Book 3 Chapter 23 | |
1 | vāsudeva uvāca |
1 | tato 'haṃ bharataśreṣṭha pragṛhya ruciraṃ dhanuḥ
śarair apātayaṃ saubhāc chirāṃsi vibudhadviṣām |
2 | śarāṃś cāśīviṣākārān ūrdhvagāṃs tigmatejasaḥ
apraiṣaṃ śālvarājāya śārṅgamuktān suvāsasaḥ |
3 | tato nādṛśyata tadā saubhaṃ kurukulodvaha
antarhitaṃ māyayābhūt tato 'haṃ vismito 'bhavam |
4 | atha dānavasaṃghās te vikṛtānanamūrdhajāḥ
udakrośan mahārāja viṣṭhite mayi bhārata |
5 | tato 'straṃ śabdasāhaṃ vai tvaramāṇo mahāhave
ayojayaṃ tadvadhāya tataḥ śabda upāramat |
6 | hatās te dānavāḥ sarve yaiḥ sa śabda udīritaḥ
śarair ādityasaṃkāśair jvalitaiḥ śabdasādhanaiḥ |
7 | tasminn uparate śabde punar evānyato 'bhavat
śabdo 'paro mahārāja tatrāpi prāharaṃ śarān |
8 | evaṃ daśa diśaḥ sarvās tiryag ūrdhvaṃ ca bhārata
nādayām āsur asurās te cāpi nihatā mayā |
9 | tataḥ prāgjyotiṣaṃ gatvā punar eva vyadṛśyata
saubhaṃ kāmagamaṃ vīra mohayan mama cakṣuṣī |
10 | tato lokāntakaraṇo dānavo vānarākṛtiḥ
śilāvarṣeṇa sahasā mahatā māṃ samāvṛṇot |
11 | so 'haṃ parvatavarṣeṇa vadhyamānaḥ samantataḥ
valmīka iva rājendra parvatopacito 'bhavam |
12 | tato 'haṃ parvatacitaḥ sahayaḥ sahasārathiḥ
aprakhyātim iyāṃ rājan sadhvajaḥ parvataiś citaḥ |
13 | tato vṛṣṇipravīrā ye mamāsan sainikās tadā
te bhayārtā diśaḥ sarvāḥ sahasā vipradudruvuḥ |
14 | tato hāhākṛtaṃ sarvam abhūt kila viśāṃ pate
dyauś ca bhūmiś ca khaṃ caivādṛśyamāne tathā mayi |
15 | tato viṣaṇṇamanaso mama rājan suhṛjjanāḥ
ruruduś cukruśuś caiva duḥkhaśokasamanvitāḥ |
16 | dviṣatāṃ ca praharṣo 'bhūd ārtiś cādviṣatām api
evaṃ vijitavān vīra paścād aśrauṣam acyuta |
17 | tato 'ham astraṃ dayitaṃ sarvapāṣāṇabhedanam
vajram udyamya tān sarvān parvatān samaśātayam |
18 | tataḥ parvatabhārārtā mandaprāṇaviceṣṭitāḥ
hayā mama mahārāja vepamānā ivābhavan |
19 | meghajālam ivākāśe vidāryābhyuditaṃ ravim
dṛṣṭvā māṃ bāndhavāḥ sarve harṣam āhārayan punaḥ |
20 | tato mām abravīt sūtaḥ prāñjaliḥ praṇato nṛpa
sādhu saṃpaśya vārṣṇeya śālvaṃ saubhapatiṃ sthitam |
21 | alaṃ kṛṣṇāvamanyainaṃ sādhu yatnaṃ samācara
mārdavaṃ sakhitāṃ caiva śālvād adya vyapāhara |
22 | jahi śālvaṃ mahābāho mainaṃ jīvaya keśava
sarvaiḥ parākramair vīra vadhyaḥ śatrur amitrahan |
23 | na śatrur avamantavyo durbalo 'pi balīyasā
yo 'pi syāt pīṭhagaḥ kaś cit kiṃ punaḥ samare sthitaḥ |
24 | sa tvaṃ puruṣaśārdūla sarvayatnair imaṃ prabho
jahi vṛṣṇikulaśreṣṭha mā tvāṃ kālo 'tyagāt punaḥ |
25 | naiṣa mārdavasādhyo vai mato nāpi sakhā tava
yena tvaṃ yodhito vīra dvārakā cāvamarditā |
26 | evamādi tu kaunteya śrutvāhaṃ sārather vacaḥ
tattvam etad iti jñātvā yuddhe matim adhārayam |
27 | vadhāya śālvarājasya saubhasya ca nipātane
dārukaṃ cābruvaṃ vīra muhūrtaṃ sthīyatām iti |
28 | tato 'pratihataṃ divyam abhedyam ativīryavat
āgneyam astraṃ dayitaṃ sarvasāhaṃ mahāprabham |
29 | yakṣāṇāṃ rākṣasānāṃ ca dānavānāṃ ca saṃyuge
rājñāṃ ca pratilomānāṃ bhasmāntakaraṇaṃ mahat |
30 | kṣurāntam amalaṃ cakraṃ kālāntakayamopamam
abhimantryāham atulaṃ dviṣatāṃ ca nibarhaṇam |
31 | jahi saubhaṃ svavīryeṇa ye cātra ripavo mama
ity uktvā bhujavīryeṇa tasmai prāhiṇavaṃ ruṣā |
32 | rūpaṃ sudarśanasyāsīd ākāśe patatas tadā
dvitīyasyeva sūryasya yugānte pariviṣyataḥ |
33 | tat samāsādya nagaraṃ saubhaṃ vyapagatatviṣam
madhyena pāṭayām āsa krakaco dārv ivocchritam |
34 | dvidhā kṛtaṃ tataḥ saubhaṃ sudarśanabalād dhatam
maheśvaraśaroddhūtaṃ papāta tripuraṃ yathā |
35 | tasmin nipatite saubhe cakram āgāt karaṃ mama
punaś coddhūya vegena śālvāyety aham abruvam |
36 | tataḥ śālvaṃ gadāṃ gurvīm āvidhyantaṃ mahāhave
dvidhā cakāra sahasā prajajvāla ca tejasā |
37 | tasmin nipatite vīre dānavās trastacetasaḥ
hāhābhūtā diśo jagmur arditā mama sāyakaiḥ |
38 | tato 'haṃ samavasthāpya rathaṃ saubhasamīpataḥ
śaṅkhaṃ pradhmāpya harṣeṇa suhṛdaḥ paryaharṣayam |
39 | tan meruśikharākāraṃ vidhvastāṭṭālagopuram
dahyamānam abhiprekṣya striyas tāḥ saṃpradudruvuḥ |
40 | evaṃ nihatya samare śālvaṃ saubhaṃ nipātya ca
ānartān punar āgamya suhṛdāṃ prītim āvaham |
41 | etasmāt kāraṇād rājan nāgamaṃ nāgasāhvayam
yady agāṃ paravīraghna na hi jīvet suyodhanaḥ |
42 | vaiśaṃpāyana uvāca |
42 | evam uktvā mahābāhuḥ kauravaṃ puruṣottamaḥ
āmantrya prayayau dhīmān pāṇḍavān madhusūdanaḥ |
43 | abhivādya mahābāhur dharmarājaṃ yudhiṣṭhiram
rājñā mūrdhany upāghrāto bhīmena ca mahābhujaḥ |
44 | subhadrām abhimanyuṃ ca ratham āropya kāñcanam
āruroha rathaṃ kṛṣṇaḥ pāṇḍavair abhipūjitaḥ |
45 | sainyasugrīvayuktena rathenādityavarcasā
dvārakāṃ prayayau kṛṣṇaḥ samāśvāsya yudhiṣṭhiram |
46 | tataḥ prayāte dāśārhe dhṛṣṭadyumno 'pi pārṣataḥ
draupadeyān upādāya prayayau svapuraṃ tadā |
47 | dhṛṣṭaketuḥ svasāraṃ ca samādāyātha cedirāṭ
jagāma pāṇḍavān dṛṣṭvā ramyāṃ śuktimatīṃ purīm |
48 | kekayāś cāpy anujñātāḥ kaunteyenāmitaujasā
āmantrya pāṇḍavān sarvān prayayus te 'pi bhārata |
49 | brāhmaṇāś ca viśaś caiva tathā viṣayavāsinaḥ
visṛjyamānāḥ subhṛśaṃ na tyajanti sma pāṇḍavān |
50 | samavāyaḥ sa rājendra sumahādbhutadarśanaḥ
āsīn mahātmanāṃ teṣāṃ kāmyake bharatarṣabha |
51 | yudhiṣṭhiras tu viprāṃs tān anumānya mahāmanāḥ
śaśāsa puruṣān kāle rathān yojayateti ha |