Book 3 Chapter 11 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | evam etan mahāprājña yathā vadasi no mune
ahaṃ caiva vijānāmi sarve ceme narādhipāḥ |
2 | bhavāṃs tu manyate sādhu yat kurūṇāṃ sukhodayam
tad eva viduro 'py āha bhīṣmo droṇaś ca māṃ mune |
3 | yadi tv aham anugrāhyaḥ kauraveṣu dayā yadi
anuśādhi durātmānaṃ putraṃ duryodhanaṃ mama |
4 | vyāsa uvāca |
4 | ayam āyāti vai rājan maitreyo bhagavān ṛṣiḥ
anvīya pāṇḍavān bhrātṝn ihaivāsmad didṛkṣayā |
5 | eṣa duryodhanaṃ putraṃ tava rājan mahān ṛṣiḥ
anuśāstā yathānyāyaṃ śamāyāsya kulasya te |
6 | brūyād yad eṣa rājendra tat kāryam aviśaṅkayā
akriyāyāṃ hi kāryasya putraṃ te śapsyate ruṣā |
7 | vaiśaṃpāyana uvāca |
7 | evam uktvā yayau vyāso maitreyaḥ pratyadṛśyata
pūjayā pratijagrāha saputras taṃ narādhipaḥ |
8 | dattvārghyādyāḥ kriyāḥ sarvā viśrāntaṃ munipuṃgavam
praśrayeṇābravīd rājā dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ |
9 | sukhenāgamanaṃ kaccid bhagavan kurujāṅgale
kaccit kuśalino vīrā bhrātaraḥ pañca pāṇḍavāḥ |
10 | samaye sthātum icchanti kaccic ca puruṣarṣabhāḥ
kaccit kurūṇāṃ saubhrātram avyucchinnaṃ bhaviṣyati |
11 | maitreya uvāca |
11 | tīrthayātrām anukrāman prāpto 'smi kurujāṅgalam
yadṛcchayā dharmarājaṃ dṛṣṭavān kāmyake vane |
12 | taṃ jaṭājinasaṃvītaṃ tapovananivāsinam
samājagmur mahātmānaṃ draṣṭuṃ munigaṇāḥ prabho |
13 | tatrāśrauṣaṃ mahārāja putrāṇāṃ tava vibhramam
anayaṃ dyūtarūpeṇa mahāpāyam upasthitam |
14 | tato 'haṃ tvām anuprāptaḥ kauravāṇām avekṣayā
sadā hy abhyadhikaḥ snehaḥ prītiś ca tvayi me prabho |
15 | naitad aupayikaṃ rājaṃs tvayi bhīṣme ca jīvati
yad anyonyena te putrā virudhyante narādhipa |
16 | meḍhībhūtaḥ svayaṃ rājan nigrahe pragrahe bhavān
kimartham anayaṃ ghoram utpatantam upekṣase |
17 | dasyūnām iva yadvṛttaṃ sabhāyāṃ kurunandana
tena na bhrājase rājaṃs tāpasānāṃ samāgame |
18 | vaiśaṃpāyana uvāca |
18 | tato vyāvṛtya rājānaṃ duryodhanam amarṣaṇam
uvāca ślakṣṇayā vācā maitreyo bhagavān ṛṣiḥ |
19 | duryodhana mahābāho nibodha vadatāṃ vara
vacanaṃ me mahāprājña bruvato yad dhitaṃ tava |
20 | mā druhaḥ pāṇḍavān rājan kuruṣva hitam ātmanaḥ
pāṇḍavānāṃ kurūṇāṃ ca lokasya ca nararṣabha |
21 | te hi sarve naravyāghrāḥ śūrā vikrāntayodhinaḥ
sarve nāgāyutaprāṇā vajrasaṃhananā dṛḍhāḥ |
22 | satyavrataparāḥ sarve sarve puruṣamāninaḥ
hantāro devaśatrūṇāṃ rakṣasāṃ kāmarūpiṇām hiḍimbabakamukhyānāṃ kirmīrasya ca rakṣasaḥ |
23 | itaḥ pracyavatāṃ rātrau yaḥ sa teṣāṃ mahātmanām
āvṛtya mārgaṃ raudrātmā tasthau girir ivācalaḥ |
24 | taṃ bhīmaḥ samaraślāghī balena balināṃ varaḥ
jaghāna paśumāreṇa vyāghraḥ kṣudramṛgaṃ yathā |
25 | paśya digvijaye rājan yathā bhīmena pātitaḥ
jarāsaṃdho maheṣvāso nāgāyutabalo yudhi |
26 | saṃbandhī vāsudevaś ca yeṣāṃ śyālaś ca pārṣataḥ
kas tān yudhi samāsīta jarāmaraṇavān naraḥ |
27 | tasya te śama evāstu pāṇḍavair bharatarṣabha
kuru me vacanaṃ rājan mā mṛtyuvaśam anvagāḥ |
28 | evaṃ tu bruvatas tasya maitreyasya viśāṃ pate
ūruṃ gajakarākāraṃ kareṇābhijaghāna saḥ |
29 | duryodhanaḥ smitaṃ kṛtvā caraṇenālikhan mahīm
na kiṃ cid uktvā durmedhās tasthau kiṃ cid avāṅmukhaḥ |
30 | tam aśuśrūṣamāṇaṃ tu vilikhantaṃ vasuṃdharām
dṛṣṭvā duryodhanaṃ rājan maitreyaṃ kopa āviśat |
31 | sa kopavaśam āpanno maitreyo munisattamaḥ
vidhinā saṃprayuktaś ca śāpāyāsya mano dadhe |
32 | tataḥ sa vāry upaspṛśya kopasaṃraktalocanaḥ
maitreyo dhārtarāṣṭraṃ tam aśapad duṣṭacetasam |
33 | yasmāt tvaṃ mām anādṛtya nemāṃ vācaṃ cikīrṣasi
tasmād asyābhimānasya sadyaḥ phalam avāpnuhi |
34 | tvadabhidrohasaṃyuktaṃ yuddham utpatsyate mahat
yatra bhīmo gadāpātais tavoruṃ bhetsyate balī |
35 | ity evam ukte vacane dhṛtarāṣṭro mahīpatiḥ
prasādayām āsa muniṃ naitad evaṃ bhaved iti |
36 | maitreya uvāca |
36 | śamaṃ yāsyati cet putras tava rājan yathā tathā
śāpo na bhavitā tāta viparīte bhaviṣyati |
37 | vaiśaṃpāyana uvāca |
37 | sa vilakṣas tu rājendra duryodhanapitā tadā
maitreyaṃ prāha kirmīraḥ kathaṃ bhīmena pātitaḥ |
38 | maitreya uvāca |
38 | nāhaṃ vakṣyāmy asūyā te na te śuśrūṣate sutaḥ
eṣa te viduraḥ sarvam ākhyāsyati gate mayi |
39 | vaiśaṃpāyana uvāca |
39 | ity evam uktvā maitreyaḥ prātiṣṭhata yathāgatam
kirmīravadhasaṃvigno bahir duryodhano 'gamat |