Book 2 Chapter 22 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | bhīmasenas tataḥ kṛṣṇam uvāca yadunandanam
buddhim āsthāya vipulāṃ jarāsaṃdhajighāṃsayā |
2 | nāyaṃ pāpo mayā kṛṣṇa yuktaḥ syād anurodhitum
prāṇena yaduśārdūla baddhavaṅkṣaṇavāsasā |
3 | evam uktas tataḥ kṛṣṇaḥ pratyuvāca vṛkodaram
tvarayan puruṣavyāghro jarāsaṃdhavadhepsayā |
4 | yat te daivaṃ paraṃ sattvaṃ yac ca te mātariśvanaḥ
balaṃ bhīma jarāsaṃdhe darśayāśu tad adya naḥ |
5 | evam uktas tadā bhīmo jarāsaṃdham ariṃdamaḥ
utkṣipya bhrāmayad rājan balavantaṃ mahābalaḥ |
6 | bhrāmayitvā śataguṇaṃ bhujābhyāṃ bharatarṣabha
babhañja pṛṣṭhe saṃkṣipya niṣpiṣya vinanāda ca |
7 | tasya niṣpiṣyamāṇasya pāṇḍavasya ca garjataḥ
abhavat tumulo nādaḥ sarvaprāṇibhayaṃkaraḥ |
8 | vitresur māgadhāḥ sarve strīṇāṃ garbhāś ca susruvuḥ
bhīmasenasya nādena jarāsaṃdhasya caiva ha |
9 | kiṃ nu svid dhimavān bhinnaḥ kiṃ nu svid dīryate mahī
iti sma māgadhā jajñur bhīmasenasya nisvanāt |
10 | tato rājakuladvāri prasuptam iva taṃ nṛpam
rātrau parāsum utsṛjya niścakramur ariṃdamāḥ |
11 | jarāsaṃdharathaṃ kṛṣṇo yojayitvā patākinam
āropya bhrātarau caiva mokṣayām āsa bāndhavān |
12 | te vai ratnabhujaṃ kṛṣṇaṃ ratnārhaṃ pṛthivīśvarāḥ
rājānaś cakrur āsādya mokṣitā mahato bhayāt |
13 | akṣataḥ śastrasaṃpanno jitāriḥ saha rājabhiḥ
ratham āsthāya taṃ divyaṃ nirjagāma girivrajāt |
14 | yaḥ sa sodaryavān nāma dviyodhaḥ kṛṣṇasārathiḥ
abhyāsaghātī saṃdṛśyo durjayaḥ sarvarājabhiḥ |
15 | bhīmārjunābhyāṃ yodhābhyām āsthitaḥ kṛṣṇasārathiḥ
śuśubhe rathavaryo 'sau durjayaḥ sarvadhanvibhiḥ |
16 | śakraviṣṇū hi saṃgrāme ceratus tārakāmaye
rathena tena taṃ kṛṣṇa upāruhya yayau tadā |
17 | taptacāmīkarābheṇa kiṅkiṇījālamālinā
meghanirghoṣanādena jaitreṇāmitraghātinā |
18 | yena śakro dānavānāṃ jaghāna navatīr nava
taṃ prāpya samahṛṣyanta rathaṃ te puruṣarṣabhāḥ |
19 | tataḥ kṛṣṇaṃ mahābāhuṃ bhrātṛbhyāṃ sahitaṃ tadā
rathasthaṃ māgadhā dṛṣṭvā samapadyanta vismitāḥ |
20 | hayair divyaiḥ samāyukto ratho vāyusamo jave
adhiṣṭhitaḥ sa śuśubhe kṛṣṇenātīva bhārata |
21 | asaṅgī devavihitas tasmin rathavare dhvajaḥ
yojanād dadṛśe śrīmān indrāyudhasamaprabhaḥ |
22 | cintayām āsa kṛṣṇo 'tha garutmantaṃ sa cābhyayāt
kṣaṇe tasmin sa tenāsīc caityayūpa ivocchritaḥ |
23 | vyāditāsyair mahānādaiḥ saha bhūtair dhvajālayaiḥ
tasthau rathavare tasmin garutmān pannagāśanaḥ |
24 | durnirīkṣyo hi bhūtānāṃ tejasābhyadhikaṃ babhau
āditya iva madhyāhne sahasrakiraṇāvṛtaḥ |
25 | na sa sajjati vṛkṣeṣu śastraiś cāpi na riṣyate
divyo dhvajavaro rājan dṛśyate devamānuṣaiḥ |
26 | tam āsthāya rathaṃ divyaṃ parjanyasamanisvanam
niryayau puruṣavyāghraḥ pāṇḍavābhyāṃ sahācyutaḥ |
27 | yaṃ lebhe vāsavād rājā vasus tasmād bṛhadrathaḥ
bṛhadrathāt krameṇaiva prāpto bārhadrathaṃ nṛpam |
28 | sa niryayau mahābāhuḥ puṇḍarīkekṣaṇas tataḥ
girivrajād bahis tasthau same deśe mahāyaśāḥ |
29 | tatrainaṃ nāgarāḥ sarve satkāreṇābhyayus tadā
brāhmaṇapramukhā rājan vidhidṛṣṭena karmaṇā |
30 | bandhanād vipramuktāś ca rājāno madhusūdanam
pūjayām āsur ūcuś ca sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ |
31 | naitac citraṃ mahābāho tvayi devakinandana
bhīmārjunabalopete dharmasya paripālanam |
32 | jarāsaṃdhahrade ghore duḥkhapaṅke nimajjatām
rājñāṃ samabhyuddharaṇaṃ yad idaṃ kṛtam adya te |
33 | viṣṇo samavasannānāṃ giridurge sudāruṇe
diṣṭyā mokṣād yaśo dīptam āptaṃ te puruṣottama |
34 | kiṃ kurmaḥ puruṣavyāghra bravīhi puruṣarṣabha
kṛtam ity eva taj jñeyaṃ nṛpair yady api duṣkaram |
35 | tān uvāca hṛṣīkeśaḥ samāśvāsya mahāmanāḥ
yudhiṣṭhiro rājasūyaṃ kratum āhartum icchati |
36 | tasya dharmapravṛttasya pārthivatvaṃ cikīrṣataḥ
sarvair bhavadbhir yajñārthe sāhāyyaṃ dīyatām iti |
37 | tataḥ pratītamanasas te nṛpā bharatarṣabha
tathety evābruvan sarve pratijajñuś ca tāṃ giram |
38 | ratnabhājaṃ ca dāśārhaṃ cakrus te pṛthivīśvarāḥ
kṛcchrāj jagrāha govindas teṣāṃ tadanukampayā |
39 | jarāsaṃdhātmajaś caiva sahadevo mahārathaḥ
niryayau sajanāmātyaḥ puraskṛtya purohitam |
40 | sa nīcaiḥ praśrito bhūtvā bahuratnapurogamaḥ
sahadevo nṛṇāṃ devaṃ vāsudevam upasthitaḥ |
41 | bhayārtāya tatas tasmai kṛṣṇo dattvābhayaṃ tadā
abhyaṣiñcata tatraiva jarāsaṃdhātmajaṃ tadā |
42 | gatvaikatvaṃ ca kṛṣṇena pārthābhyāṃ caiva satkṛtaḥ
viveśa rājā matimān punar bārhadrathaṃ puram |
43 | kṛṣṇas tu saha pārthābhyāṃ śriyā paramayā jvalan
ratnāny ādāya bhūrīṇi prayayau puṣkarekṣaṇaḥ |
44 | indraprastham upāgamya pāṇḍavābhyāṃ sahācyutaḥ
sametya dharmarājānaṃ prīyamāṇo 'bhyabhāṣata |
45 | diṣṭyā bhīmena balavāñ jarāsaṃdho nipātitaḥ
rājāno mokṣitāś ceme bandhanān nṛpasattama |
46 | diṣṭyā kuśalinau cemau bhīmasenadhanaṃjayau
punaḥ svanagaraṃ prāptāv akṣatāv iti bhārata |
47 | tato yudhiṣṭhiraḥ kṛṣṇaṃ pūjayitvā yathārhataḥ
bhīmasenārjunau caiva prahṛṣṭaḥ pariṣasvaje |
48 | tataḥ kṣīṇe jarāsaṃdhe bhrātṛbhyāṃ vihitaṃ jayam
ajātaśatrur āsādya mumude bhrātṛbhiḥ saha |
49 | yathāvayaḥ samāgamya rājabhis taiś ca pāṇḍavaḥ
satkṛtya pūjayitvā ca visasarja narādhipān |
50 | yudhiṣṭhirābhyanujñātās te nṛpā hṛṣṭamānasāḥ
jagmuḥ svadeśāṃs tvaritā yānair uccāvacais tataḥ |
51 | evaṃ puruṣaśārdūlo mahābuddhir janārdanaḥ
pāṇḍavair ghātayām āsa jarāsaṃdham ariṃ tadā |
52 | ghātayitvā jarāsaṃdhaṃ buddhipūrvam ariṃdamaḥ
dharmarājam anujñāpya pṛthāṃ kṛṣṇāṃ ca bhārata |
53 | subhadrāṃ bhīmasenaṃ ca phalgunaṃ yamajau tathā
dhaumyam āmantrayitvā ca prayayau svāṃ purīṃ prati |
54 | tenaiva rathamukhyena taruṇādityavarcasā
dharmarājavisṛṣṭena divyenānādayan diśaḥ |
55 | tato yudhiṣṭhiramukhāḥ pāṇḍavā bharatarṣabha
pradakṣiṇam akurvanta kṛṣṇam akliṣṭakāriṇam |
56 | tato gate bhagavati kṛṣṇe devakinandane
jayaṃ labdhvā suvipulaṃ rājñām abhayadās tadā |
57 | saṃvardhitaujaso bhūyaḥ karmaṇā tena bhārata
draupadyāḥ pāṇḍavā rājan parāṃ prītim avardhayan |
58 | tasmin kāle tu yad yuktaṃ dharmakāmārthasaṃhitam
tad rājā dharmataś cakre rājyapālanakīrtimān |