Book 2 Chapter 46 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | kathaṃ samabhavad dyūtaṃ bhrātṝṇāṃ tan mahātyayam
yatra tad vyasanaṃ prāptaṃ pāṇḍavair me pitāmahaiḥ |
2 | ke ca tatra sabhāstārā rājāno brahmavittama
ke cainam anvamodanta ke cainaṃ pratyaṣedhayan |
3 | vistareṇaitad icchāmi kathyamānaṃ tvayā dvija
mūlaṃ hy etad vināśasya pṛthivyā dvijasattama |
4 | sūta uvāca |
4 | evam uktas tadā rājñā vyāsaśiṣyaḥ pratāpavān
ācacakṣe yathāvṛttaṃ tat sarvaṃ sarvavedavit |
5 | vaiśaṃpāyana uvāca |
5 | śṛṇu me vistareṇemāṃ kathāṃ bharatasattama
bhūya eva mahārāja yadi te śravaṇe matiḥ |
6 | vidurasya mataṃ jñātvā dhṛtarāṣṭro 'mbikāsutaḥ
duryodhanam idaṃ vākyam uvāca vijane punaḥ |
7 | alaṃ dyūtena gāndhāre viduro na praśaṃsati
na hy asau sumahābuddhir ahitaṃ no vadiṣyati |
8 | hitaṃ hi paramaṃ manye viduro yat prabhāṣate
kriyatāṃ putra tat sarvam etan manye hitaṃ tava |
9 | devarṣir vāsavagurur devarājāya dhīmate
yat prāha śāstraṃ bhagavān bṛhaspatir udāradhīḥ |
10 | tad veda viduraḥ sarvaṃ sarahasyaṃ mahākaviḥ
sthitaś ca vacane tasya sadāham api putraka |
11 | viduro vāpi medhāvī kurūṇāṃ pravaro mataḥ
uddhavo vā mahābuddhir vṛṣṇīnām arcito nṛpa |
12 | dyūtena tad alaṃ putra dyūte bhedo hi dṛśyate
bhede vināśo rājyasya tat putra parivarjaya |
13 | pitrā mātrā ca putrasya yad vai kāryaṃ paraṃ smṛtam
prāptas tvam asi tat tāta pitṛpaitāmahaṃ padam |
14 | adhītavān kṛtī śāstre lālitaḥ satataṃ gṛhe
bhrātṛjyeṣṭhaḥ sthito rājye vindase kiṃ na śobhanam |
15 | pṛthagjanair alabhyaṃ yad bhojanācchādanaṃ param
tat prāpto 'si mahābāho kasmāc chocasi putraka |
16 | sphītaṃ rāṣṭraṃ mahābāho pitṛpaitāmahaṃ mahat
nityam ājñāpayan bhāsi divi deveśvaro yathā |
17 | tasya te viditaprajña śokamūlam idaṃ katham
samutthitaṃ duḥkhataraṃ tan me śaṃsitum arhasi |
18 | duryodhana uvāca |
18 | aśnāmy ācchādayāmīti prapaśyan pāpapūruṣaḥ
nāmarṣaṃ kurute yas tu puruṣaḥ so 'dhamaḥ smṛtaḥ |
19 | na māṃ prīṇāti rājendra lakṣmīḥ sādhāraṇā vibho
jvalitām iva kaunteye śriyaṃ dṛṣṭvā ca vivyathe |
20 | sarvāṃ hi pṛthivīṃ dṛṣṭvā yudhiṣṭhiravaśānugām
sthiro 'smi yo 'haṃ jīvāmi duḥkhād etad bravīmi te |
21 | āvarjitā ivābhānti nighnāś caitrakikaukurāḥ
kāraskarā lohajaṅghā yudhiṣṭhiraniveśane |
22 | himavatsāgarānūpāḥ sarvaratnākarās tathā
antyāḥ sarve paryudastā yudhiṣṭhiraniveśane |
23 | jyeṣṭho 'yam iti māṃ matvā śreṣṭhaś ceti viśāṃ pate
yudhiṣṭhireṇa satkṛtya yukto ratnaparigrahe |
24 | upasthitānāṃ ratnānāṃ śreṣṭhānām arghahāriṇām
nādṛśyata paraḥ prānto nāparas tatra bhārata |
25 | na me hastaḥ samabhavad vasu tat pratigṛhṇataḥ
prātiṣṭhanta mayi śrānte gṛhya dūrāhṛtaṃ vasu |
26 | kṛtāṃ bindusaroratnair mayena sphāṭikacchadām
apaśyaṃ nalinīṃ pūrṇām udakasyeva bhārata |
27 | vastram utkarṣati mayi prāhasat sa vṛkodaraḥ
śatror ṛddhiviśeṣeṇa vimūḍhaṃ ratnavarjitam |
28 | tatra sma yadi śaktaḥ syāṃ pātayeyaṃ vṛkodaram
sapatnenāvahāso hi sa māṃ dahati bhārata |
29 | punaś ca tādṛśīm eva vāpīṃ jalajaśālinīm
matvā śilāsamāṃ toye patito 'smi narādhipa |
30 | tatra māṃ prāhasat kṛṣṇaḥ pārthena saha sasvanam
draupadī ca saha strībhir vyathayantī mano mama |
31 | klinnavastrasya ca jale kiṃkarā rājacoditāḥ
dadur vāsāṃsi me 'nyāni tac ca duḥkhataraṃ mama |
32 | pralambhaṃ ca śṛṇuṣvānyaṃ gadato me narādhipa
advāreṇa vinirgacchan dvārasaṃsthānarūpiṇā abhihatya śilāṃ bhūyo lalāṭenāsmi vikṣataḥ |
33 | tatra māṃ yamajau dūrād ālokya lalitau kila
bāhubhiḥ parigṛhṇītāṃ śocantau sahitāv ubhau |
34 | uvāca sahadevas tu tatra māṃ vismayann iva
idaṃ dvāram ito gaccha rājann iti punaḥ punaḥ |
35 | nāmadheyāni ratnānāṃ purastān na śrutāni me
yāni dṛṣṭāni me tasyāṃ manas tapati tac ca me |