Book 2 Chapter 14 | |
1 | yudhiṣṭhira uvāca |
1 | uktaṃ tvayā buddhimatā yan nānyo vaktum arhati
saṃśayānāṃ hi nirmoktā tvan nānyo vidyate bhuvi |
2 | gṛhe gṛhe hi rājānaḥ svasya svasya priyaṃkarāḥ
na ca sāmrājyam āptās te samrāṭśabdo hi kṛtsnabhāk |
3 | kathaṃ parānubhāvajñaḥ svaṃ praśaṃsitum arhati
pareṇa samavetas tu yaḥ praśastaḥ sa pūjyate |
4 | viśālā bahulā bhūmir bahuratnasamācitā
dūraṃ gatvā vijānāti śreyo vṛṣṇikulodvaha |
5 | śamam eva paraṃ manye na tu mokṣād bhavec chamaḥ
ārambhe pārameṣṭhyaṃ tu na prāpyam iti me matiḥ |
6 | evam evābhijānanti kule jātā manasvinaḥ
kaś cit kadā cid eteṣāṃ bhavec chreṣṭho janārdana |
7 | bhīma uvāca |
7 | anārambhaparo rājā valmīka iva sīdati
durbalaś cānupāyena balinaṃ yo 'dhitiṣṭhati |
8 | atandritas tu prāyeṇa durbalo balinaṃ ripum
jayet samyaṅ nayo rājan nītyārthān ātmano hitān |
9 | kṛṣṇe nayo mayi balaṃ jayaḥ pārthe dhanaṃjaye
māgadhaṃ sādhayiṣyāmo vayaṃ traya ivāgnayaḥ |
10 | kṛṣṇa uvāca |
10 | ādatte 'rthaparo bālo nānubandham avekṣate
tasmād ariṃ na mṛṣyanti bālam arthaparāyaṇam |
11 | hitvā karān yauvanāśvaḥ pālanāc ca bhagīrathaḥ
kārtavīryas tapoyogād balāt tu bharato vibhuḥ ṛddhyā maruttas tān pañca samrāja iti śuśrumaḥ |
12 | nigrāhyalakṣaṇaṃ prāpto dharmārthanayalakṣaṇaiḥ
bārhadratho jarāsaṃdhas tad viddhi bharatarṣabha |
13 | na cainam anurudhyante kulāny ekaśataṃ nṛpāḥ
tasmād etad balād eva sāmrājyaṃ kurute 'dya saḥ |
14 | ratnabhājo hi rājāno jarāsaṃdham upāsate
na ca tuṣyati tenāpi bālyād anayam āsthitaḥ |
15 | mūrdhābhiṣiktaṃ nṛpatiṃ pradhānapuruṣaṃ balāt
ādatte na ca no dṛṣṭo 'bhāgaḥ puruṣataḥ kva cit |
16 | evaṃ sarvān vaśe cakre jarāsaṃdhaḥ śatāvarān
taṃ durbalataro rājā kathaṃ pārtha upaiṣyati |
17 | prokṣitānāṃ pramṛṣṭānāṃ rājñāṃ paśupater gṛhe
paśūnām iva kā prītir jīvite bharatarṣabha |
18 | kṣatriyaḥ śastramaraṇo yadā bhavati satkṛtaḥ
nanu sma māgadhaṃ sarve pratibādhema yad vayam |
19 | ṣaḍaśītiḥ samānītāḥ śeṣā rājaṃś caturdaśa
jarāsaṃdhena rājānas tataḥ krūraṃ prapatsyate |
20 | prāpnuyāt sa yaśo dīptaṃ tatra yo vighnam ācaret
jayed yaś ca jarāsaṃdhaṃ sa samrāṇ niyataṃ bhavet |