Book 2 Chapter 12 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | ṛṣes tad vacanaṃ śrutvā niśaśvāsa yudhiṣṭhiraḥ
cintayan rājasūyāptiṃ na lebhe śarma bhārata |
2 | rājarṣīṇāṃ hi taṃ śrutvā mahimānaṃ mahātmanām
yajvanāṃ karmabhiḥ puṇyair lokaprāptiṃ samīkṣya ca |
3 | hariścandraṃ ca rājarṣiṃ rocamānaṃ viśeṣataḥ
yajvānaṃ yajñam āhartuṃ rājasūyam iyeṣa saḥ |
4 | yudhiṣṭhiras tataḥ sarvān arcayitvā sabhāsadaḥ
pratyarcitaś ca taiḥ sarvair yajñāyaiva mano dadhe |
5 | sa rājasūyaṃ rājendra kurūṇām ṛṣabhaḥ kratum
āhartuṃ pravaṇaṃ cakre manaḥ saṃcintya so 'sakṛt |
6 | bhūyaś cādbhutavīryaujā dharmam evānupālayan
kiṃ hitaṃ sarvalokānāṃ bhaved iti mano dadhe |
7 | anugṛhṇan prajāḥ sarvāḥ sarvadharmavidāṃ varaḥ
aviśeṣeṇa sarveṣāṃ hitaṃ cakre yudhiṣṭhiraḥ |
8 | evaṃ gate tatas tasmin pitarīvāśvasañ janāḥ
na tasya vidyate dveṣṭā tato 'syājātaśatrutā |
9 | sa mantriṇaḥ samānāyya bhrātṝṃś ca vadatāṃ varaḥ
rājasūyaṃ prati tadā punaḥ punar apṛcchata |
10 | te pṛcchyamānāḥ sahitā vaco 'rthyaṃ mantriṇas tadā
yudhiṣṭhiraṃ mahāprājñaṃ yiyakṣum idam abruvan |
11 | yenābhiṣikto nṛpatir vāruṇaṃ guṇam ṛcchati
tena rājāpi san kṛtsnaṃ samrāḍguṇam abhīpsati |
12 | tasya samrāḍguṇārhasya bhavataḥ kurunandana
rājasūyasya samayaṃ manyante suhṛdas tava |
13 | tasya yajñasya samayaḥ svādhīnaḥ kṣatrasaṃpadā
sāmnā ṣaḍ agnayo yasmiṃś cīyante saṃśitavrataiḥ |
14 | darvīhomān upādāya sarvān yaḥ prāpnute kratūn
abhiṣekaṃ ca yajñānte sarvajit tena cocyate |
15 | samartho 'si mahābāho sarve te vaśagā vayam
avicārya mahārāja rājasūye manaḥ kuru |
16 | ity evaṃ suhṛdaḥ sarve pṛthak ca saha cābruvan
sa dharmyaṃ pāṇḍavas teṣāṃ vacaḥ śrutvā viśāṃ pate dhṛṣṭam iṣṭaṃ variṣṭhaṃ ca jagrāha manasārihā |
17 | śrutvā suhṛdvacas tac ca jānaṃś cāpy ātmanaḥ kṣamam
punaḥ punar mano dadhre rājasūyāya bhārata |
18 | sa bhrātṛbhiḥ punar dhīmān ṛtvigbhiś ca mahātmabhiḥ
dhaumyadvaipāyanādyaiś ca mantrayām āsa mantribhiḥ |
19 | yudhiṣṭhira uvāca |
19 | iyaṃ yā rājasūyasya samrāḍarhasya sukratoḥ
śraddadhānasya vadataḥ spṛhā me sā kathaṃ bhavet |
20 | vaiśaṃpāyana uvāca |
20 | evam uktās tu te tena rājñā rājīvalocana
idam ūcur vacaḥ kāle dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram arhas tvam asi dharmajña rājasūyaṃ mahākratum |
21 | athaivam ukte nṛpatāv ṛtvigbhir ṛṣibhis tathā
mantriṇo bhrātaraś cāsya tad vacaḥ pratyapūjayan |
22 | sa tu rājā mahāprājñaḥ punar evātmanātmavān
bhūyo vimamṛśe pārtho lokānāṃ hitakāmyayā |
23 | sāmarthyayogaṃ saṃprekṣya deśakālau vyayāgamau
vimṛśya samyak ca dhiyā kurvan prājño na sīdati |
24 | na hi yajñasamārambhaḥ kevalātmavipattaye
bhavatīti samājñāya yatnataḥ kāryam udvahan |
25 | sa niścayārthaṃ kāryasya kṛṣṇam eva janārdanam
sarvalokāt paraṃ matvā jagāma manasā harim |
26 | aprameyaṃ mahābāhuṃ kāmāj jātam ajaṃ nṛṣu
pāṇḍavas tarkayām āsa karmabhir devasaṃmitaiḥ |
27 | nāsya kiṃ cid avijñātaṃ nāsya kiṃ cid akarmajam
na sa kiṃ cin na viṣahed iti kṛṣṇam amanyata |
28 | sa tu tāṃ naiṣṭhikīṃ buddhiṃ kṛtvā pārtho yudhiṣṭhiraḥ
guruvad bhūtagurave prāhiṇod dūtam añjasā |
29 | śīghragena rathenāśu sa dūtaḥ prāpya yādavān
dvārakāvāsinaṃ kṛṣṇaṃ dvāravatyāṃ samāsadat |
30 | darśanākāṅkṣiṇaṃ pārthaṃ darśanākāṅkṣayācyutaḥ
indrasenena sahita indraprasthaṃ yayau tadā |
31 | vyatītya vividhān deśāṃs tvarāvān kṣipravāhanaḥ
indraprasthagataṃ pārtham abhyagacchaj janārdanaḥ |
32 | sa gṛhe bhrātṛvad bhrātrā dharmarājena pūjitaḥ
bhīmena ca tato 'paśyat svasāraṃ prītimān pituḥ |
33 | prītaḥ priyeṇa suhṛdā reme sa sahitas tadā
arjunena yamābhyāṃ ca guruvat paryupasthitaḥ |
34 | taṃ viśrāntaṃ śubhe deśe kṣaṇinaṃ kalyam acyutam
dharmarājaḥ samāgamya jñāpayat svaṃ prayojanam |
35 | yudhiṣṭhira uvāca |
35 | prārthito rājasūyo me na cāsau kevalepsayā
prāpyate yena tat te ha viditaṃ kṛṣṇa sarvaśaḥ |
36 | yasmin sarvaṃ saṃbhavati yaś ca sarvatra pūjyate
yaś ca sarveśvaro rājā rājasūyaṃ sa vindati |
37 | taṃ rājasūyaṃ suhṛdaḥ kāryam āhuḥ sametya me
tatra me niścitatamaṃ tava kṛṣṇa girā bhavet |
38 | ke cid dhi sauhṛdād eva doṣaṃ na paricakṣate
arthahetos tathaivānye priyam eva vadanty uta |
39 | priyam eva parīpsante ke cid ātmani yad dhitam
evaṃprāyāś ca dṛśyante janavādāḥ prayojane |
40 | tvaṃ tu hetūn atītyaitān kāmakrodhau vyatītya ca
paramaṃ naḥ kṣamaṃ loke yathāvad vaktum arhasi |