Book 3 Chapter 28 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato vanagatāḥ pārthāḥ sāyāhne saha kṛṣṇayā
upaviṣṭāḥ kathāś cakrur duḥkhaśokaparāyaṇāḥ |
2 | priyā ca darśanīyā ca paṇḍitā ca pativratā
tataḥ kṛṣṇā dharmarājam idaṃ vacanam abravīt |
3 | na nūnaṃ tasya pāpasya duḥkham asmāsu kiṃ cana
vidyate dhārtarāṣṭrasya nṛśaṃsasya durātmanaḥ |
4 | yas tvāṃ rājan mayā sārdham ajinaiḥ prativāsitam
bhrātṛbhiś ca tathā sarvair nābhyabhāṣata kiṃ cana vanaṃ prasthāpya duṣṭātmā nānvatapyata durmatiḥ |
5 | āyasaṃ hṛdayaṃ nūnaṃ tasya duṣkṛtakarmaṇaḥ
yas tvāṃ dharmaparaṃ śreṣṭhaṃ rūkṣāṇy aśrāvayat tadā |
6 | sukhocitam aduḥkhārhaṃ durātmā sasuhṛdgaṇaḥ
īdṛśaṃ duḥkham ānīya modate pāpapūruṣaḥ |
7 | caturṇām eva pāpānām aśru vai nāpatat tadā
tvayi bhārata niṣkrānte vanāyājinavāsasi |
8 | duryodhanasya karṇasya śakuneś ca durātmanaḥ
durbhrātus tasya cograsya tathā duḥśāsanasya ca |
9 | itareṣāṃ tu sarveṣāṃ kurūṇāṃ kurusattama
duḥkhenābhiparītānāṃ netrebhyaḥ prāpataj jalam |
10 | idaṃ ca śayanaṃ dṛṣṭvā yac cāsīt te purātanam
śocāmi tvāṃ mahārāja duḥkhānarhaṃ sukhocitam |
11 | dāntaṃ yac ca sabhāmadhye āsanaṃ ratnabhūṣitam
dṛṣṭvā kuśabṛsīṃ cemāṃ śoko māṃ rundhayaty ayam |
12 | yad apaśyaṃ sabhāyāṃ tvāṃ rājabhiḥ parivāritam
tac ca rājann apaśyantyāḥ kā śāntir hṛdayasya me |
13 | yā tvāhaṃ candanādigdham apaśyaṃ sūryavarcasam
sā tvā paṅkamalādigdhaṃ dṛṣṭvā muhyāmi bhārata |
14 | yā vai tvā kauśikair vastraiḥ śubhrair bahudhanaiḥ purā
dṛṣṭavaty asmi rājendra sā tvāṃ paśyāmi cīriṇam |
15 | yac ca tad rukmapātrībhir brāhmaṇebhyaḥ sahasraśaḥ
hriyate te gṛhād annaṃ saṃskṛtaṃ sārvakāmikam |
16 | yatīnām agṛhāṇāṃ te tathaiva gṛhamedhinām
dīyate bhojanaṃ rājann atīva guṇavat prabho tac ca rājann apaśyantyāḥ kā śāntir hṛdayasya me |
17 | yāṃs te bhrātṝn mahārāja yuvāno mṛṣṭakuṇḍalāḥ
abhojayanta mṛṣṭānnaiḥ sūdāḥ paramasaṃskṛtaiḥ |
18 | sarvāṃs tān adya paśyāmi vane vanyena jīvataḥ
aduḥkhārhān manuṣyendra nopaśāmyati me manaḥ |
19 | bhīmasenam imaṃ cāpi duḥkhitaṃ vanavāsinam
dhyāyantaṃ kiṃ na manyus te prāpte kāle vivardhate |
20 | bhīmasenaṃ hi karmāṇi svayaṃ kurvāṇam acyuta
sukhārhaṃ duḥkhitaṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
21 | satkṛtaṃ vividhair yānair vastrair uccāvacais tathā
taṃ te vanagataṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
22 | kurūn api hi yaḥ sarvān hantum utsahate prabhuḥ
tvatprasādaṃ pratīkṣaṃs tu sahate 'yaṃ vṛkodaraḥ |
23 | yo 'rjunenārjunas tulyo dvibāhur bahubāhunā
śarātisarge śīghratvāt kālāntakayamopamaḥ |
24 | yasya śastrapratāpena praṇatāḥ sarvapārthivāḥ
yajñe tava mahārāja brāhmaṇān upatasthire |
25 | tam imaṃ puruṣavyāghraṃ pūjitaṃ devadānavaiḥ
dhyāyantam arjunaṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
26 | dṛṣṭvā vanagataṃ pārtham aduḥkhārhaṃ sukhocitam
na ca te vardhate manyus tena muhyāmi bhārata |
27 | yo devāṃś ca manuṣyāṃś ca sarpāṃś caikaratho 'jayat
taṃ te vanagataṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
28 | yo yānair adbhutākārair hayair nāgaiś ca saṃvṛtaḥ
prasahya vittāny ādatta pārthivebhyaḥ paraṃtapaḥ |
29 | kṣipaty ekena vegena pañca bāṇaśatāni yaḥ
taṃ te vanagataṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
30 | śyāmaṃ bṛhantaṃ taruṇaṃ carmiṇām uttamaṃ raṇe
nakulaṃ te vane dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
31 | darśanīyaṃ ca śūraṃ ca mādrīputraṃ yudhiṣṭhira
sahadevaṃ vane dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
32 | drupadasya kule jātāṃ snuṣāṃ pāṇḍor mahātmanaḥ
māṃ te vanagatāṃ dṛṣṭvā kasmān manyur na vardhate |
33 | nūnaṃ ca tava naivāsti manyur bharatasattama
yat te bhrātṝṃś ca māṃ caiva dṛṣṭvā na vyathate manaḥ |
34 | na nirmanyuḥ kṣatriyo 'sti loke nirvacanaṃ smṛtam
tad adya tvayi paśyāmi kṣatriye viparītavat |
35 | yo na darśayate tejaḥ kṣatriyaḥ kāla āgate
sarvabhūtāni taṃ pārtha sadā paribhavanty uta |
36 | tat tvayā na kṣamā kāryā śatrūn prati kathaṃ cana
tejasaiva hi te śakyā nihantuṃ nātra saṃśayaḥ |
37 | tathaiva yaḥ kṣamākāle kṣatriyo nopaśāmyati
apriyaḥ sarvabhūtānāṃ so 'mutreha ca naśyati |