanam
viviśuḥ kramaśo vīrā araṇyaṃ śubhakānanam |
38 | draupadīsahitā vīrās taiś ca viprair mahātmabhiḥ
śṛṇvantaḥ prītijananān valgūn madakalāñ śubhān śrotraramyān sumadhurāñ śabdān khagamukheritān |
39 | sarvartuphalabhārāḍhyān sarvartukusumojjvalān
paśyantaḥ pādapāṃś cāpi phalabhārāvanāmitān |
40 | āmrān āmrātakān phullān nārikelān satindukān
ajātakāṃs tathā jīrān dāḍimān bījapūrakān |
41 | panasāṃl likucān mocān kharjūrān āmravetasān
pārāvatāṃs tathā kṣaudrān nīpāṃś cāpi manoramān |
42 | bilvān kapitthāñ jambūṃś ca kāśmarīr badarīs tathā
plakṣān udumbaravaṭān aśvatthān kṣīriṇas tathā bhallātakān āmalakān harītakabibhītakān |
43 | iṅgudān karavīrāṃś ca tindukāṃś ca mahāphalān
etān anyāṃś ca vividhān gandhamādanasānuṣu |
44 | phalair amṛtakalpais tān ācitān svādubhis tarūn
tathaiva campakāśokān ketakān bakulāṃs tathā |
45 | puṃnāgān saptaparṇāṃś ca karṇikārān saketakān
pāṭalān kuṭajān ramyān mandārendīvarāṃs tathā |
46 | pārijātān kovidārān devadārutarūṃs tathā
śālāṃs tālāṃs tamālāṃś ca priyālān bakulāṃs tathā śālmalīḥ kiṃśukāśokāñ śiṃśapāṃs taralāṃs tathā |
47 | cakoraiḥ śatapatraiś ca bhṛṅgarājais tathā śukaiḥ
kokilaiḥ kalaviṅkaiś ca hārītair jīvajīvakaiḥ |
48 | priyavrataiś cātakaiś ca tathānyair vividhaiḥ khagaiḥ
śrotraramyaṃ sumadhuraṃ kūjadbhiś cāpy adhiṣṭhitān |
49 | sarāṃsi ca vicitrāṇi prasannasalilāni ca
kumudaiḥ puṇḍarīkaiś ca tathā kokanadotpalaiḥ kahlāraiḥ kamalaiś caiva ācitāni samantataḥ |
50 | kadambaiś cakravākaiś ca kurarair jalakukkuṭaiḥ
kāraṇḍavaiḥ plavair haṃsair bakair madgubhir eva ca etaiś cānyaiś ca kīrṇāni samantāj jalacāribhiḥ |
51 | hṛṣṭais tathā tāmarasarasāsavamadālasaiḥ
padmodaracyutarajaḥkiñjalkāruṇarañjitaiḥ |
52 | madhurasvarair madhukarair virutān kamalākarān
paśyantas te manoramyān gandhamādanasānuṣu |
53 | tathaiva padmaṣaṇḍaiś ca maṇḍiteṣu samantataḥ
śikhaṇḍinībhiḥ sahitāṃl latāmaṇḍapakeṣu ca meghatūryaravoddāmamadanākulitān bhṛśam |
54 | kṛtvaiva kekāmadhuraṃ saṃgītamadhurasvaram
citrān kalāpān vistīrya savilāsān madālasān mayūrān dadṛśuś citrān nṛtyato vanalāsakān |
55 | kāntābhiḥ sahitān anyān apaśyan ramataḥ sukham
vallīlatāsaṃkaṭeṣu kaṭakeṣu sthitāṃs tathā |
56 | kāṃś cic chakunajātāṃś ca viṭapeṣūtkaṭān api
kalāparacitāṭopān vicitramukuṭān iva vivareṣu tarūṇāṃ ca muditān dadṛśuś ca te |
57 | sindhuvārān athoddāmān manmathasyeva tomarān
suvarṇakusumākīrṇān girīṇāṃ śikhareṣu ca |
58 | karṇikārān viracitān karṇapūrān ivottamān
athāpaśyan kurabakān vanarājiṣu puṣpitān kāmavaśyotsukakarān kāmasyeva śarotkarān |
59 | tathaiva vanarājīnām udārān racitān iva
virājamānāṃs te 'paśyaṃs tilakāṃs tilakān iva |
60 | tathānaṅgaśarākārān sahakārān manoramān
apaśyan bhramarārāvān mañjarībhir virājitān |
61 | hiraṇyasadṛśaiḥ puṣpair dāvāgnisadṛśair api
lohitair añjanābhaiś ca vaiḍūryasadṛśair api |
62 | tathā śālāṃs tamālāṃś ca pāṭalyo bakulāni ca
mālā iva samāsaktāḥ śailānāṃ śikhareṣu ca |
63 | evaṃ krameṇa te vīrā vīkṣamāṇāḥ samantataḥ
gajasaṃghasamābādhaṃ siṃhavyāghrasamāyutam |
64 | śarabhonnādasaṃghuṣṭaṃ nānārāvanināditam
sarvartuphalapuṣpāḍhyaṃ gandhamādanasānuṣu |
65 | pītā bhāsvaravarṇābhā babhūvur vanarājayaḥ
nātra kaṇṭakinaḥ ke cin nātra ke cid apuṣpitāḥ snigdhapatraphalā vṛkṣā gandhamādanasānuṣu |
66 | vimalasphaṭikābhāni pāṇḍuracchadanair dvijaiḥ
rājahaṃsair upetāni sārasābhirutāni ca sarāṃsi saritaḥ pārthāḥ paśyantaḥ śailasānuṣu |
67 | padmotpalavicitrāṇi sukhasparśajalāni ca
gandhavanti ca mālyāni rasavanti phalāni ca atīva vṛkṣā rājante puṣpitāḥ śailasānuṣu |
68 | ete cānye ca bahavas tatra kānanajā drumāḥ
latāś ca vividhākārāḥ patrapuṣpaphaloccayāḥ |
69 | yudhiṣṭhiras tu tān vṛkṣān paśyamāno nagottame
bhīmasenam idaṃ vākyam abravīn madhurākṣaram |
70 | paśya bhīma śubhān deśān devākrīḍān samantataḥ
amānuṣagatiṃ prāptāḥ saṃsiddhāḥ sma vṛkodara |
71 | latābhiś caiva bahvībhiḥ puṣpitāḥ pādapottamāḥ
saṃśliṣṭāḥ pārtha śobhante gandhamādanasānuṣu |
72 | śikhaṇḍinībhiś caratāṃ sahitānāṃ śikhaṇḍinām
nardatāṃ śṛṇu nirghoṣaṃ bhīma parvatasānuṣu |
73 | cakorāḥ śatapatrāś ca mattakokilaśārikāḥ
patriṇaḥ puṣpitān etān saṃśliṣyanti mahādrumān |
74 | raktapītāruṇāḥ pārtha pādapāgragatā dvijāḥ
parasparam udīkṣante bahavo jīvajīvakāḥ |
75 | haritāruṇavarṇānāṃ śādvalānāṃ samantataḥ
sārasāḥ pratidṛśyante śailaprasravaṇeṣv api |
76 | vadanti madhurā vācaḥ sarvabhūtamanonugāḥ
bhṛṅgarājopacakrāś ca lohapṛṣṭhāś ca patriṇaḥ |
77 | caturviṣāṇāḥ padmābhāḥ kuñjarāḥ sakareṇavaḥ
ete vaiḍūryavarṇābhaṃ kṣobhayanti mahat saraḥ |
78 | bahutālasamutsedhāḥ śailaśṛṅgāt paricyutāḥ
nānāprasravaṇebhyaś ca vāridhārāḥ patanty amūḥ |
79 | bhāskarābhaprabhā bhīma śāradābhraghanopamāḥ
śobhayanti mahāśailaṃ nānārajatadhātavaḥ |
80 | kva cid añjanavarṇābhāḥ kva cit kāñcanasaṃnibhāḥ
dhātavo haritālasya kva cid dhiṅgulakasya ca |
81 | manaḥśilāguhāś caiva saṃdhyābhranikaropamāḥ
śaśalohitavarṇābhāḥ kva cid gairikadhātavaḥ |
82 | sitāsitābhrapratimā bālasūryasamaprabhāḥ
ete bahuvidhāḥ śailaṃ śobhayanti mahāprabhāḥ |
83 | gandharvāḥ saha kāntābhir yathoktaṃ vṛṣaparvaṇā
dṛśyante śailaśṛṅgeṣu pārtha kiṃpuruṣaiḥ saha |
84 | gītānāṃ talatālānāṃ yathā sāmnāṃ ca nisvanaḥ
śrūyate bahudhā bhīma sarvabhūtamanoharaḥ |
85 | mahāgaṅgām udīkṣasva puṇyāṃ devanadīṃ śubhām
kalahaṃsagaṇair juṣṭām ṛṣikiṃnarasevitām |
86 | dhātubhiś ca saridbhiś ca kiṃnarair mṛgapakṣibhiḥ
gandharvair apsarobhiś ca kānanaiś ca manoramaiḥ |
87 | vyālaiś ca vividhākāraiḥ śataśīrṣaiḥ samantataḥ
upetaṃ paśya kaunteya śailarājam ariṃdama |
88 | te prītamanasaḥ śūrāḥ prāptā gatim anuttamām
nātṛpyan parvatendrasya darśanena paraṃtapāḥ |
89 | upetam atha mālyaiś ca phalavadbhiś ca pādapaiḥ
ārṣṭiṣeṇasya rājarṣer āśramaṃ dadṛśus tadā |
90 | tatas taṃ tīvratapasaṃ kṛśaṃ dhamanisaṃtatam
pāragaṃ sarvadharmāṇām ārṣṭiṣeṇam upāgaman |