Book 2 Chapter 43 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | vasan duryodhanas tasyāṃ sabhāyāṃ bharatarṣabha
śanair dadarśa tāṃ sarvāṃ sabhāṃ śakuninā saha |
2 | tasyāṃ divyān abhiprāyān dadarśa kurunandanaḥ
na dṛṣṭapūrvā ye tena nagare nāgasāhvaye |
3 | sa kadā cit sabhāmadhye dhārtarāṣṭro mahīpatiḥ
sphāṭikaṃ talam āsādya jalam ity abhiśaṅkayā |
4 | svavastrotkarṣaṇaṃ rājā kṛtavān buddhimohitaḥ
durmanā vimukhaś caiva paricakrāma tāṃ sabhām |
5 | tataḥ sphāṭikatoyāṃ vai sphāṭikāmbujaśobhitām
vāpīṃ matvā sthalam iti savāsāḥ prāpataj jale |
6 | jale nipatitaṃ dṛṣṭvā kiṃkarā jahasur bhṛśam
vāsāṃsi ca śubhāny asmai pradadū rājaśāsanāt |
7 | tathāgataṃ tu taṃ dṛṣṭvā bhīmaseno mahābalaḥ
arjunaś ca yamau cobhau sarve te prāhasaṃs tadā |
8 | nāmarṣayat tatas teṣām avahāsam amarṣaṇaḥ
ākāraṃ rakṣamāṇas tu na sa tān samudaikṣata |
9 | punar vasanam utkṣipya pratariṣyann iva sthalam
āruroha tataḥ sarve jahasus te punar janāḥ |
10 | dvāraṃ ca vivṛtākāraṃ lalāṭena samāhanat
saṃvṛtaṃ ceti manvāno dvāradeśād upāramat |
11 | evaṃ pralambhān vividhān prāpya tatra viśāṃ pate
pāṇḍaveyābhyanujñātas tato duryodhano nṛpaḥ |
12 | aprahṛṣṭena manasā rājasūye mahākratau
prekṣya tām adbhutām ṛddhiṃ jagāma gajasāhvayam |
13 | pāṇḍavaśrīprataptasya dhyānaglānasya gacchataḥ
duryodhanasya nṛpateḥ pāpā matir ajāyata |
14 | pārthān sumanaso dṛṣṭvā pārthivāṃś ca vaśānugān
kṛtsnaṃ cāpi hitaṃ lokam ākumāraṃ kurūdvaha |
15 | mahimānaṃ paraṃ cāpi pāṇḍavānāṃ mahātmanām
duryodhano dhārtarāṣṭro vivarṇaḥ samapadyata |
16 | sa tu gacchann anekāgraḥ sabhām evānucintayan
śriyaṃ ca tām anupamāṃ dharmarājasya dhīmataḥ |
17 | pramatto dhṛtarāṣṭrasya putro duryodhanas tadā
nābhyabhāṣat subalajaṃ bhāṣamāṇaṃ punaḥ punaḥ |
18 | anekāgraṃ tu taṃ dṛṣṭvā śakuniḥ pratyabhāṣata
duryodhana kutomūlaṃ niḥśvasann iva gacchasi |
19 | duryodhana uvāca |
19 | dṛṣṭvemāṃ pṛthivīṃ kṛtsnāṃ yudhiṣṭhiravaśānugām
jitām astrapratāpena śvetāśvasya mahātmanaḥ |
20 | taṃ ca yajñaṃ tathābhūtaṃ dṛṣṭvā pārthasya mātula
yathā śakrasya deveṣu tathābhūtaṃ mahādyute |
21 | amarṣeṇa susaṃpūrṇo dahyamāno divāniśam
śuciśukrāgame kāle śuṣye toyam ivālpakam |
22 | paśya sātvatamukhyena śiśupālaṃ nipātitam
na ca tatra pumān āsīt kaś cit tasya padānugaḥ |
23 | dahyamānā hi rājānaḥ pāṇḍavotthena vahninā
kṣāntavanto 'parādhaṃ taṃ ko hi taṃ kṣantum arhati |
24 | vāsudevena tat karma tathāyuktaṃ mahat kṛtam
siddhaṃ ca pāṇḍaveyānāṃ pratāpena mahātmanām |
25 | tathā hi ratnāny ādāya vividhāni nṛpā nṛpam
upatiṣṭhanti kaunteyaṃ vaiśyā iva karapradāḥ |
26 | śriyaṃ tathāvidhāṃ dṛṣṭvā jvalantīm iva pāṇḍave
amarṣavaśam āpanno dahye 'ham atathocitaḥ |
27 | vahnim eva pravekṣyāmi bhakṣayiṣyāmi vā viṣam
apo vāpi pravekṣyāmi na hi śakṣyāmi jīvitum |
28 | ko hi nāma pumāṃl loke marṣayiṣyati sattvavān
sapatnān ṛdhyato dṛṣṭvā hānim ātmana eva ca |
29 | so 'haṃ na strī na cāpy astrī na pumān nāpumān api
yo 'haṃ tāṃ marṣayāmy adya tādṛśīṃ śriyam āgatām |
30 | īśvaratvaṃ pṛthivyāś ca vasumattāṃ ca tādṛśīm
yajñaṃ ca tādṛśaṃ dṛṣṭvā mādṛśaḥ ko na saṃjvaret |
31 | aśaktaś caika evāhaṃ tām āhartuṃ nṛpaśriyam
sahāyāṃś ca na paśyāmi tena mṛtyuṃ vicintaye |
32 | daivam eva paraṃ manye pauruṣaṃ tu nirarthakam
dṛṣṭvā kuntīsute śubhrāṃ śriyaṃ tām āhṛtāṃ tathā |
33 | kṛto yatno mayā pūrvaṃ vināśe tasya saubala
tac ca sarvam atikramya sa vṛddho 'psv iva paṅkajam |
34 | tena daivaṃ paraṃ manye pauruṣaṃ tu nirarthakam
dhārtarāṣṭrā hi hīyante pārthā vardhanti nityaśaḥ |
35 | so 'haṃ śriyaṃ ca tāṃ dṛṣṭvā sabhāṃ tāṃ ca tathāvidhām
rakṣibhiś cāvahāsaṃ taṃ paritapye yathāgninā |
36 | sa mām abhyanujānīhi mātulādya suduḥkhitam
amarṣaṃ ca samāviṣṭaṃ dhṛtarāṣṭre nivedaya |