Book 3 Chapter 131 | |
1 | śyena uvāca |
1 | dharmātmānaṃ tv āhur ekaṃ sarve rājan mahīkṣitaḥ
sa vai dharmaviruddhaṃ tvaṃ kasmāt karma cikīrṣasi |
2 | vihitaṃ bhakṣaṇaṃ rājan pīḍyamānasya me kṣudhā
mā bhāṅkṣīr dharmalobhena dharmam utsṛṣṭavān asi |
3 | rājovāca |
3 | saṃtrastarūpas trāṇārthī tvatto bhīto mahādvija
matsakāśam anuprāptaḥ prāṇagṛdhnur ayaṃ dvijaḥ |
4 | evam abhyāgatasyeha kapotasyābhayārthinaḥ
apradāne paro 'dharmaḥ kiṃ tvaṃ śyena prapaśyasi |
5 | praspandamānaḥ saṃbhrāntaḥ kapotaḥ śyena lakṣyate
matsakāśaṃ jīvitārthī tasya tyāgo vigarhitaḥ |
6 | śyena uvāca |
6 | āhārāt sarvabhūtāni saṃbhavanti mahīpate
āhāreṇa vivardhante tena jīvanti jantavaḥ |
7 | śakyate dustyaje 'py arthe cirarātrāya jīvitum
na tu bhojanam utsṛjya śakyaṃ vartayituṃ ciram |
8 | bhakṣyād vilopitasyādya mama prāṇā viśāṃ pate
visṛjya kāyam eṣyanti panthānam apunarbhavam |
9 | pramṛte mayi dharmātman putradāraṃ naśiṣyati
rakṣamāṇaḥ kapotaṃ tvaṃ bahūn prāṇān naśiṣyasi |
10 | dharmaṃ yo bādhate dharmo na sa dharmaḥ kudharma tat
avirodhī tu yo dharmaḥ sa dharmaḥ satyavikrama |
11 | virodhiṣu mahīpāla niścitya gurulāghavam
na bādhā vidyate yatra taṃ dharmaṃ samudācaret |
12 | gurulāghavam ājñāya dharmādharmaviniścaye
yato bhūyāṃs tato rājan kuru dharmaviniścayam |
13 | rājovāca |
13 | bahukalyāṇasaṃyuktaṃ bhāṣase vihagottama
suparṇaḥ pakṣirāṭ kiṃ tvaṃ dharmajñaś cāsy asaṃśayam tathā hi dharmasaṃyuktaṃ bahu citraṃ prabhāṣase |
14 | na te 'sty aviditaṃ kiṃ cid iti tvā lakṣayāmy aham
śaraṇaiṣiṇaḥ parityāgaṃ kathaṃ sādhv iti manyase |
15 | āhārārthaṃ samārambhas tava cāyaṃ vihaṃgama
śakyaś cāpy anyathā kartum āhāro 'py adhikas tvayā |
16 | govṛṣo vā varāho vā mṛgo vā mahiṣo 'pi vā
tvadartham adya kriyatāṃ yad vānyad abhikāṅkṣase |
17 | śyena uvāca |
17 | na varāhaṃ na cokṣāṇaṃ na mṛgān vividhāṃs tathā
bhakṣayāmi mahārāja kim annādyena tena me |
18 | yas tu me daivavihito bhakṣaḥ kṣatriyapuṃgava
tam utsṛja mahīpāla kapotam imam eva me |
19 | śyenāḥ kapotān khādanti sthitir eṣā sanātanī
mā rājan mārgam ājñāya kadalīskandham āruha |
20 | rājovāca |
20 | rājyaṃ śibīnām ṛddhaṃ vai śādhi pakṣigaṇārcita
yad vā kāmayase kiṃ cic chyena sarvaṃ dadāni te vinemaṃ pakṣiṇaṃ śyena śaraṇārthinam āgatam |
21 | yenemaṃ varjayethās tvaṃ karmaṇā pakṣisattama
tad ācakṣva kariṣyāmi na hi dāsye kapotakam |
22 | śyena uvāca |
22 | uśīnara kapote te yadi sneho narādhipa
ātmano māṃsam utkṛtya kapotatulayā dhṛtam |
23 | yadā samaṃ kapotena tava māṃsaṃ bhaven nṛpa
tadā pradeyaṃ tan mahyaṃ sā me tuṣṭir bhaviṣyati |
24 | rājovāca |
24 | anugraham imaṃ manye śyena yan mābhiyācase
tasmāt te 'dya pradāsyāmi svamāṃsaṃ tulayā dhṛtam |
25 | lomaśa uvāca |
25 | athotkṛtya svamāṃsaṃ tu rājā paramadharmavit
tulayām āsa kaunteya kapotena sahābhibho |
26 | dhriyamāṇas tu tulayā kapoto vyatiricyate
punaś cotkṛtya māṃsāni rājā prādād uśīnaraḥ |
27 | na vidyate yadā māṃsaṃ kapotena samaṃ dhṛtam
tata utkṛttamāṃso 'sāv āruroha svayaṃ tulām |
28 | śyena uvāca |
28 | indro 'ham asmi dharmajña kapoto havyavāḍ ayam
jijñāsamānau dharme tvāṃ yajñavāṭam upāgatau |
29 | yat te māṃsāni gātrebhya utkṛttāni viśāṃ pate
eṣā te bhāsvarī kīrtir lokān abhibhaviṣyati |
30 | yāval loke manuṣyās tvāṃ kathayiṣyanti pārthiva
tāvat kīrtiś ca lokāś ca sthāsyanti tava śāśvatāḥ |
31 | lomaśa uvāca |
31 | tat pāṇḍaveya sadanaṃ rājñas tasya mahātmanaḥ
paśyasvaitan mayā sārdhaṃ puṇyaṃ pāpapramocanam |
32 | atra vai satataṃ devā munayaś ca sanātanāḥ
dṛśyante brāhmaṇai rājan puṇyavadbhir mahātmabhiḥ |