Book 3 Chapter 77 | |
1 | bṛhadaśva uvāca |
1 | sa māsam uṣya kaunteya bhīmam āmantrya naiṣadhaḥ
purād alpaparīvāro jagāma niṣadhān prati |
2 | rathenaikena śubhreṇa dantibhiḥ pariṣoḍaśaiḥ
pañcāśadbhir hayaiś caiva ṣaṭśataiś ca padātibhiḥ |
3 | sa kampayann iva mahīṃ tvaramāṇo mahīpatiḥ
praviveśātisaṃrabdhas tarasaiva mahāmanāḥ |
4 | tataḥ puṣkaram āsādya vīrasenasuto nalaḥ
uvāca dīvyāva punar bahu vittaṃ mayārjitam |
5 | damayantī ca yac cānyan mayā vasu samarjitam
eṣa vai mama saṃnyāsas tava rājyaṃ tu puṣkara |
6 | punaḥ pravartatāṃ dyūtam iti me niścitā matiḥ
ekapāṇena bhadraṃ te prāṇayoś ca paṇāvahe |
7 | jitvā parasvam āhṛtya rājyaṃ vā yadi vā vasu
pratipāṇaḥ pradātavyaḥ paraṃ hi dhanam ucyate |
8 | na ced vāñchasi tad dyūtaṃ yuddhadyūtaṃ pravartatām
dvairathenāstu vai śāntis tava vā mama vā nṛpa |
9 | vaṃśabhojyam idaṃ rājyaṃ mārgitavyaṃ yathā tathā
yena tenāpy upāyena vṛddhānām iti śāsanam |
10 | dvayor ekatare buddhiḥ kriyatām adya puṣkara
kaitavenākṣavatyāṃ vā yuddhe vā namyatāṃ dhanuḥ |
11 | naiṣadhenaivam uktas tu puṣkaraḥ prahasann iva
dhruvam ātmajayaṃ matvā pratyāha pṛthivīpatim |
12 | diṣṭyā tvayārjitaṃ vittaṃ pratipāṇāya naiṣadha
diṣṭyā ca duṣkṛtaṃ karma damayantyāḥ kṣayaṃ gatam diṣṭyā ca dhriyase rājan sadāro 'rinibarhaṇa |
13 | dhanenānena vaidarbhī jitena samalaṃkṛtā
mām upasthāsyati vyaktaṃ divi śakram ivāpsarāḥ |
14 | nityaśo hi smarāmi tvāṃ pratīkṣāmi ca naiṣadha
devane ca mama prītir na bhavaty asuhṛdgaṇaiḥ |
15 | jitvā tv adya varārohāṃ damayantīm aninditām
kṛtakṛtyo bhaviṣyāmi sā hi me nityaśo hṛdi |
16 | śrutvā tu tasya tā vāco bahvabaddhapralāpinaḥ
iyeṣa sa śiraś chettuṃ khaḍgena kupito nalaḥ |
17 | smayaṃs tu roṣatāmrākṣas tam uvāca tato nṛpaḥ
paṇāvaḥ kiṃ vyāharase jitvā vai vyāhariṣyasi |
18 | tataḥ prāvartata dyūtaṃ puṣkarasya nalasya ca
ekapāṇena bhadraṃ te nalena sa parājitaḥ saratnakośanicayaḥ prāṇena paṇito 'pi ca |
19 | jitvā ca puṣkaraṃ rājā prahasann idam abravīt
mama sarvam idaṃ rājyam avyagraṃ hatakaṇṭakam |
20 | vaidarbhī na tvayā śakyā rājāpasada vīkṣitum
tasyās tvaṃ saparīvāro mūḍha dāsatvam āgataḥ |
21 | na tat tvayā kṛtaṃ karma yenāhaṃ nirjitaḥ purā
kalinā tat kṛtaṃ karma tvaṃ tu mūḍha na budhyase nāhaṃ parakṛtaṃ doṣaṃ tvayy ādhāsye kathaṃ cana |
22 | yathāsukhaṃ tvaṃ jīvasva prāṇān abhyutsṛjāmi te
tathaiva ca mama prītis tvayi vīra na saṃśayaḥ |
23 | saubhrātraṃ caiva me tvatto na kadā cit prahāsyati
puṣkara tvaṃ hi me bhrātā saṃjīvasva śataṃ samāḥ |
24 | evaṃ nalaḥ sāntvayitvā bhrātaraṃ satyavikramaḥ
svapuraṃ preṣayām āsa pariṣvajya punaḥ punaḥ |
25 | sāntvito naiṣadhenaivaṃ puṣkaraḥ pratyuvāca tam
puṇyaślokaṃ tadā rājann abhivādya kṛtāñjaliḥ |
26 | kīrtir astu tavākṣayyā jīva varṣāyutaṃ sukhī
yo me vitarasi prāṇān adhiṣṭhānaṃ ca pārthiva |
27 | sa tathā satkṛto rājñā māsam uṣya tadā nṛpaḥ
prayayau svapuraṃ hṛṣṭaḥ puṣkaraḥ svajanāvṛtaḥ |
28 | mahatyā senayā rājan vinītaiḥ paricārakaiḥ
bhrājamāna ivādityo vapuṣā puruṣarṣabha |
29 | prasthāpya puṣkaraṃ rājā vittavantam anāmayam
praviveśa puraṃ śrīmān atyartham upaśobhitam praviśya sāntvayām āsa paurāṃś ca niṣadhādhipaḥ |