Book 2 Chapter 50 | |
1 | dhṛtarāṣṭra uvāca |
1 | tvaṃ vai jyeṣṭho jyaiṣṭhineyaḥ putra mā pāṇḍavān dviṣaḥ
dveṣṭā hy asukham ādatte yathaiva nidhanaṃ tathā |
2 | avyutpannaṃ samānārthaṃ tulyamitraṃ yudhiṣṭhiram
adviṣantaṃ kathaṃ dviṣyāt tvādṛśo bharatarṣabha |
3 | tulyābhijanavīryaś ca kathaṃ bhrātuḥ śriyaṃ nṛpa
putra kāmayase mohān maivaṃ bhūḥ śāmya sādhv iha |
4 | atha yajñavibhūtiṃ tāṃ kāṅkṣase bharatarṣabha
ṛtvijas tava tanvantu saptatantuṃ mahādhvaram |
5 | āhariṣyanti rājānas tavāpi vipulaṃ dhanam
prītyā ca bahumānāc ca ratnāny ābharaṇāni ca |
6 | anarthācaritaṃ tāta parasvaspṛhaṇaṃ bhṛśam
svasaṃtuṣṭaḥ svadharmastho yaḥ sa vai sukham edhate |
7 | avyāpāraḥ parārtheṣu nityodyogaḥ svakarmasu
udyamo rakṣaṇe sveṣām etad vaibhavalakṣaṇam |
8 | vipattiṣv avyatho dakṣo nityam utthānavān naraḥ
apramatto vinītātmā nityaṃ bhadrāṇi paśyati |
9 | antarvedyāṃ dadad vittaṃ kāmān anubhavan priyān
krīḍan strībhir nirātaṅkaḥ praśāmya bharatarṣabha |
10 | duryodhana uvāca |
10 | jānan vai mohayasi māṃ nāvi naur iva saṃyatā
svārthe kiṃ nāvadhānaṃ te utāho dveṣṭi māṃ bhavān |
11 | na santīme dhārtarāṣṭrā yeṣāṃ tvam anuśāsitā
bhaviṣyam artham ākhyāsi sadā tvaṃ kṛtyam ātmanaḥ |
12 | parapraṇeyo 'graṇīr hi yaś ca mārgāt pramuhyati
panthānam anugaccheyuḥ kathaṃ tasya padānugāḥ |
13 | rājan parigataprajño vṛddhasevī jitendriyaḥ
pratipannān svakāryeṣu saṃmohayasi no bhṛśam |
14 | lokavṛttād rājavṛttam anyad āha bṛhaspatiḥ
tasmād rājñā prayatnena svārthaś cintyaḥ sadaiva hi |
15 | kṣatriyasya mahārāja jaye vṛttiḥ samāhitā
sa vai dharmo 'stv adharmo vā svavṛttau bharatarṣabha |
16 | prakālayed diśaḥ sarvāḥ pratodeneva sārathiḥ
pratyamitraśriyaṃ dīptāṃ bubhūṣur bharatarṣabha |
17 | pracchanno vā prakāśo vā yo yogo ripubāndhanaḥ
tad vai śastraṃ śastravidāṃ na śastraṃ chedanaṃ smṛtam |
18 | asaṃtoṣaḥ śriyo mūlaṃ tasmāt taṃ kāmayāmy aham
samucchraye yo yatate sa rājan paramo nayī |
19 | mamatvaṃ hi na kartavyam aiśvarye vā dhane 'pi vā
pūrvāvāptaṃ haranty anye rājadharmaṃ hi taṃ viduḥ |
20 | adrohe samayaṃ kṛtvā ciccheda namuceḥ śiraḥ
śakraḥ sā hi matā tasya ripau vṛttiḥ sanātanī |
21 | dvāv etau grasate bhūmiḥ sarpo bilaśayān iva
rājānaṃ cāviroddhāraṃ brāhmaṇaṃ cāpravāsinam |
22 | nāsti vai jātitaḥ śatruḥ puruṣasya viśāṃ pate
yena sādhāraṇī vṛttiḥ sa śatrur netaro janaḥ |
23 | śatrupakṣaṃ samṛdhyantaṃ yo mohāt samupekṣate
vyādhir āpyāyita iva tasya mūlaṃ chinatti saḥ |
24 | alpo 'pi hy arir atyantaṃ vardhamānaparākramaḥ
valmīko mūlaja iva grasate vṛkṣam antikāt |
25 | ājamīḍha ripor lakṣmīr mā te rociṣṭa bhārata
eṣa bhāraḥ sattvavatāṃ nayaḥ śirasi dhiṣṭhitaḥ |
26 | janmavṛddhim ivārthānāṃ yo vṛddhim abhikāṅkṣate
edhate jñātiṣu sa vai sadyovṛddhir hi vikramaḥ |
27 | nāprāpya pāṇḍavaiśvaryaṃ saṃśayo me bhaviṣyati
avāpsye vā śriyaṃ tāṃ hi śeṣye vā nihato yudhi |
28 | atādṛśasya kiṃ me 'dya jīvitena viśāṃ pate
vardhante pāṇḍavā nityaṃ vayaṃ tu sthiravṛddhayaḥ |