Book 1 Chapter 220 | |
1 | janamejaya uvāca |
1 | kimarthaṃ śārṅgakān agnir na dadāha tathāgate
tasmin vane dahyamāne brahmann etad vadāśu me |
2 | adāhe hy aśvasenasya dānavasya mayasya ca
kāraṇaṃ kīrtitaṃ brahmañ śārṅgakānāṃ na kīrtitam |
3 | tad etad adbhutaṃ brahmañ śārṅgānām avināśanam
kīrtayasvāgnisaṃmarde kathaṃ te na vināśitāḥ |
4 | vaiśaṃpāyana uvāca |
4 | yadarthaṃ śārṅgakān agnir na dadāha tathāgate
tat te sarvaṃ yathāvṛttaṃ kathayiṣyāmi bhārata |
5 | dharmajñānāṃ mukhyatamas tapasvī saṃśitavrataḥ
āsīn maharṣiḥ śrutavān mandapāla iti śrutaḥ |
6 | sa mārgam āsthito rājann ṛṣīṇām ūrdhvaretasām
svādhyāyavān dharmaratas tapasvī vijitendriyaḥ |
7 | sa gatvā tapasaḥ pāraṃ deham utsṛjya bhārata
jagāma pitṛlokāya na lebhe tatra tat phalam |
8 | sa lokān aphalān dṛṣṭvā tapasā nirjitān api
papraccha dharmarājasya samīpasthān divaukasaḥ |
9 | kimartham āvṛtā lokā mamaite tapasārjitāḥ
kiṃ mayā na kṛtaṃ tatra yasyedaṃ karmaṇaḥ phalam |
10 | tatrāhaṃ tat kariṣyāmi yadartham idam āvṛtam
phalam etasya tapasaḥ kathayadhvaṃ divaukasaḥ |
11 | devā ūcuḥ |
11 | ṛṇino mānavā brahmañ jāyante yena tac chṛṇu
kriyābhir brahmacaryeṇa prajayā ca na saṃśayaḥ |
12 | tad apākriyate sarvaṃ yajñena tapasā sutaiḥ
tapasvī yajñakṛc cāsi na tu te vidyate prajā |
13 | ta ime prasavasyārthe tava lokāḥ samāvṛtāḥ
prajāyasva tato lokān upabhoktāsi śāśvatān |
14 | punnāmno narakāt putras trātīti pitaraṃ mune
tasmād apatyasaṃtāne yatasva dvijasattama |
15 | vaiśaṃpāyana uvāca |
15 | tac chrutvā mandapālas tu teṣāṃ vākyaṃ divaukasām
kva nu śīghram apatyaṃ syād bahulaṃ cety acintayat |
16 | sa cintayann abhyagacchad bahulaprasavān khagān
śārṅgikāṃ śārṅgako bhūtvā jaritāṃ samupeyivān |
17 | tasyāṃ putrān ajanayac caturo brahmavādinaḥ
tān apāsya sa tatraiva jagāma lapitāṃ prati bālān sutān aṇḍagatān mātrā saha munir vane |
18 | tasmin gate mahābhāge lapitāṃ prati bhārata
apatyasnehasaṃvignā jaritā bahv acintayat |
19 | tena tyaktān asaṃtyājyān ṛṣīn aṇḍagatān vane
nājahat putrakān ārtā jaritā khāṇḍave nṛpa babhāra caitān saṃjātān svavṛttyā snehaviklavā |
20 | tato 'gniṃ khāṇḍavaṃ dagdhum āyāntaṃ dṛṣṭavān ṛṣiḥ
mandapālaś caraṃs tasmin vane lapitayā saha |
21 | taṃ saṃkalpaṃ viditvāsya jñātvā putrāṃś ca bālakān
so 'bhituṣṭāva viprarṣir brāhmaṇo jātavedasam putrān paridadad bhīto lokapālaṃ mahaujasam |
22 | mandapāla uvāca |
22 | tvam agne sarvadevānāṃ mukhaṃ tvam asi havyavāṭ
tvam antaḥ sarvabhūtānāṃ gūḍhaś carasi pāvaka |
23 | tvām ekam āhuḥ kavayas tvām āhus trividhaṃ punaḥ
tvām aṣṭadhā kalpayitvā yajñavāham akalpayan |
24 | tvayā sṛṣṭam idaṃ viśvaṃ vadanti paramarṣayaḥ
tvad ṛte hi jagat kṛtsnaṃ sadyo na syād dhutāśana |
25 | tubhyaṃ kṛtvā namo viprāḥ svakarmavijitāṃ gatim
gacchanti saha patnībhiḥ sutair api ca śāśvatīm |
26 | tvām agne jaladān āhuḥ khe viṣaktān savidyutaḥ
dahanti sarvabhūtāni tvatto niṣkramya hāyanāḥ |
27 | jātavedas tavaiveyaṃ viśvasṛṣṭir mahādyute
tavaiva karma vihitaṃ bhūtaṃ sarvaṃ carācaram |
28 | tvayāpo vihitāḥ pūrvaṃ tvayi sarvam idaṃ jagat
tvayi havyaṃ ca kavyaṃ ca yathāvat saṃpratiṣṭhitam |
29 | agne tvam eva jvalanas tvaṃ dhātā tvaṃ bṛhaspatiḥ
tvam aśvinau yamau mitraḥ somas tvam asi cānilaḥ |
30 | vaiśaṃpāyana uvāca |
30 | evaṃ stutas tatas tena mandapālena pāvakaḥ
tutoṣa tasya nṛpate muner amitatejasaḥ uvāca cainaṃ prītātmā kim iṣṭaṃ karavāṇi te |
31 | tam abravīn mandapālaḥ prāñjalir havyavāhanam
pradahan khāṇḍavaṃ dāvaṃ mama putrān visarjaya |
32 | tatheti tat pratiśrutya bhagavān havyavāhanaḥ
khāṇḍave tena kālena prajajvāla didhakṣayā |