Book 2 Chapter 19 | |
1 | vāsudeva uvāca |
1 | eṣa pārtha mahān svāduḥ paśumān nityam ambumān
nirāmayaḥ suveśmāḍhyo niveśo māgadhaḥ śubhaḥ |
2 | vaihāro vipulaḥ śailo varāho vṛṣabhas tathā
tathaivarṣigiris tāta śubhāś caityakapañcamāḥ |
3 | ete pañca mahāśṛṅgāḥ parvatāḥ śītaladrumāḥ
rakṣantīvābhisaṃhatya saṃhatāṅgā girivrajam |
4 | puṣpaveṣṭitaśākhāgrair gandhavadbhir manoramaiḥ
nigūḍhā iva lodhrāṇāṃ vanaiḥ kāmijanapriyaiḥ |
5 | śūdrāyāṃ gautamo yatra mahātmā saṃśitavrataḥ
auśīnaryām ajanayat kākṣīvādīn sutān ṛṣiḥ |
6 | gautamaḥ kṣayaṇād asmād athāsau tatra veśmani
bhajate māgadhaṃ vaṃśaṃ sa nṛpāṇām anugrahāt |
7 | aṅgavaṅgādayaś caiva rājānaḥ sumahābalāḥ
gautamakṣayam abhyetya ramante sma purārjuna |
8 | vanarājīs tu paśyemāḥ priyālānāṃ manoramāḥ
lodhrāṇāṃ ca śubhāḥ pārtha gautamaukaḥsamīpajāḥ |
9 | arbudaḥ śakravāpī ca pannagau śatrutāpanau
svastikasyālayaś cātra maṇināgasya cottamaḥ |
10 | aparihāryā meghānāṃ māgadheyaṃ maṇeḥ kṛte
kauśiko maṇimāṃś caiva vavṛdhāte hy anugraham |
11 | arthasiddhiṃ tv anapagāṃ jarāsaṃdho 'bhimanyate
vayam āsādane tasya darpam adya nihanma hi |
12 | vaiśaṃpāyana uvāca |
12 | evam uktvā tataḥ sarve bhrātaro vipulaujasaḥ
vārṣṇeyaḥ pāṇḍaveyau ca pratasthur māgadhaṃ puram |
13 | tuṣṭapuṣṭajanopetaṃ cāturvarṇyajanākulam
sphītotsavam anādhṛṣyam āseduś ca girivrajam |
14 | te 'tha dvāram anāsādya purasya girim ucchritam
bārhadrathaiḥ pūjyamānaṃ tathā nagaravāsibhiḥ |
15 | yatra māṣādam ṛṣabham āsasāda bṛhadrathaḥ
taṃ hatvā māṣanālāś ca tisro bherīr akārayat |
16 | ānahya carmaṇā tena sthāpayām āsa sve pure
yatra tāḥ prāṇadan bheryo divyapuṣpāvacūrṇitāḥ |
17 | māgadhānāṃ suruciraṃ caityakāntaṃ samādravan
śirasīva jighāṃsanto jarāsaṃdhajighāṃsavaḥ |
18 | sthiraṃ suvipulaṃ śṛṅgaṃ sumahāntaṃ purātanam
arcitaṃ mālyadāmaiś ca satataṃ supratiṣṭhitam |
19 | vipulair bāhubhir vīrās te 'bhihatyābhyapātayan
tatas te māgadhaṃ dṛṣṭvā puraṃ praviviśus tadā |
20 | etasminn eva kāle tu jarāsaṃdhaṃ samarcayan
paryagni kurvaṃś ca nṛpaṃ dviradasthaṃ purohitāḥ |
21 | snātakavratinas te tu bāhuśastrā nirāyudhāḥ
yuyutsavaḥ praviviśur jarāsaṃdhena bhārata |
22 | bhakṣyamālyāpaṇānāṃ ca dadṛśuḥ śriyam uttamām
sphītāṃ sarvaguṇopetāṃ sarvakāmasamṛddhinīm |
23 | tāṃ tu dṛṣṭvā samṛddhiṃ te vīthyāṃ tasyāṃ narottamāḥ
rājamārgeṇa gacchantaḥ kṛṣṇabhīmadhanaṃjayāḥ |
24 | balād gṛhītvā mālyāni mālākārān mahābalāḥ
virāgavasanāḥ sarve sragviṇo mṛṣṭakuṇḍalāḥ |
25 | niveśanam athājagmur jarāsaṃdhasya dhīmataḥ
govāsam iva vīkṣantaḥ siṃhā haimavatā yathā |
26 | śailastambhanibhās teṣāṃ candanāgurubhūṣitāḥ
aśobhanta mahārāja bāhavo bāhuśālinām |
27 | tān dṛṣṭvā dviradaprakhyāñ śālaskandhān ivodgatān
vyūḍhoraskān māgadhānāṃ vismayaḥ samajāyata |
28 | te tv atītya janākīrṇās tisraḥ kakṣyā nararṣabhāḥ
ahaṃkāreṇa rājānam upatasthur mahābalāḥ |
29 | tān pādyamadhuparkārhān mānārhān satkṛtiṃ gatān
pratyutthāya jarāsaṃdha upatasthe yathāvidhi |
30 | uvāca caitān rājāsau svāgataṃ vo 'stv iti prabhuḥ
tasya hy etad vrataṃ rājan babhūva bhuvi viśrutam |
31 | snātakān brāhmaṇān prāptāñ śrutvā sa samitiṃjayaḥ
apy ardharātre nṛpatiḥ pratyudgacchati bhārata |
32 | tāṃs tv apūrveṇa veṣeṇa dṛṣṭvā nṛpatisattamaḥ
upatasthe jarāsaṃdho vismitaś cābhavat tadā |
33 | te tu dṛṣṭvaiva rājānaṃ jarāsaṃdhaṃ nararṣabhāḥ
idam ūcur amitraghnāḥ sarve bharatasattama |
34 | svasty astu kuśalaṃ rājann iti sarve vyavasthitāḥ
taṃ nṛpaṃ nṛpaśārdūla vipraikṣanta parasparam |
35 | tān abravīj jarāsaṃdhas tadā yādavapāṇḍavān
āsyatām iti rājendra brāhmaṇacchadmasaṃvṛtān |
36 | athopaviviśuḥ sarve trayas te puruṣarṣabhāḥ
saṃpradīptās trayo lakṣmyā mahādhvara ivāgnayaḥ |
37 | tān uvāca jarāsaṃdhaḥ satyasaṃdho narādhipaḥ
vigarhamāṇaḥ kauravya veṣagrahaṇakāraṇāt |
38 | na snātakavratā viprā bahirmālyānulepanāḥ
bhavantīti nṛloke 'smin viditaṃ mama sarvaśaḥ |
39 | te yūyaṃ puṣpavantaś ca bhujair jyāghātalakṣaṇaiḥ
bibhrataḥ kṣātram ojaś ca brāhmaṇyaṃ pratijānatha |
40 | evaṃ virāgavasanā bahirmālyānulepanāḥ
satyaṃ vadata ke yūyaṃ satyaṃ rājasu śobhate |
41 | caityakaṃ ca gireḥ śṛṅgaṃ bhittvā kim iva sadma naḥ
advāreṇa praviṣṭāḥ stha nirbhayā rājakilbiṣāt |
42 | karma caitad viliṅgasya kiṃ vādya prasamīkṣitam
vadadhvaṃ vāci vīryaṃ ca brāhmaṇasya viśeṣataḥ |
43 | evaṃ ca mām upasthāya kasmāc ca vidhinārhaṇām
praṇītāṃ no na gṛhṇīta kāryaṃ kiṃ cāsmadāgame |
44 | evam uktas tataḥ kṛṣṇaḥ pratyuvāca mahāmanāḥ
snigdhagambhīrayā vācā vākyaṃ vākyaviśāradaḥ |
45 | snātakavratino rājan brāhmaṇāḥ kṣatriyā viśaḥ
viśeṣaniyamāś caiṣām aviśeṣāś ca santy uta |
46 | viśeṣavāṃś ca satataṃ kṣatriyaḥ śriyam archati
puṣpavatsu dhruvā śrīś ca puṣpavantas tato vayam |
47 | kṣatriyo bāhuvīryas tu na tathā vākyavīryavān
apragalbhaṃ vacas tasya tasmād bārhadrathe smṛtam |
48 | svavīryaṃ kṣatriyāṇāṃ ca bāhvor dhātā nyaveśayat
tad didṛkṣasi ced rājan draṣṭāsy adya na saṃśayaḥ |
49 | advāreṇa ripor gehaṃ dvāreṇa suhṛdo gṛham
praviśanti sadā santo dvāraṃ no varjitaṃ tataḥ |
50 | kāryavanto gṛhān etya śatruto nārhaṇāṃ vayam
pratigṛhṇīma tad viddhi etan naḥ śāśvataṃ vratam |