 | Book 2 Chapter 60
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | dhig astu kṣattāram iti bruvāṇo; darpeṇa matto dhṛtarāṣṭrasya putraḥ
avaikṣata prātikāmīṃ sabhāyām; uvāca cainaṃ paramāryamadhye
|
| 2 | tvaṃ prātikāmin draupadīm ānayasva; na te bhayaṃ vidyate pāṇḍavebhyaḥ
kṣattā hy ayaṃ vivadaty eva bhīrur; na cāsmākaṃ vṛddhikāmaḥ sadaiva
|
| 3 | evam uktaḥ prātikāmī sa sūtaḥ; prāyāc chīghraṃ rājavaco niśamya
praviśya ca śveva sa siṃhagoṣṭhaṃ; samāsadan mahiṣīṃ pāṇḍavānām
|
| 4 | prātikāmy uvāca
|
| 4 | yudhiṣṭhire dyūtamadena matte; duryodhano draupadi tvām ajaiṣīt
sā prapadya tvaṃ dhṛtarāṣṭrasya veśma; nayāmi tvāṃ karmaṇe yājñaseni
|
| 5 | draupady uvāca
|
| 5 | kathaṃ tv evaṃ vadasi prātikāmin; ko vai dīvyed bhāryayā rājaputraḥ
mūḍho rājā dyūtamadena matta; āho nānyat kaitavam asya kiṃ cit
|
| 6 | prātikāmy uvāca
|
| 6 | yadā nābhūt kaitavam anyad asya; tadādevīt pāṇḍavo 'jātaśatruḥ
nyastāḥ pūrvaṃ bhrātaras tena rājñā; svayaṃ cātmā tvam atho rājaputri
|
| 7 | draupady uvāca
|
| 7 | gaccha tvaṃ kitavaṃ gatvā sabhāyāṃ pṛccha sūtaja
kiṃ nu pūrvaṃ parājaiṣīr ātmānaṃ māṃ nu bhārata
etaj jñātvā tvam āgaccha tato māṃ naya sūtaja
|
| 8 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 8 | sabhāṃ gatvā sa covāca draupadyās tad vacas tadā
kasyeśo naḥ parājaiṣīr iti tvām āha draupadī
kiṃ nu pūrvaṃ parājaiṣīr ātmānam atha vāpi mām
|
| 9 | yudhiṣṭhiras tu niśceṣṭo gatasattva ivābhavat
na taṃ sūtaṃ pratyuvāca vacanaṃ sādhv asādhu vā
|
| 10 | duryodhana uvāca
|
| 10 | ihaitya kṛṣṇā pāñcālī praśnam etaṃ prabhāṣatām
ihaiva sarve śṛṇvantu tasyā asya ca yad vacaḥ
|
| 11 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 11 | sa gatvā rājabhavanaṃ duryodhanavaśānugaḥ
uvāca draupadīṃ sūtaḥ prātikāmī vyathann iva
|
| 12 | sabhyās tv amī rājaputry āhvayanti; manye prāptaḥ saṃkṣayaḥ kauravāṇām
na vai samṛddhiṃ pālayate laghīyān; yat tvaṃ sabhām eṣyasi rājaputri
|
| 13 | draupady uvāca
|
| 13 | evaṃ nūnaṃ vyadadhāt saṃvidhātā; sparśāv ubhau spṛśato dhīrabālau
dharmaṃ tv ekaṃ paramaṃ prāha loke; sa naḥ śamaṃ dhāsyati gopyamānaḥ
|
| 14 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 14 | yudhiṣṭhiras tu tac chrutvā duryodhanacikīrṣitam
draupadyāḥ saṃmataṃ dūtaṃ prāhiṇod bharatarṣabha
|
| 15 | ekavastrā adhonīvī rodamānā rajasvalā
sabhām āgamya pāñcālī śvaśurasyāgrato 'bhavat
|
| 16 | tatas teṣāṃ mukham ālokya rājā; duryodhanaḥ sūtam uvāca hṛṣṭaḥ
ihaivaitām ānaya prātikāmin; pratyakṣam asyāḥ kuravo bruvantu
|
| 17 | tataḥ sūtas tasya vaśānugāmī; bhītaś ca kopād drupadātmajāyāḥ
vihāya mānaṃ punar eva sabhyān; uvāca kṛṣṇāṃ kim ahaṃ bravīmi
|
| 18 | duryodhana uvāca
|
| 18 | duḥśāsanaiṣa mama sūtaputro; vṛkodarād udvijate 'lpacetāḥ
svayaṃ pragṛhyānaya yājñasenīṃ; kiṃ te kariṣyanty avaśāḥ sapatnāḥ
|
| 19 | tataḥ samutthāya sa rājaputraḥ; śrutvā bhrātuḥ kopaviraktadṛṣṭiḥ
praviśya tad veśma mahārathānām; ity abravīd draupadīṃ rājaputrīm
|
| 20 | ehy ehi pāñcāli jitāsi kṛṣṇe; duryodhanaṃ paśya vimuktalajjā
kurūn bhajasvāyatapadmanetre; dharmeṇa labdhāsi sabhāṃ paraihi
|
| 21 | tataḥ samutthāya sudurmanāḥ sā; vivarṇam āmṛjya mukhaṃ kareṇa
ārtā pradudrāva yataḥ striyas tā; vṛddhasya rājñaḥ kurupuṃgavasya
|
| 22 | tato javenābhisasāra roṣād; duḥśāsanas tām abhigarjamānaḥ
dīrgheṣu nīleṣv atha cormimatsu; jagrāha keśeṣu narendrapatnīm
|
| 23 | ye rājasūyāvabhṛthe jalena; mahākratau mantrapūtena siktāḥ
te pāṇḍavānāṃ paribhūya vīryaṃ; balāt pramṛṣṭā dhṛtarāṣṭrajena
|
| 24 | sa tāṃ parāmṛśya sabhāsamīpam; ānīya kṛṣṇām atikṛṣṇakeśīm
duḥśāsano nāthavatīm anāthavac; cakarṣa vāyuḥ kadalīm ivārtām
|
| 25 | sā kṛṣyamāṇā namitāṅgayaṣṭiḥ; śanair uvācādya rajasvalāsmi
ekaṃ ca vāso mama mandabuddhe; sabhāṃ netuṃ nārhasi mām anārya
|
| 26 |
tato 'bravīt tāṃ prasabhaṃ nigṛhya; keśeṣu kṛṣṇeṣu tadā sa kṛṣṇām
kṛṣṇaṃ ca jiṣṇuṃ ca hariṃ naraṃ ca; trāṇāya vikrośa nayāmi hi tvām
|
| 27 | rajasvalā vā bhava yājñaseni; ekāmbarā vāpy atha vā vivastrā
dyūte jitā cāsi kṛtāsi dāsī; dāsīṣu kāmaś ca yathopajoṣam
|
| 28 | prakīrṇakeśī patitārdhavastrā; duḥśāsanena vyavadhūyamānā
hrīmaty amarṣeṇa ca dahyamānā; śanair idaṃ vākyam uvāca kṛṣṇā
|
| 29 | ime sabhāyām upadiṣṭaśāstrāḥ; kriyāvantaḥ sarva evendrakalpāḥ
gurusthānā guravaś caiva sarve; teṣām agre notsahe sthātum evam
|
| 30 |
nṛśaṃsakarmaṃs tvam anāryavṛtta; mā māṃ vivastrāṃ kṛdhi mā vikārṣīḥ
na marṣayeyus tava rājaputrāḥ; sendrāpi devā yadi te sahāyāḥ
|
| 31 | dharme sthito dharmasutaś ca rājā; dharmaś ca sūkṣmo nipuṇopalabhyaḥ
vācāpi bhartuḥ paramāṇumātraṃ; necchāmi doṣaṃ svaguṇān visṛjya
|
| 32 | idaṃ tv anāryaṃ kuruvīramadhye; rajasvalāṃ yat parikarṣase mām
na cāpi kaś cit kurute 'tra pūjāṃ; dhruvaṃ tavedaṃ matam anvapadyan
|
| 33 | dhig astu naṣṭaḥ khalu bhāratānāṃ; dharmas tathā kṣatravidāṃ ca vṛttam
yatrābhyatītāṃ kurudharmavelāṃ; prekṣanti sarve kuravaḥ sabhāyām
|
| 34 | droṇasya bhīṣmasya ca nāsti sattvaṃ; dhruvaṃ tathaivāsya mahātmano 'pi
rājñas tathā hīmam adharmam ugraṃ; na lakṣayante kuruvṛddhamukhyāḥ
|
| 35 | tathā bruvantī karuṇaṃ sumadhyamā; kākṣeṇa bhartṝn kupitān apaśyat
sā pāṇḍavān kopaparītadehān; saṃdīpayām āsa kaṭākṣapātaiḥ
|
| 36 | hṛtena rājyena tathā dhanena; ratnaiś ca mukhyair na tathā babhūva
yathārtayā kopasamīritena; kṛṣṇākaṭākṣeṇa babhūva duḥkham
|
| 37 |
duḥśāsanaś cāpi samīkṣya kṛṣṇām; avekṣamāṇāṃ kṛpaṇān patīṃs tān
ādhūya vegena visaṃjñakalpām; uvāca dāsīti hasann ivograḥ
|
| 38 | karṇas tu tad vākyam atīva hṛṣṭaḥ; saṃpūjayām āsa hasan saśabdam
gāndhārarājaḥ subalasya putras; tathaiva duḥśāsanam abhyanandat
|
| 39 | sabhyās tu ye tatra babhūvur anye; tābhyām ṛte dhārtarāṣṭreṇa caiva
teṣām abhūd duḥkham atīva kṛṣṇāṃ; dṛṣṭvā sabhāyāṃ parikṛṣyamāṇām
|
| 40 | bhīṣma uvāca
|
| 40 | na dharmasaukṣmyāt subhage vivaktuṃ; śaknomi te praśnam imaṃ yathāvat
asvo hy aśaktaḥ paṇituṃ parasvaṃ; striyaś ca bhartur vaśatāṃ samīkṣya
|
| 41 | tyajeta sarvāṃ pṛthivīṃ samṛddhāṃ; yudhiṣṭhiraḥ satyam atho na jahyāt
uktaṃ jito 'smīti ca pāṇḍavena; tasmān na śaknomi vivektum etat
|
| 42 | dyūte 'dvitīyaḥ śakunir nareṣu; kuntīsutas tena nisṛṣṭakāmaḥ
na manyate tāṃ nikṛtiṃ mahātmā; tasmān na te praśnam imaṃ bravīmi
|
| 43 | draupady uvāca
|
| 43 | āhūya rājā kuśalaiḥ sabhāyāṃ; duṣṭātmabhir naikṛtikair anāryaiḥ
dyūtapriyair nātikṛtaprayatnaḥ; kasmād ayaṃ nāma nisṛṣṭakāmaḥ
|
| 44 | sa śuddhabhāvo nikṛtipravṛttim; abudhyamānaḥ kurupāṇḍavāgryaḥ
saṃbhūya sarvaiś ca jito 'pi yasmāt; paścāc ca yat kaitavam abhyupetaḥ
|
| 45 |
tiṣṭhanti ceme kuravaḥ sabhāyām; īśāḥ sutānāṃ ca tathā snuṣāṇām
samīkṣya sarve mama cāpi vākyaṃ; vibrūta me praśnam imaṃ yathāvat
|
| 46 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 46 | tathā bruvantīṃ karuṇaṃ rudantīm; avekṣamāṇām asakṛt patīṃs tān
duḥśāsanaḥ paruṣāṇy apriyāṇi; vākyāny uvācāmadhurāṇi caiva
|
| 47 | tāṃ kṛṣyamāṇāṃ ca rajasvalāṃ ca; srastottarīyām atadarhamāṇām
vṛkodaraḥ prekṣya yudhiṣṭhiraṃ ca; cakāra kopaṃ paramārtarūpaḥ
|