Book 3 Chapter 133 | |
1 | aṣṭāvakra uvāca |
1 | andhasya panthā badhirasya panthāḥ; striyaḥ panthā vaivadhikasya panthāḥ
rājñaḥ panthā brāhmaṇenāsametya; sametya tu brāhmaṇasyaiva panthāḥ |
2 | rājovāca |
2 | panthā ayaṃ te 'dya mayā nisṛṣṭo; yenecchase tena kāmaṃ vrajasva
na pāvako vidyate vai laghīyān; indro 'pi nityaṃ namate brāhmaṇānām |
3 | aṣṭāvakra uvāca |
3 | yajñaṃ draṣṭuṃ prāptavantau sva tāta; kautūhalaṃ nau balavad vai vivṛddham
āvāṃ prāptāv atithī saṃpraveśaṃ; kāṅkṣāvahe dvārapate tavājñām |
4 | aindradyumner yajñadṛśāv ihāvāṃ; vivakṣū vai janakendraṃ didṛkṣū
na vai krodhād vyādhinaivottamena; saṃyojaya dvārapāla kṣaṇena |
5 | dvārapāla uvāca |
5 | bandeḥ samādeśakarā vayaṃ sma; nibodha vākyaṃ ca mayeryamāṇam
na vai bālāḥ praviśanty atra viprā; vṛddhā vidvāṃsaḥ praviśanti dvijāgryāḥ |
6 | aṣṭāvakra uvāca |
6 | yady atra vṛddheṣu kṛtaḥ praveśo; yuktaṃ mama dvārapāla praveṣṭum
vayaṃ hi vṛddhāś caritavratāś ca; vedaprabhāvena praveśanārhāḥ |
7 |
śuśrūṣavaś cāpi jitendriyāś ca; jñānāgame cāpi gatāḥ sma niṣṭhām
na bāla ity avamantavyam āhur; bālo 'py agnir dahati spṛśyamānaḥ |
8 | dvārapāla uvāca |
8 | sarasvatīm īraya vedajuṣṭām; ekākṣarāṃ bahurūpāṃ virājam
aṅgātmānaṃ samavekṣasva bālaṃ; kiṃ ślāghase durlabhā vādasiddhiḥ |
9 | aṣṭāvakra uvāca |
9 | na jñāyate kāyavṛddhyā vivṛddhir; yathāṣṭhīlā śālmaleḥ saṃpravṛddhā
hrasvo 'lpakāyaḥ phalito vivṛddho; yaś cāphalas tasya na vṛddhabhāvaḥ |
10 | dvārapāla uvāca |
10 | vṛddhebhya eveha matiṃ sma bālā; gṛhṇanti kālena bhavanti vṛddhāḥ
na hi jñānam alpakālena śakyaṃ; kasmād bālo vṛddha ivāvabhāṣase |
11 | aṣṭāvakra uvāca |
11 | na tena sthaviro bhavati yenāsya palitaṃ śiraḥ
bālo 'pi yaḥ prajānāti taṃ devāḥ sthaviraṃ viduḥ |
12 | na hāyanair na palitair na vittena na bandhubhiḥ
ṛṣayaś cakrire dharmaṃ yo 'nūcānaḥ sa no mahān |
13 | didṛkṣur asmi saṃprāpto bandinaṃ rājasaṃsadi
nivedayasva māṃ dvāḥstha rājñe puṣkaramāline |
14 | draṣṭāsy adya vadato dvārapāla; manīṣibhiḥ saha vāde vivṛddhe
utāho vāpy uccatāṃ nīcatāṃ vā; tūṣṇīṃ bhūteṣv atha sarveṣu cādya |
15 | dvārapāla uvāca |
15 | kathaṃ yajñaṃ daśavarṣo viśes tvaṃ; vinītānāṃ viduṣāṃ saṃpraveśyam
upāyataḥ prayatiṣye tavāhaṃ; praveśane kuru yatnaṃ yathāvat |
16 | aṣṭāvakra uvāca |
16 | bho bho rājañ janakānāṃ variṣṭha; sabhājyas tvaṃ tvayi sarvaṃ samṛddham
tvaṃ vā kartā karmaṇāṃ yajñiyānāṃ; yayātir eko nṛpatir vā purastāt |
17 | vidvān bandī vedavido nigṛhya; vāde bhagnān apratiśaṅkamānaḥ
tvayā nisṛṣṭaiḥ puruṣair āptakṛdbhir; jale sarvān majjayatīti naḥ śrutam |
18 | sa tac chrutvā brāhmaṇānāṃ sakāśād; brahmodyaṃ vai kathayitum āgato 'smi
kvāsau bandī yāvad enaṃ sametya; nakṣatrāṇīva savitā nāśayāmi |
19 | rājovāca |
19 | āśaṃsase bandinaṃ tvaṃ vijetum; avijñātvā vākyabalaṃ parasya
vijñātavīryaiḥ śakyam evaṃ pravaktuṃ; dṛṣṭaś cāsau brāhmaṇair vādaśīlaiḥ |
20 | aṣṭāvakra uvāca |
20 | vivādito 'sau na hi mādṛśair hi; siṃhīkṛtas tena vadaty abhītaḥ
sametya māṃ nihataḥ śeṣyate 'dya; mārge bhagnaṃ śakaṭam ivābalākṣam |
21 | rājovāca |
21 | ṣaṇṇābher dvādaśākṣasya caturviṃśatiparvaṇaḥ
yas triṣaṣṭiśatārasya vedārthaṃ sa paraḥ kaviḥ |
22 | aṣṭāvakra uvāca |
22 | caturviṃśatiparva tvāṃ ṣaṇṇābhi dvādaśapradhi
tat triṣaṣṭiśatāraṃ vai cakraṃ pātu sadāgati |
23 | rājovāca |
23 | vaḍave iva saṃyukte śyenapāte divaukasām
kas tayor garbham ādhatte garbhaṃ suṣuvatuś ca kam |
24 | aṣṭāvakra uvāca |
24 | mā sma te te gṛhe rājañ śātravāṇām api dhruvam
vātasārathir ādhatte garbhaṃ suṣuvatuś ca tam |
25 | rājovāca |
25 | kiṃ svit suptaṃ na nimiṣati kiṃ svij jātaṃ na copati
kasya svid dhṛdayaṃ nāsti kiṃ svid vegena vardhate |
26 | aṣṭāvakra uvāca |
26 | matsyaḥ supto na nimiṣaty aṇḍaṃ jātaṃ na copati
aśmano hṛdayaṃ nāsti nadī vegena vardhate |
27 | rājovāca |
27 | na tvā manye mānuṣaṃ devasattvaṃ; na tvaṃ bālaḥ sthaviras tvaṃ mato me
na te tulyo vidyate vākpralāpe; tasmād dvāraṃ vitarāmy eṣa bandī |