Book 1 Chapter 181 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | ajināni vidhunvantaḥ karakāṃś ca dvijarṣabhāḥ
ūcus taṃ bhīr na kartavyā vayaṃ yotsyāmahe parān |
2 | tān evaṃ vadato viprān arjunaḥ prahasann iva
uvāca prekṣakā bhūtvā yūyaṃ tiṣṭhata pārśvataḥ |
3 | aham enān ajihmāgraiḥ śataśo vikirañ śaraiḥ
vārayiṣyāmi saṃkruddhān mantrair āśīviṣān iva |
4 | iti tad dhanur ādāya śulkāvāptaṃ mahārathaḥ
bhrātrā bhīmena sahitas tasthau girir ivācalaḥ |
5 | tataḥ karṇamukhān kruddhān kṣatriyāṃs tān ruṣotthitān
saṃpetatur abhītau tau gajau pratigajān iva |
6 | ūcuś ca vācaḥ paruṣās te rājāno jighāṃsavaḥ
āhave hi dvijasyāpi vadho dṛṣṭo yuyutsataḥ |
7 | tato vaikartanaḥ karṇo jagāmārjunam ojasā
yuddhārthī vāśitāhetor gajaḥ pratigajaṃ yathā |
8 | bhīmasenaṃ yayau śalyo madrāṇām īśvaro balī
duryodhanādayas tv anye brāhmaṇaiḥ saha saṃgatāḥ mṛdupūrvam ayatnena pratyayudhyaṃs tadāhave |
9 | tato 'rjunaḥ pratyavidhyad āpatantaṃ tribhiḥ śaraiḥ
karṇaṃ vaikartanaṃ dhīmān vikṛṣya balavad dhanuḥ |
10 | teṣāṃ śarāṇāṃ vegena śitānāṃ tigmatejasām
vimuhyamāno rādheyo yatnāt tam anudhāvati |
11 | tāv ubhāv apy anirdeśyau lāghavāj jayatāṃ varau
ayudhyetāṃ susaṃrabdhāv anyonyavijayaiṣiṇau |
12 | kṛte pratikṛtaṃ paśya paśya bāhubalaṃ ca me
iti śūrārthavacanair ābhāṣetāṃ parasparam |
13 | tato 'rjunasya bhujayor vīryam apratimaṃ bhuvi
jñātvā vaikartanaḥ karṇaḥ saṃrabdhaḥ samayodhayat |
14 | arjunena prayuktāṃs tān bāṇān vegavatas tadā
pratihatya nanādoccaiḥ sainyās tam abhipūjayan |
15 | karṇa uvāca |
15 | tuṣyāmi te vipramukhya bhujavīryasya saṃyuge
aviṣādasya caivāsya śastrāstravinayasya ca |
16 | kiṃ tvaṃ sākṣād dhanurvedo rāmo vā viprasattama
atha sākṣād dharihayaḥ sākṣād vā viṣṇur acyutaḥ |
17 | ātmapracchādanārthaṃ vai bāhuvīryam upāśritaḥ
viprarūpaṃ vidhāyedaṃ tato māṃ pratiyudhyase |
18 | na hi mām āhave kruddham anyaḥ sākṣāc chacīpateḥ
pumān yodhayituṃ śaktaḥ pāṇḍavād vā kirīṭinaḥ |
19 | vaiśaṃpāyana uvāca |
19 | tam evaṃvādinaṃ tatra phalgunaḥ pratyabhāṣata
nāsmi karṇa dhanurvedo nāsmi rāmaḥ pratāpavān brāhmaṇo 'smi yudhāṃ śreṣṭhaḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ |
20 | brāhme pauraṃdare cāstre niṣṭhito guruśāsanāt
sthito 'smy adya raṇe jetuṃ tvāṃ vīrāvicalo bhava |
21 | evam uktas tu rādheyo yuddhāt karṇo nyavartata
brahmaṃ tejas tadājayyaṃ manyamāno mahārathaḥ |
22 | yuddhaṃ tūpeyatus tatra rājañ śalyavṛkodarau
balinau yugapan mattau spardhayā ca balena ca |
23 | anyonyam āhvayantau tau mattāv iva mahāgajau
muṣṭibhir jānubhiś caiva nighnantāv itaretaram muhūrtaṃ tau tathānyonyaṃ samare paryakarṣatām |
24 | tato bhīmaḥ samutkṣipya bāhubhyāṃ śalyam āhave
nyavadhīd balināṃ śreṣṭho jahasur brāhmaṇās tataḥ |
25 | tatrāścaryaṃ bhīmasenaś cakāra puruṣarṣabhaḥ
yac chalyaṃ patitaṃ bhūmau nāhanad balinaṃ balī |
26 | pātite bhīmasenena śalye karṇe ca śaṅkite
śaṅkitāḥ sarvarājānaḥ parivavrur vṛkodaram |
27 | ūcuś ca sahitās tatra sādhv ime brāhmaṇarṣabhāḥ
vijñāyantāṃ kvajanmānaḥ kvanivāsās tathaiva ca |
28 | ko hi rādhāsutaṃ karmaṃ śakto yodhayituṃ raṇe
anyatra rāmād droṇād vā kṛpād vāpi śaradvataḥ |
29 | kṛṣṇād vā devakīputrāt phalgunād vā paraṃtapāt
ko vā duryodhanaṃ śaktaḥ pratiyodhayituṃ raṇe |
30 | tathaiva madrarājānaṃ śalyaṃ balavatāṃ varam
baladevād ṛte vīrāt pāṇḍavād vā vṛkodarāt |
31 | kriyatām avahāro 'smād yuddhād brāhmaṇasaṃyutāt
athainān upalabhyeha punar yotsyāmahe vayam |
32 | tat karma bhīmasya samīkṣya kṛṣṇaḥ; kuntīsutau tau pariśaṅkamānaḥ
nivārayām āsa mahīpatīṃs tān; dharmeṇa labdhety anunīya sarvān |
33 | ta evaṃ saṃnivṛttās tu yuddhād yuddhaviśāradāḥ
yathāvāsaṃ yayuḥ sarve vismitā rājasattamāḥ |
34 | vṛtto brahmottaro raṅgaḥ pāñcālī brāhmaṇair vṛtā
iti bruvantaḥ prayayur ye tatrāsan samāgatāḥ |
35 | brāhmaṇais tu praticchannau rauravājinavāsibhiḥ
kṛcchreṇa jagmatus tatra bhīmasenadhanaṃjayau |
36 | vimuktau janasaṃbādhāc chatrubhiḥ parivikṣatau
kṛṣṇayānugatau tatra nṛvīrau tau virejatuḥ |
37 | teṣāṃ mātā bahuvidhaṃ vināśaṃ paryacintayat
anāgacchatsu putreṣu bhaikṣakāle 'tigacchati |
38 | dhārtarāṣṭrair hatā na syur vijñāya kurupuṃgavāḥ
māyānvitair vā rakṣobhiḥ sughorair dṛḍhavairibhiḥ |
39 | viparītaṃ mataṃ jātaṃ vyāsasyāpi mahātmanaḥ
ity evaṃ cintayām āsa sutasnehānvitā pṛthā |
40 | mahaty athāparāhṇe tu ghanaiḥ sūrya ivāvṛtaḥ
brāhmaṇaiḥ prāviśat tatra jiṣṇur brahmapuraskṛtaḥ |