Book 3 Chapter 135 | |
1 | lomaśa uvāca |
1 | eṣā madhuvilā rājan samaṅgā saṃprakāśate
etat kardamilaṃ nāma bharatasyābhiṣecanam |
2 | alakṣmyā kila saṃyukto vṛtraṃ hatvā śacīpatiḥ
āplutaḥ sarvapāpebhyaḥ samaṅgāyāṃ vyamucyata |
3 | etad vinaśanaṃ kukṣau mainākasya nararṣabha
aditir yatra putrārthaṃ tadannam apacat purā |
4 | enaṃ parvatarājānam āruhya puruṣarṣabha
ayaśasyām asaṃśabdyām alakṣmīṃ vyapanotsyatha |
5 | ete kanakhalā rājan ṛṣīṇāṃ dayitā nagāḥ
eṣā prakāśate gaṅgā yudhiṣṭhira mahānadī |
6 | sanatkumāro bhagavān atra siddhim agāt parām
ājamīḍhāvagāhyaināṃ sarvapāpaiḥ pramokṣyase |
7 | apāṃ hradaṃ ca puṇyākhyaṃ bhṛgutuṅgaṃ ca parvatam
tūṣṇīṃ gaṅgāṃ ca kaunteya sāmātyaḥ samupaspṛśa |
8 | āśramaḥ sthūlaśiraso ramaṇīyaḥ prakāśate
atra mānaṃ ca kaunteya krodhaṃ caiva vivarjaya |
9 | eṣa raibhyāśramaḥ śrīmān pāṇḍaveya prakāśate
bhāradvājo yatra kavir yavakrīto vyanaśyata |
10 | yudhiṣṭhira uvāca |
10 | kathaṃyukto 'bhavad ṛṣir bharadvājaḥ pratāpavān
kimarthaṃ ca yavakrīta ṛṣiputro vyanaśyata |
11 | etat sarvaṃ yathāvṛttaṃ śrotum icchāmi lomaśa
karmabhir devakalpānāṃ kīrtyamānair bhṛśaṃ rame |
12 | lomaśa uvāca |
12 | bharadvājaś ca raibhyaś ca sakhāyau saṃbabhūvatuḥ
tāv ūṣatur ihātyantaṃ prīyamāṇau vanāntare |
13 | raibhyasya tu sutāv āstām arvāvasuparāvasū
āsīd yavakrīḥ putras tu bharadvājasya bhārata |
14 | raibhyo vidvān sahāpatyas tapasvī cetaro 'bhavat
tayoś cāpy atulā prītir bālyāt prabhṛti bhārata |
15 | yavakrīḥ pitaraṃ dṛṣṭvā tapasvinam asatkṛtam
dṛṣṭvā ca satkṛtaṃ viprai raibhyaṃ putraiḥ sahānagha |
16 | paryatapyata tejasvī manyunābhipariplutaḥ
tapas tepe tato ghoraṃ vedajñānāya pāṇḍava |
17 | susamiddhe mahaty agnau śarīram upatāpayan
janayām āsa saṃtāpam indrasya sumahātapāḥ |
18 | tata indro yavakrītam upagamya yudhiṣṭhira
abravīt kasya hetos tvam āsthitas tapa uttamam |
19 | yavakrīr uvāca |
19 | dvijānām anadhītā vai vedāḥ suragaṇārcita
pratibhāntv iti tapye 'ham idaṃ paramakaṃ tapaḥ |
20 | svādhyāyārthe samārambho mamāyaṃ pākaśāsana
tapasā jñātum icchāmi sarvajñānāni kauśika |
21 | kālena mahatā vedāḥ śakyā gurumukhād vibho
prāptuṃ tasmād ayaṃ yatnaḥ paramo me samāsthitaḥ |
22 | indra uvāca |
22 | amārga eṣa viprarṣe yena tvaṃ yātum icchasi
kiṃ vighātena te vipra gacchādhīhi guror mukhāt |
23 | lomaśa uvāca |
23 | evam uktvā gataḥ śakro yavakrīr api bhārata
bhūya evākarod yatnaṃ tapasy amitavikrama |
24 | ghoreṇa tapasā rājaṃs tapyamāno mahātapāḥ
saṃtāpayām āsa bhṛśaṃ devendram iti naḥ śrutam |
25 | taṃ tathā tapyamānaṃ tu tapas tīvraṃ mahāmunim
upetya balabhid devo vārayām āsa vai punaḥ |
26 | aśakyo 'rthaḥ samārabdho naitad buddhikṛtaṃ tava
pratibhāsyanti vai vedās tava caiva pituś ca te |
27 | yavakrīr uvāca |
27 | na caitad evaṃ kriyate devarāja mamepsitam
mahatā niyamenāhaṃ tapsye ghorataraṃ tapaḥ |
28 | samiddhe 'gnāv upakṛtyāṅgam aṅgaṃ; hoṣyāmi vā maghavaṃs tan nibodha
yady etad evaṃ na karoṣi kāmaṃ; mamepsitaṃ devarājeha sarvam |
29 | lomaśa uvāca |
29 | niścayaṃ tam abhijñāya munes tasya mahātmanaḥ
prativāraṇahetvarthaṃ buddhyā saṃcintya buddhimān |
30 | tata indro 'karod rūpaṃ brāhmaṇasya tapasvinaḥ
anekaśatavarṣasya durbalasya sayakṣmaṇaḥ |
31 | yavakrītasya yat tīrtham ucitaṃ śaucakarmaṇi
bhāgīrathyāṃ tatra setuṃ vālukābhiś cakāra saḥ |
32 | yadāsya vadato vākyaṃ na sa cakre dvijottamaḥ
vālukābhis tataḥ śakro gaṅgāṃ samabhipūrayan |
33 | vālukāmuṣṭim aniśaṃ bhāgīrathyāṃ vyasarjayat
setum abhyārabhac chakro yavakrītaṃ nidarśayan |
34 | taṃ dadarśa yavakrīs tu yatnavantaṃ nibandhane
prahasaṃś cābravīd vākyam idaṃ sa munipuṃgavaḥ |
35 | kim idaṃ vartate brahman kiṃ ca te ha cikīrṣitam
atīva hi mahān yatnaḥ kriyate 'yaṃ nirarthakaḥ |
36 | indra uvāca |
36 | bandhiṣye setunā gaṅgāṃ sukhaḥ panthā bhaviṣyati
kliśyate hi janas tāta taramāṇaḥ punaḥ punaḥ |
37 | yavakrīr uvāca |
37 | nāyaṃ śakyas tvayā baddhuṃ mahān oghaḥ kathaṃ cana
aśakyād vinivartasva śakyam arthaṃ samārabha |
38 | indra uvāca |
38 | yathaiva bhavatā cedaṃ tapo vedārtham udyatam
aśakyaṃ tadvad asmābhir ayaṃ bhāraḥ samudyataḥ |
39 | yavakrīr uvāca |
39 | yathā tava nirartho 'yam ārambhas tridaśeśvara
tathā yadi mamāpīdaṃ manyase pākaśāsana |
40 | kriyatāṃ yad bhavec chakyaṃ mayā suragaṇeśvara
varāṃś ca me prayacchānyān yair anyān bhavitāsmy ati |
41 | lomaśa uvāca |
41 | tasmai prādād varān indra uktavān yān mahātapāḥ
pratibhāsyanti te vedāḥ pitrā saha yathepsitāḥ |
42 | yac cānyat kāṅkṣase kāmaṃ yavakrīr gamyatām iti
sa labdhakāmaḥ pitaram upetyātha tato 'bravīt |