Book 3 Chapter 50 | |
1 | bṛhadaśva uvāca |
1 | āsīd rājā nalo nāma vīrasenasuto balī
upapanno guṇair iṣṭai rūpavān aśvakovidaḥ |
2 | atiṣṭhan manujendrāṇāṃ mūrdhni devapatir yathā
upary upari sarveṣām āditya iva tejasā |
3 | brahmaṇyo vedavic chūro niṣadheṣu mahīpatiḥ
akṣapriyaḥ satyavādī mahān akṣauhiṇīpatiḥ |
4 | īpsito varanārīṇām udāraḥ saṃyatendriyaḥ
rakṣitā dhanvināṃ śreṣṭhaḥ sākṣād iva manuḥ svayam |
5 | tathaivāsīd vidarbheṣu bhīmo bhīmaparākramaḥ
śūraḥ sarvaguṇair yuktaḥ prajākāmaḥ sa cāprajaḥ |
6 | sa prajārthe paraṃ yatnam akarot susamāhitaḥ
tam abhyagacchad brahmarṣir damano nāma bhārata |
7 | taṃ sa bhīmaḥ prajākāmas toṣayām āsa dharmavit
mahiṣyā saha rājendra satkāreṇa suvarcasam |
8 | tasmai prasanno damanaḥ sabhāryāya varaṃ dadau
kanyāratnaṃ kumārāṃś ca trīn udārān mahāyaśāḥ |
9 | damayantīṃ damaṃ dāntaṃ damanaṃ ca suvarcasam
upapannān guṇaiḥ sarvair bhīmān bhīmaparākramān |
10 | damayantī tu rūpeṇa tejasā yaśasā śriyā
saubhāgyena ca lokeṣu yaśaḥ prāpa sumadhyamā |
11 | atha tāṃ vayasi prāpte dāsīnāṃ samalaṃkṛtam
śataṃ sakhīnāṃ ca tathā paryupāste śacīm iva |
12 | tatra sma bhrājate bhaimī sarvābharaṇabhūṣitā
sakhīmadhye 'navadyāṅgī vidyut saudāminī yathā atīva rūpasaṃpannā śrīr ivāyatalocanā |
13 | na deveṣu na yakṣeṣu tādṛg rūpavatī kva cit
mānuṣeṣv api cānyeṣu dṛṣṭapūrvā na ca śrutā cittapramāthinī bālā devānām api sundarī |
14 | nalaś ca naraśārdūlo rūpeṇāpratimo bhuvi
kandarpa iva rūpeṇa mūrtimān abhavat svayam |
15 | tasyāḥ samīpe tu nalaṃ praśaśaṃsuḥ kutūhalāt
naiṣadhasya samīpe tu damayantīṃ punaḥ punaḥ |
16 | tayor adṛṣṭakāmo 'bhūc chṛṇvatoḥ satataṃ guṇān
anyonyaṃ prati kaunteya sa vyavardhata hṛcchayaḥ |
17 | aśaknuvan nalaḥ kāmaṃ tadā dhārayituṃ hṛdā
antaḥpurasamīpasthe vana āste rahogataḥ |
18 | sa dadarśa tadā haṃsāñ jātarūpaparicchadān
vane vicaratāṃ teṣām ekaṃ jagrāha pakṣiṇam |
19 | tato 'ntarikṣago vācaṃ vyājahāra tadā nalam
na hantavyo 'smi te rājan kariṣyāmi hi te priyam |
20 | damayantīsakāśe tvāṃ kathayiṣyāmi naiṣadha
yathā tvad anyaṃ puruṣaṃ na sā maṃsyati karhi cit |
21 | evam uktas tato haṃsam utsasarja mahīpatiḥ
te tu haṃsāḥ samutpatya vidarbhān agamaṃs tataḥ |
22 | vidarbhanagarīṃ gatvā damayantyās tadāntike
nipetus te garutmantaḥ sā dadarśātha tān khagān |
23 | sā tān adbhutarūpān vai dṛṣṭvā sakhigaṇāvṛtā
hṛṣṭā grahītuṃ khagamāṃs tvaramāṇopacakrame |
24 | atha haṃsā visasṛpuḥ sarvataḥ pramadāvane
ekaikaśas tataḥ kanyās tān haṃsān samupādravan |
25 | damayantī tu yaṃ haṃsaṃ samupādhāvad antike
sa mānuṣīṃ giraṃ kṛtvā damayantīm athābravīt |
26 | damayanti nalo nāma niṣadheṣu mahīpatiḥ
aśvinoḥ sadṛśo rūpe na samās tasya mānuṣāḥ |
27 | tasya vai yadi bhāryā tvaṃ bhavethā varavarṇini
saphalaṃ te bhavej janma rūpaṃ cedaṃ sumadhyame |
28 | vayaṃ hi devagandharvamanuṣyoragarākṣasān
dṛṣṭavanto na cāsmābhir dṛṣṭapūrvas tathāvidhaḥ |
29 | tvaṃ cāpi ratnaṃ nārīṇāṃ nareṣu ca nalo varaḥ
viśiṣṭāyā viśiṣṭena saṃgamo guṇavān bhavet |
30 | evam uktā tu haṃsena damayantī viśāṃ pate
abravīt tatra taṃ haṃsaṃ tam apy evaṃ nalaṃ vada |
31 | tathety uktvāṇḍajaḥ kanyāṃ vaidarbhasya viśāṃ pate
punar āgamya niṣadhān nale sarvaṃ nyavedayat |