Book 3 Chapter 3 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | śaunakenaivam uktas tu kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
purohitam upāgamya bhrātṛmadhye 'bravīd idam |
2 | prasthitaṃ mānuyāntīme brāhmaṇā vedapāragāḥ
na cāsmi pālane śakto bahuduḥkhasamanvitaḥ |
3 | parityaktuṃ na śaknomi dānaśaktiś ca nāsti me
katham atra mayā kāryaṃ bhagavāṃs tad bravītu me |
4 | muhūrtam iva sa dhyātvā dharmeṇānviṣya tāṃ gatim
yudhiṣṭhiram uvācedaṃ dhaumyo dharmabhṛtāṃ varaḥ |
5 | purā sṛṣṭāni bhūtāni pīḍyante kṣudhayā bhṛśam
tato 'nukampayā teṣāṃ savitā svapitā iva |
6 | gatvottarāyaṇaṃ tejorasān uddhṛtya raśmibhiḥ
dakṣiṇāyanam āvṛtto mahīṃ niviśate raviḥ |
7 | kṣetrabhūte tatas tasminn oṣadhīr oṣadhīpatiḥ
divas tejaḥ samuddhṛtya janayām āsa vāriṇā |
8 | niṣiktaś candratejobhiḥ sūyate bhūgato raviḥ
oṣadhyaḥ ṣaḍrasā medhyās tadannaṃ prāṇināṃ bhuvi |
9 | evaṃ bhānumayaṃ hy annaṃ bhūtānāṃ prāṇadhāraṇam
pitaiṣa sarvabhūtānāṃ tasmāt taṃ śaraṇaṃ vraja |
10 | rājāno hi mahātmāno yonikarmaviśodhitāḥ
uddharanti prajāḥ sarvās tapa āsthāya puṣkalam |
11 | bhīmena kārtavīryeṇa vainyena nahuṣeṇa ca
tapoyogasamādhisthair uddhṛtā hy āpadaḥ prajāḥ |
12 | tathā tvam api dharmātman karmaṇā ca viśodhitaḥ
tapa āsthāya dharmeṇa dvijātīn bhara bhārata |
13 | evam uktas tu dhaumyena tat kālasadṛśaṃ vacaḥ
dharmarājo viśuddhātmā tapa ātiṣṭhad uttamam |
14 | puṣpopahārair balibhir arcayitvā divākaram
yogam āsthāya dharmātmā vāyubhakṣo jitendriyaḥ gāṅgeyaṃ vāry upaspṛṣya prāṇāyāmena tasthivān |
15 | janamejaya uvāca |
15 | kathaṃ kurūṇām ṛṣabhaḥ sa tu rājā yudhiṣṭhiraḥ
viprārtham ārādhitavān sūryam adbhutavikramam |
16 | vaiśaṃpāyana uvāca |
16 | śṛṇuṣvāvahito rājañ śucir bhūtvā samāhitaḥ
kṣaṇaṃ ca kuru rājendra sarvaṃ vakṣyāmy aśeṣataḥ |
17 | dhaumyena tu yatha proktaṃ pārthāya sumahātmane
nāmnām aṣṭaśataṃ puṇyaṃ tac chṛṇuṣva mahāmate |
18 | sūryo 'ryamā bhagas tvaṣṭā pūṣārkaḥ savitā raviḥ
gabhastimān ajaḥ kālo mṛtyur dhātā prabhākaraḥ |
19 | pṛthivy āpaś ca tejaś ca khaṃ vāyuś ca parāyaṇam
somo bṛhaspatiḥ śukro budho 'ṅgāraka eva ca |
20 | indro vivasvān dīptāṃśuḥ śuciḥ śauriḥ śanaiścaraḥ
brahmā viṣṇuś ca rudraś ca skando vaiśravaṇo yamaḥ |
21 | vaidyuto jāṭharaś cāgnir aindhanas tejasāṃ patiḥ
dharmadhvajo vedakartā vedāṅgo vedavāhanaḥ |
22 | kṛtaṃ tretā dvāparaś ca kaliḥ sarvāmarāśrayaḥ
kalā kāṣṭhā muhūrtāś ca pakṣā māsā ṛtus tathā |
23 | saṃvatsarakaro 'śvatthaḥ kālacakro vibhāvasuḥ
puruṣaḥ śāśvato yogī vyaktāvyaktaḥ sanātanaḥ |
24 | lokādhyakṣaḥ prajādhyakṣo viśvakarmā tamonudaḥ
varuṇaḥ sāgaro 'ṃśuś ca jīmūto jīvano 'rihā |
25 | bhūtāśrayo bhūtapatiḥ sarvabhūtaniṣevitaḥ
maṇiḥ suvarṇo bhūtādiḥ kāmadaḥ sarvatomukhaḥ |
26 | jayo viśālo varadaḥ śīghragaḥ prāṇadhāraṇaḥ
dhanvantarir dhūmaketur ādidevo 'diteḥ sutaḥ |
27 | dvādaśātmāravindākṣaḥ pitā mātā pitāmahaḥ
svargadvāraṃ prajādvāraṃ mokṣadvāraṃ triviṣṭapam |
28 | dehakartā praśāntātmā viśvātmā viśvatomukhaḥ
carācarātmā sūkṣmātmā maitreṇa vapuṣānvitaḥ |
29 | etad vai kīrtanīyasya sūryasyaiva mahātmanaḥ
nāmnām aṣṭaśataṃ puṇyaṃ śakreṇoktaṃ mahātmanā |
30 | śakrāc ca nāradaḥ prāpto dhaumyaś ca tadanantaram
dhaumyād yudhiṣṭhiraḥ prāpya sarvān kāmān avāptavān |
31 | surapitṛgaṇayakṣasevitaṃ; hy asuraniśācarasiddhavanditam
varakanakahutāśanaprabhaṃ; tvam api manasy abhidhehi bhāskaram |
32 | sūryodaye yas tu samāhitaḥ paṭhet; sa putralābhaṃ dhanaratnasaṃcayān
labheta jātismaratāṃ sadā naraḥ; smṛtiṃ ca medhāṃ ca sa vindate parām |
33 | imaṃ stavaṃ devavarasya yo naraḥ; prakīrtayec chucisumanāḥ samāhitaḥ
sa mucyate śokadavāgnisāgarāl; labheta kāmān manasā yathepsitān |