Book 3 Chapter 146 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tatra te puruṣavyāghrāḥ paramaṃ śaucam āsthitāḥ
ṣaḍrātram avasan vīrā dhanaṃjayadidṛkṣayā tasmin viharamāṇāś ca ramamāṇāś ca pāṇḍavāḥ |
2 | manojñe kānanavare sarvabhūtamanorame
pādapaiḥ puṣpavikacaiḥ phalabhārāvanāmitaiḥ |
3 | śobhitaṃ sarvatoramyaiḥ puṃskokilakulākulaiḥ
snigdhapatrair aviralaiḥ śītacchāyair manoramaiḥ |
4 | sarāṃsi ca vicitrāṇi prasannasalilāni ca
kamalaiḥ sotpalais tatra bhrājamānāni sarvaśaḥ paśyantaś cārurūpāṇi remire tatra pāṇḍavāḥ |
5 | puṇyagandhaḥ sukhasparśo vavau tatra samīraṇaḥ
hlādayan pāṇḍavān sarvān sakṛṣṇān sadvijarṣabhān |
6 | tataḥ pūrvottaro vāyuḥ pavamāno yadṛcchayā
sahasrapatram arkābhaṃ divyaṃ padmam udāvahat |
7 | tad apaśyata pāñcālī divyagandhaṃ manoramam
anilenāhṛtaṃ bhūmau patitaṃ jalajaṃ śuci |
8 | tac chubhā śubham āsādya saugandhikam anuttamam
atīva muditā rājan bhīmasenam athābravīt |
9 | paśya divyaṃ suruciraṃ bhīma puṣpam anuttamam
gandhasaṃsthānasaṃpannaṃ manaso mama nandanam |
10 | etat tu dharmarājāya pradāsyāmi paraṃtapa
harer idaṃ me kāmāya kāmyake punar āśrame |
11 | yadi te 'haṃ priyā pārtha bahūnīmāny upāhara
tāny ahaṃ netum icchāmi kāmyakaṃ punar āśramam |
12 | evam uktvā tu pāñcālī bhīmasenam aninditā
jagāma dharmarājāya puṣpam ādāya tat tadā |
13 | abhiprāyaṃ tu vijñāya mahiṣyāḥ puruṣarṣabhaḥ
priyāyāḥ priyakāmaḥ sa bhīmo bhīmaparākramaḥ |
14 | vātaṃ tam evābhimukho yatas tat puṣpam āgatam
ājihīrṣur jagāmāśu sa puṣpāṇy aparāṇy api |
15 | rukmapṛṣṭhaṃ dhanur gṛhya śarāṃś cāśīviṣopamān
mṛgarāḍ iva saṃkruddhaḥ prabhinna iva kuñjaraḥ |
16 | draupadyāḥ priyam anvicchan svabāhubalam āśritaḥ
vyapetabhayasaṃmohaḥ śailam abhyapatad balī |
17 | sa taṃ drumalatāgulmacchannaṃ nīlaśilātalam
giriṃ cacārāriharaḥ kiṃnarācaritaṃ śubham |
18 | nānāvarṇadharaiś citraṃ dhātudrumamṛgāṇḍajaiḥ
sarvabhūṣaṇasaṃpūrṇaṃ bhūmer bhujam ivocchritam |
19 | sarvarturamaṇīyeṣu gandhamādanasānuṣu
saktacakṣur abhiprāyaṃ hṛdayenānucintayan |
20 | puṃskokilaninādeṣu ṣaṭpadābhiruteṣu ca
baddhaśrotramanaścakṣur jagāmāmitavikramaḥ |
21 | jighramāṇo mahātejāḥ sarvartukusumodbhavam
gandham uddāmam uddāmo vane matta iva dvipaḥ |
22 | hriyamāṇaśramaḥ pitrā saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ
pituḥ saṃsparśaśītena gandhamādanavāyunā |
23 | sa yakṣagandharvasurabrahmarṣigaṇasevitam
viloḍayām āsa tadā puṣpahetor ariṃdamaḥ |
24 | viṣamacchedaracitair anuliptam ivāṅgulaiḥ
vimalair dhātuvicchedaiḥ kāñcanāñjanarājataiḥ |
25 | sapakṣam iva nṛtyantaṃ pārśvalagnaiḥ payodharaiḥ
muktāhārair iva citaṃ cyutaiḥ prasravaṇodakaiḥ |
26 | abhirāmanadīkuñjanirjharodarakandaram
apsaronūpuraravaiḥ pranṛttabahubarhiṇam |
27 | digvāraṇaviṣāṇāgrair ghṛṣṭopalaśilātalam
srastāṃśukam ivākṣobhyair nimnagāniḥsṛtair jalaiḥ |
28 | saśaṣpakavalaiḥ svasthair adūraparivartibhiḥ
bhayasyājñaiś ca hariṇaiḥ kautūhalanirīkṣitaḥ |
29 | cālayann ūruvegena latājālāny anekaśaḥ
ākrīḍamānaḥ kaunteyaḥ śrīmān vāyusuto yayau |
30 | priyāmanorathaṃ kartum udyataś cārulocanaḥ
prāṃśuḥ kanakatālābhaḥ siṃhasaṃhanano yuvā |
31 | mattavāraṇavikrānto mattavāraṇavegavān
mattavāraṇatāmrākṣo mattavāraṇavāraṇaḥ |
32 | priyapārśvopaviṣṭābhir vyāvṛttābhir viceṣṭitaiḥ
yakṣagandharvayoṣābhir adṛśyābhir nirīkṣitaḥ |
33 | navāvatāraṃ rūpasya vikrīṇann iva pāṇḍavaḥ
cacāra ramaṇīyeṣu gandhamādanasānuṣu |
34 | saṃsmaran vividhān kleśān duryodhanakṛtān bahūn
draupadyā vanavāsinyāḥ priyaṃ kartuṃ samudyataḥ |
35 | so 'cintayad gate svargam arjune mayi cāgate
puṣpahetoḥ kathaṃ nv āryaḥ kariṣyati yudhiṣṭhiraḥ |
36 | snehān naravaro nūnam aviśvāsād vanasya ca
nakulaṃ sahadevaṃ ca na mokṣyati yudhiṣṭhiraḥ |
37 | kathaṃ nu kusumāvāptiḥ syāc chīghram iti cintayan
pratasthe naraśārdūlaḥ pakṣirāḍ iva vegitaḥ |
38 | kampayan medinīṃ padbhyāṃ nirghāta iva parvasu
trāsayan gajayūthāni vātaraṃhā vṛkodaraḥ |
39 | siṃhavyāghragaṇāṃś caiva mardamāno mahābalaḥ
unmūlayan mahāvṛkṣān pothayaṃś corasā balī |
40 | latāvallīś ca vegena vikarṣan pāṇḍunandanaḥ
upary upari śailāgram ārurukṣur iva dvipaḥ vinardamāno 'tibhṛśaṃ savidyud iva toyadaḥ |
41 | tasya śabdena ghoreṇa dhanurghoṣeṇa cābhibho
trastāni mṛgayūthāni samantād vipradudruvuḥ |
42 | athāpaśyan mahābāhur gandhamādanasānuṣu
suramyaṃ kadalīṣaṇḍaṃ bahuyojanavistṛtam |
43 | tam abhyagacchad vegena kṣobhayiṣyan mahābalaḥ
mahāgaja ivāsrāvī prabhañjan vividhān drumān |
44 | utpāṭya kadalīskandhān bahutālasamucchrayān
cikṣepa tarasā bhīmaḥ samantād balināṃ varaḥ |
45 | tataḥ sattvāny upākrāman bahūni ca mahānti ca
ruruvāraṇasaṃghāś ca mahiṣāś ca jalāśrayāḥ |
46 | siṃhavyāghrāś ca saṃkruddhā bhīmasenam abhidravan
vyāditāsyā mahāraudrā vinadanto 'tibhīṣaṇāḥ |
47 | tato vāyusutaḥ krodhāt svabāhubalam āśritaḥ
gajenāghnan gajaṃ bhīmaḥ siṃhaṃ siṃhena cābhibhūḥ talaprahārair anyāṃś ca vyahanat pāṇḍavo balī |
48 | te hanyamānā bhīmena siṃhavyāghratarakṣavaḥ
bhayād visasṛpuḥ sarve śakṛnmūtraṃ ca susruvuḥ |
49 | praviveśa tataḥ kṣipraṃ tān apāsya mahābalaḥ
vanaṃ pāṇḍusutaḥ śrīmāñ śabdenāpūrayan diśaḥ |
50 | tena śabdena cogreṇa bhīmasenaraveṇa ca
vanāntaragatāḥ sarve vitresur mṛgapakṣiṇaḥ |
51 | taṃ śabdaṃ sahasā śrutvā mṛgapakṣisamīritam
jalārdrapakṣā vihagāḥ samutpetuḥ sahasraśaḥ |
52 | tān audakān pakṣigaṇān nirīkṣya bharatarṣabhaḥ
tān evānusaran ramyaṃ dadarśa sumahat saraḥ |
53 | kāñcanaiḥ kadalīṣaṇḍair mandamārutakampitaiḥ
vījyamānam ivākṣobhyaṃ tīrāntaravisarpibhiḥ |
54 | tat saro 'thāvatīryāśu prabhūtakamalotpalam
mahāgaja ivoddāmaś cikrīḍa balavad balī vikrīḍya tasmin suciram uttatārāmitadyutiḥ |
55 | tato 'vagāhya vegena tad vanaṃ bahupādapam
dadhmau ca śaṅkhaṃ svanavat sarvaprāṇena pāṇḍavaḥ |
56 | tasya śaṅkhasya śabdena bhīmasenaraveṇa ca
bāhuśabdena cogreṇa nardantīva girer guhāḥ |
57 | taṃ vajraniṣpeṣasamam āsphoṭitaravaṃ bhṛśam
śrutvā śailaguhāsuptaiḥ siṃhair mukto mahāsvanaḥ |
58 | siṃhanādabhayatrastaiḥ kuñjarair api bhārata
mukto virāvaḥ sumahān parvato yena pūritaḥ |
59 | taṃ tu nādaṃ tataḥ śrutvā supto vānarapuṃgavaḥ
prājṛmbhata mahākāyo hanūmān nāma vānaraḥ |
60 | kadalīṣaṇḍamadhyastho nidrāvaśagatas tadā
jṛmbhamāṇaḥ suvipulaṃ śakradhvajam ivocchritam āsphoṭayata lāṅgūlam indrāśanisamasvanam |
61 | tasya lāṅgūlaninadaṃ parvataḥ sa guhāmukhaiḥ
udgāram iva gaur nardam utsasarja samantataḥ |
62 | sa lāṅgūlaravas tasya mattavāraṇanisvanam
antardhāya vicitreṣu cacāra girisānuṣu |
63 | sa bhīmasenas taṃ śrutvā saṃprahṛṣṭatanūruhaḥ
śabdaprabhavam anvicchaṃś cacāra kadalīvanam |
64 | kadalīvanamadhyastham atha pīne śilātale
sa dadarśa mahābāhur vānarādhipatiṃ sthitam |
65 | vidyutsaṃghātaduṣprekṣyaṃ vidyutsaṃghātapiṅgalam
vidyutsaṃghātasadṛśaṃ vidyutsaṃghātacañcalam |
66 | bāhusvastikavinyastapīnahrasvaśirodharam
skandhabhūyiṣṭhakāyatvāt tanumadhyakaṭītaṭam |
67 | kiṃ cic cābhugnaśīrṣeṇa dīrgharomāñcitena ca
lāṅgūlenordhvagatinā dhvajeneva virājitam |
68 | raktoṣṭhaṃ tāmrajihvāsyaṃ raktakarṇaṃ caladbhruvam
vadanaṃ vṛttadaṃṣṭrāgraṃ raśmivantam ivoḍupam |
69 | vadanābhyantaragataiḥ śuklabhāsair alaṃkṛtam
kesarotkarasaṃmiśram aśokānām ivotkaram |
70 | hiraṇmayīnāṃ madhyasthaṃ kadalīnāṃ mahādyutim
dīpyamānaṃ svavapuṣā arciṣmantam ivānalam |
71 | nirīkṣantam avitrastaṃ locanair madhupiṅgalaiḥ
taṃ vānaravaraṃ vīram atikāyaṃ mahābalam |
72 | athopasṛtya tarasā bhīmo bhīmaparākramaḥ
siṃhanādaṃ samakarod bodhayiṣyan kapiṃ tadā |
73 | tena śabdena bhīmasya vitresur mṛgapakṣiṇaḥ
hanūmāṃś ca mahāsattva īṣad unmīlya locane avaikṣad atha sāvajñaṃ locanair madhupiṅgalaiḥ |
74 | smitenābhāṣya kaunteyaṃ vānaro naram abravīt
kimarthaṃ sarujas te 'haṃ sukhasuptaḥ prabodhitaḥ |
75 | nanu nāma tvayā kāryā dayā bhūteṣu jānatā
vayaṃ dharmaṃ na jānīmas tiryagyoniṃ samāśritāḥ |
76 | manuṣyā buddhisaṃpannā dayāṃ kurvanti jantuṣu
krūreṣu karmasu kathaṃ dehavākcittadūṣiṣu dharmaghātiṣu sajjante buddhimanto bhavadvidhāḥ |
77 | na tvaṃ dharmaṃ vijānāsi vṛddhā nopāsitās tvayā
alpabuddhitayā vanyān utsādayasi yan mṛgān |
78 | brūhi kas tvaṃ kimarthaṃ vā vanaṃ tvam idam āgataḥ
varjitaṃ mānuṣair bhāvais tathaiva puruṣair api |
79 | ataḥ paramagamyo 'yaṃ parvataḥ sudurāruhaḥ
vinā siddhagatiṃ vīra gatir atra na vidyate |
80 | kāruṇyāt sauhṛdāc caiva vāraye tvāṃ mahābala
nātaḥ paraṃ tvayā śakyaṃ gantum āśvasihi prabho |
81 | imāny amṛtakalpāni mūlāni ca phalāni ca
bhakṣayitvā nivartasva grāhyaṃ yadi vaco mama |