Book 3 Chapter 40 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | gateṣu teṣu sarveṣu tapasviṣu mahātmasu
pinākapāṇir bhagavān sarvapāpaharo haraḥ |
2 | kairātaṃ veṣam āsthāya kāñcanadrumasaṃnibham
vibhrājamāno vapuṣā girir merur ivāparaḥ |
3 | śrīmad dhanur upādāya śarāṃś cāśīviṣopamān
niṣpapāta mahārciṣmān dahan kakṣam ivānalaḥ |
4 | devyā sahomayā śrīmān samānavrataveṣayā
nānāveṣadharair hṛṣṭair bhūtair anugatas tadā |
5 | kirātaveṣapracchannaḥ strībhiś cānu sahasraśaḥ
aśobhata tadā rājan sa devo 'tīva bhārata |
6 | kṣaṇena tad vanaṃ sarvaṃ niḥśabdam abhavat tadā
nādaḥ prasravaṇānāṃ ca pakṣiṇāṃ cāpy upāramat |
7 | sa saṃnikarṣam āgamya pārthasyākliṣṭakarmaṇaḥ
mūkaṃ nāma diteḥ putraṃ dadarśādbhutadarśanam |
8 | vārāhaṃ rūpam āsthāya tarkayantam ivārjunam
hantuṃ paramaduṣṭātmā tam uvācātha phalgunaḥ |
9 | gāṇḍīvaṃ dhanur ādāya śarāṃś cāśīviṣopamān
sajyaṃ dhanurvaraṃ kṛtvā jyāghoṣeṇa ninādayan |
10 | yan māṃ prārthayase hantum anāgasam ihāgatam
tasmāt tvāṃ pūrvam evāhaṃ neṣyāmi yamasādanam |
11 | taṃ dṛṣṭvā prahariṣyantaṃ phalgunaṃ dṛḍhadhanvinam
kirātarūpī sahasā vārayām āsa śaṃkaraḥ |
12 | mayaiṣa prārthitaḥ pūrvaṃ nīlameghasamaprabhaḥ
anādṛtyaiva tad vākyaṃ prajahārātha phalgunaḥ |
13 | kirātaś ca samaṃ tasminn ekalakṣye mahādyutiḥ
pramumocāśaniprakhyaṃ śaram agniśikhopamam |
14 | tau muktau sāyakau tābhyāṃ samaṃ tatra nipetatuḥ
mūkasya gātre vistīrṇe śailasaṃhanane tadā |
15 | yathāśaniviniṣpeṣo vajrasyeva ca parvate
tathā tayoḥ saṃnipātaḥ śarayor abhavat tadā |
16 | sa viddho bahubhir bāṇair dīptāsyaiḥ pannagair iva
mamāra rākṣasaṃ rūpaṃ bhūyaḥ kṛtvā vibhīṣaṇam |
17 | dadarśātha tato jiṣṇuḥ puruṣaṃ kāñcanaprabham
kirātaveṣapracchannaṃ strīsahāyam amitrahā tam abravīt prītamanāḥ kaunteyaḥ prahasann iva |
18 | ko bhavān aṭate śūnye vane strīgaṇasaṃvṛtaḥ
na tvam asmin vane ghore bibheṣi kanakaprabha |
19 | kimarthaṃ ca tvayā viddho mṛgo 'yaṃ matparigrahaḥ
mayābhipannaḥ pūrvaṃ hi rākṣaso 'yam ihāgataḥ |
20 | kāmāt paribhavād vāpi na me jīvan vimokṣyase
na hy eṣa mṛgayādharmo yas tvayādya kṛto mayi tena tvāṃ bhraṃśayiṣyāmi jīvitāt parvatāśraya |
21 | ity uktaḥ pāṇḍaveyena kirātaḥ prahasann iva
uvāca ślakṣṇayā vācā pāṇḍavaṃ savyasācinam |
22 | mamaivāyaṃ lakṣyabhūtaḥ pūrvam eva parigrahaḥ
mamaiva ca prahāreṇa jīvitād vyavaropitaḥ |
23 | doṣān svān nārhase 'nyasmai vaktuṃ svabaladarpitaḥ
abhiṣakto 'smi mandātman na me jīvan vimokṣyase |
24 | sthiro bhavasva mokṣyāmi sāyakān aśanīn iva
ghaṭasva parayā śaktyā muñca tvam api sāyakān |
25 | tatas tau tatra saṃrabdhau garjamānau muhur muhuḥ
śarair āśīviṣākārais tatakṣāte parasparam |
26 | tato 'rjunaḥ śaravarṣaṃ kirāte samavāsṛjat
tat prasannena manasā pratijagrāha śaṃkaraḥ |
27 | muhūrtaṃ śaravarṣaṃ tat pratigṛhya pinākadhṛk
akṣatena śarīreṇa tasthau girir ivācalaḥ |
28 | sa dṛṣṭvā bāṇavarṣaṃ tan moghībhūtaṃ dhanaṃjayaḥ
paramaṃ vismayaṃ cakre sādhu sādhv iti cābravīt |
29 | aho 'yaṃ sukumārāṅgo himavacchikharālayaḥ
gāṇḍīvamuktān nārācān pratigṛhṇāty avihvalaḥ |
30 | ko 'yaṃ devo bhavet sākṣād rudro yakṣaḥ sureśvaraḥ
vidyate hi giriśreṣṭhe tridaśānāṃ samāgamaḥ |
31 | na hi madbāṇajālānām utsṛṣṭānāṃ sahasraśaḥ
śakto 'nyaḥ sahituṃ vegam ṛte devaṃ pinākinam |
32 | devo vā yadi vā yakṣo rudrād anyo vyavasthitaḥ
aham enaṃ śarais tīkṣṇair nayāmi yamasādanam |
33 | tato hṛṣṭamanā jiṣṇur nārācān marmabhedinaḥ
vyasṛjac chatadhā rājan mayūkhān iva bhāskaraḥ |
34 | tān prasannena manasā bhagavāṃl lokabhāvanaḥ
śūlapāṇiḥ pratyagṛhṇāc chilāvarṣam ivācalaḥ |
35 | kṣaṇena kṣīṇabāṇo 'tha saṃvṛttaḥ phalgunas tadā
vitrāsaṃ ca jagāmātha taṃ dṛṣṭvā śarasaṃkṣayam |
36 | cintayām āsa jiṣṇus tu bhagavantaṃ hutāśanam
purastād akṣayau dattau tūṇau yenāsya khāṇḍave |
37 | kiṃ nu mokṣyāmi dhanuṣā yan me bāṇāḥ kṣayaṃ gatāḥ
ayaṃ ca puruṣaḥ ko 'pi bāṇān grasati sarvaśaḥ |
38 | aham enaṃ dhanuṣkoṭyā śūlāgreṇeva kuñjaram
nayāmi daṇḍadhārasya yamasya sadanaṃ prati |
39 | saṃprāyudhyad dhanuṣkoṭyā kaunteyaḥ paravīrahā
tad apy asya dhanur divyaṃ jagrāsa girigocaraḥ |
40 | tato 'rjuno grastadhanuḥ khaḍgapāṇir atiṣṭhata
yuddhasyāntam abhīpsan vai vegenābhijagāma tam |
41 | tasya mūrdhni śitaṃ khaḍgam asaktaṃ parvateṣv api
mumoca bhujavīryeṇa vikramya kurunandanaḥ tasya mūrdhānam āsādya paphālāsivaro hi saḥ |
42 | tato vṛkṣaiḥ śilābhiś ca yodhayām āsa phalgunaḥ
yathā vṛkṣān mahākāyaḥ pratyagṛhṇād atho śilāḥ |
43 | kirātarūpī bhagavāṃs tataḥ pārtho mahābalaḥ
muṣṭibhir vajrasaṃsparśair dhūmam utpādayan mukhe prajahāra durādharṣe kirātasamarūpiṇi |
44 | tataḥ śakrāśanisamair muṣṭibhir bhṛśadāruṇaiḥ
kirātarūpī bhagavān ardayām āsa phalgunam |
45 | tataś caṭacaṭāśabdaḥ sughoraḥ samajāyata
pāṇḍavasya ca muṣṭīnāṃ kirātasya ca yudhyataḥ |
46 | sumuhūrtaṃ mahad yuddham āsīt tal lomaharṣaṇam
bhujaprahārasaṃyuktaṃ vṛtravāsavayor iva |
47 | jahārātha tato jiṣṇuḥ kirātam urasā balī
pāṇḍavaṃ ca viceṣṭantaṃ kirāto 'py ahanad balāt |
48 | tayor bhujaviniṣpeṣāt saṃgharṣeṇorasos tathā
samajāyata gātreṣu pāvako 'ṅgāradhūmavān |
49 | tata enaṃ mahādevaḥ pīḍya gātraiḥ supīḍitam
tejasā vyākramad roṣāc cetas tasya vimohayan |
50 | tato nipīḍitair gātraiḥ piṇḍīkṛta ivābabhau
phalguno gātrasaṃruddho devadevena bhārata |
51 | nirucchvāso 'bhavac caiva saṃniruddho mahātmanā
tataḥ papāta saṃmūḍhas tataḥ prīto 'bhavad bhavaḥ |
52 | bhagavān uvāca |
52 | bho bho phalguna tuṣṭo 'smi karmaṇāpratimena te
śauryeṇānena dhṛtyā ca kṣatriyo nāsti te samaḥ |
53 | samaṃ tejaś ca vīryaṃ ca mamādya tava cānagha
prītas te 'haṃ mahābāho paśya māṃ puruṣarṣabha |
54 | dadāni te viśālākṣa cakṣuḥ pūrvaṛṣir bhavān
vijeṣyasi raṇe śatrūn api sarvān divaukasaḥ |
55 | vaiśaṃpāyana uvāca |
55 | tato devaṃ mahādevaṃ giriśaṃ śūlapāṇinam
dadarśa phalgunas tatra saha devyā mahādyutim |
56 | sa jānubhyāṃ mahīṃ gatvā śirasā praṇipatya ca
prasādayām āsa haraṃ pārthaḥ parapuraṃjayaḥ |
57 | arjuna uvāca |
57 | kapardin sarvabhūteśa bhaganetranipātana
vyatikramaṃ me bhagavan kṣantum arhasi śaṃkara |
58 | bhavagaddarśanākāṅkṣī prāpto 'smīmaṃ mahāgirim
dayitaṃ tava deveśa tāpasālayam uttamam |
59 | prasādaye tvāṃ bhagavan sarvabhūtanamaskṛta
na me syād aparādho 'yaṃ mahādevātisāhasāt |
60 | kṛto mayā yad ajñānād vimardo 'yaṃ tvayā saha
śaraṇaṃ saṃprapannāya tat kṣamasvādya śaṃkara |
61 | vaiśaṃpāyana uvāca |
61 | tam uvāca mahātejāḥ prahasya vṛṣabhadhvajaḥ
pragṛhya ruciraṃ bāhuṃ kṣāntam ity eva phalgunam |