Book 2 Chapter 71 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | kathaṃ gacchati kaunteyo dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ
bhīmasenaḥ savyasācī mādrīputrau ca tāv ubhau |
2 | dhaumyaś caiva kathaṃ kṣattar draupadī vā tapasvinī
śrotum icchāmy ahaṃ sarvaṃ teṣām aṅgaviceṣṭitam |
3 | vidura uvāca |
3 | vastreṇa saṃvṛtya mukhaṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ
bāhū viśālau kṛtvā tu bhīmo gacchati pāṇḍavaḥ |
4 | sikatā vapan savyasācī rājānam anugacchati
mādrīputraḥ sahadevo mukham ālipya gacchati |
5 | pāṃsūpaliptasarvāṅgo nakulaś cittavihvalaḥ
darśanīyatamo loke rājānam anugacchati |
6 | kṛṣṇā keśaiḥ praticchādya mukham āyatalocanā
darśanīyā prarudatī rājānam anugacchati |
7 | dhaumyo yāmyāni sāmāni raudrāṇi ca viśāṃ pate
gāyan gacchati mārgeṣu kuśān ādāya pāṇinā |
8 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
8 | vividhānīha rūpāṇi kṛtvā gacchanti pāṇḍavāḥ
tan mamācakṣva vidura kasmād evaṃ vrajanti te |
9 | vidura uvāca |
9 | nikṛtasyāpi te putrair hṛte rājye dhaneṣu ca
na dharmāc calate buddhir dharmarājasya dhīmataḥ |
10 | yo 'sau rājā ghṛṇī nityaṃ dhārtarāṣṭreṣu bhārata
nikṛtyā krodhasaṃtapto nonmīlayati locane |
11 | nāhaṃ janaṃ nirdaheyaṃ dṛṣṭvā ghoreṇa cakṣuṣā
sa pidhāya mukhaṃ rājā tasmād gacchati pāṇḍavaḥ |
12 | yathā ca bhīmo vrajati tan me nigadataḥ śṛṇu
bāhvor bale nāsti samo mameti bharatarṣabha |
13 | bāhū viśālau kṛtvā tu tena bhīmo 'pi gacchati
bāhū darśayamāno hi bāhudraviṇadarpitaḥ cikīrṣan karma śatrubhyo bāhudravyānurūpataḥ |
14 | pradiśañ śarasaṃpātān kuntīputro 'rjunas tadā
sikatā vapan savyasācī rājānam anugacchati |
15 | asaktāḥ sikatās tasya yathā saṃprati bhārata
asaktaṃ śaravarṣāṇi tathā mokṣyati śatruṣu |
16 | na me kaś cid vijānīyān mukham adyeti bhārata
mukham ālipya tenāsau sahadevo 'pi gacchati |
17 | nāhaṃ manāṃsy ādadeyaṃ mārge strīṇām iti prabho
pāṃsūpacitasarvāṅgo nakulas tena gacchati |
18 | ekavastrā tu rudatī muktakeśī rajasvalā
śoṇitāktārdravasanā draupadī vākyam abravīt |
19 | yatkṛte 'ham imāṃ prāptā teṣāṃ varṣe caturdaśe
hatapatyo hatasutā hatabandhujanapriyāḥ |
20 | bandhuśoṇitadigdhāṅgyo muktakeśyo rajasvalāḥ
evaṃ kṛtodakā nāryaḥ pravekṣyanti gajāhvayam |
21 | kṛtvā tu nairṛtān darbhān dhīro dhaumyaḥ purohitaḥ
sāmāni gāyan yāmyāni purato yāti bhārata |
22 | hateṣu bhārateṣv ājau kurūṇāṃ guravas tadā
evaṃ sāmāni gāsyantīty uktvā dhaumyo 'pi gacchati |
23 | hā hā gacchanti no nāthāḥ samavekṣadhvam īdṛśam
iti paurāḥ suduḥkhārtāḥ krośanti sma samantataḥ |
24 | evam ākāraliṅgais te vyavasāyaṃ manogatam
kathayantaḥ sma kaunteyā vanaṃ jagmur manasvinaḥ |
25 | evaṃ teṣu narāgryeṣu niryatsu gajasāhvayāt
anabhre vidyutaś cāsan bhūmiś ca samakampata |
26 | rāhur agrasad ādityam aparvaṇi viśāṃ pate
ulkā cāpy apasavyaṃ tu puraṃ kṛtvā vyaśīryata |
27 | pravyāharanti kravyādā gṛdhragomāyuvāyasāḥ
devāyatanacaityeṣu prākārāṭṭālakeṣu ca |
28 | evam ete mahotpātā vanaṃ gacchati pāṇḍave
bhāratānām abhāvāya rājan durmantrite tava |
29 | nāradaś ca sabhāmadhye kurūṇām agrataḥ sthitaḥ
maharṣibhiḥ parivṛto raudraṃ vākyam uvāca ha |
30 | itaś caturdaśe varṣe vinaṅkṣyantīha kauravāḥ
duryodhanāparādhena bhīmārjunabalena ca |
31 | ity uktvā divam ākramya kṣipram antaradhīyata
brāhmīṃ śriyaṃ suvipulāṃ bibhrad devarṣisattamaḥ |
32 | tato duryodhanaḥ karṇaḥ śakuniś cāpi saubalaḥ
droṇaṃ dvīpam amanyanta rājyaṃ cāsmai nyavedayan |
33 | athābravīt tato droṇo duryodhanam amarṣaṇam
duḥśāsanaṃ ca karṇaṃ ca sarvān eva ca bhāratān |
34 | avadhyān pāṇḍavān āhur devaputrān dvijātayaḥ
ahaṃ tu śaraṇaṃ prāptān vartamāno yathābalam |
35 | gatān sarvātmanā bhaktyā dhārtarāṣṭrān sarājakān
notsahe samabhityaktuṃ daivamūlam ataḥ param |
36 | dharmataḥ pāṇḍuputrā vai vanaṃ gacchanti nirjitāḥ
te ca dvādaśa varṣāṇi vane vatsyanti kauravāḥ |
37 | caritabrahmacaryāś ca krodhāmarṣavaśānugāḥ
vairaṃ pratyānayiṣyanti mama duḥkhāya pāṇḍavāḥ |
38 | mayā tu bhraṃśito rājyād drupadaḥ sakhivigrahe
putrārtham ayajat krodhād vadhāya mama bhārata |
39 | yājopayājatapasā putraṃ lebhe sa pāvakāt
dhṛṣṭadyumnaṃ draupadīṃ ca vedīmadhyāt sumadhyamām |
40 | jvālāvarṇo devadatto dhanuṣmān kavacī śarī
martyadharmatayā tasmād iti māṃ bhayam āviśat |
41 | gato hi pakṣatāṃ teṣāṃ pārṣataḥ puruṣarṣabhaḥ
sṛṣṭaprāṇo bhṛśataraṃ tasmād yotsye tavāribhiḥ |
42 | madvadhāya śruto hy eṣa loke cāpy ativiśrutaḥ
nūnaṃ so 'yam anuprāptas tvatkṛte kālaparyayaḥ |
43 | tvaritāḥ kuruta śreyo naitad etāvatā kṛtam
muhūrtaṃ sukham evaitat tālacchāyeva haimanī |
44 | yajadhvaṃ ca mahāyajñair bhogān aśnīta datta ca
itaś caturdaśe varṣe mahat prāpsyatha vaiśasam |
45 | duryodhana niśamyaitat pratipadya yathecchasi
sāma vā pāṇḍaveyeṣu prayuṅkṣva yadi manyase |
46 | vaiśaṃpāyana uvāca |
46 | droṇasya vacanaṃ śrutvā dhṛtarāṣṭro 'bravīd idam
samyag āha guruḥ kṣattar upāvartaya pāṇḍavān |
47 | yadi vā na nivartante satkṛtā yāntu pāṇḍavāḥ
saśastrarathapādātā bhogavantaś ca putrakāḥ |