 | Book 1 Chapter 166
|
| 1 | gandharva uvāca
|
| 1 | kalmāṣapāda ity asmiṃl loke rājā babhūva ha
ikṣvākuvaṃśajaḥ pārtha tejasāsadṛśo bhuvi
|
| 2 | sa kadā cid vanaṃ rājā mṛgayāṃ niryayau purāt
mṛgān vidhyan varāhāṃś ca cacāra ripumardanaḥ
|
| 3 | sa tu rājā mahātmānaṃ vāsiṣṭham ṛṣisattamam
tṛṣārtaś ca kṣudhārtaś ca ekāyanagataḥ pathi
|
| 4 | apaśyad ajitaḥ saṃkhye muniṃ pratimukhāgatam
śaktiṃ nāma mahābhāgaṃ vasiṣṭhakulanandanam
jyeṣṭhaṃ putraśatāt putraṃ vasiṣṭhasya mahātmanaḥ
|
| 5 | apagaccha patho 'smākam ity evaṃ pārthivo 'bravīt
tathā ṛṣir uvācainaṃ sāntvayañ ślakṣṇayā girā
|
| 6 | ṛṣis tu nāpacakrāma tasmin dharmapathe sthitaḥ
nāpi rājā muner mānāt krodhāc cāpi jagāma ha
|
| 7 | amuñcantaṃ tu panthānaṃ tam ṛṣiṃ nṛpasattamaḥ
jaghāna kaśayā mohāt tadā rākṣasavan munim
|
| 8 | kaśāprahārābhihatas tataḥ sa munisattamaḥ
taṃ śaśāpa nṛpaśreṣṭhaṃ vāsiṣṭhaḥ krodhamūrcchitaḥ
|
| 9 | haṃsi rākṣasavad yasmād rājāpasada tāpasam
tasmāt tvam adya prabhṛti puruṣādo bhaviṣyasi
|
| 10 | manuṣyapiśite saktaś cariṣyasi mahīm imām
gaccha rājādhamety uktaḥ śaktinā vīryaśaktinā
|
| 11 | tato yājyanimittaṃ tu viśvāmitravasiṣṭhayoḥ
vairam āsīt tadā taṃ tu viśvāmitro 'nvapadyata
|
| 12 | tayor vivadator evaṃ samīpam upacakrame
ṛṣir ugratapāḥ pārtha viśvāmitraḥ pratāpavān
|
| 13 | tataḥ sa bubudhe paścāt tam ṛṣiṃ nṛpasattamaḥ
ṛṣeḥ putraṃ vasiṣṭhasya vasiṣṭham iva tejasā
|
| 14 | antardhāya tadātmānaṃ viśvāmitro 'pi bhārata
tāv ubhāv upacakrāma cikīrṣann ātmanaḥ priyam
|
| 15 | sa tu śaptas tadā tena śaktinā vai nṛpottamaḥ
jagāma śaraṇaṃ śaktiṃ prasādayitum arhayan
|
| 16 | tasya bhāvaṃ viditvā sa nṛpateḥ kurunandana
viśvāmitras tato rakṣa ādideśa nṛpaṃ prati
|
| 17 | sa śāpāt tasya viprarṣer viśvāmitrasya cājñayā
rākṣasaḥ kiṃkaro nāma viveśa nṛpatiṃ tadā
|
| 18 | rakṣasā tu gṛhītaṃ taṃ viditvā sa munis tadā
viśvāmitro 'py apakrāmat tasmād deśād ariṃdama
|
| 19 | tataḥ sa nṛpatir vidvān rakṣann ātmānam ātmanā
balavat pīḍyamāno 'pi rakṣasāntargatena ha
|
| 20 | dadarśa taṃ dvijaḥ kaś cid rājānaṃ prasthitaṃ punaḥ
yayāce kṣudhitaś cainaṃ samāṃsaṃ bhojanaṃ tadā
|
| 21 | tam uvācātha rājarṣir dvijaṃ mitrasahas tadā
āssva brahmaṃs tvam atraiva muhūrtam iti sāntvayan
|
| 22 | nivṛttaḥ pratidāsyāmi bhojanaṃ te yathepsitam
ity uktvā prayayau rājā tasthau ca dvijasattamaḥ
|
| 23 | antargataṃ tu tad rājñas tadā brāhmaṇabhāṣitam
so 'ntaḥpuraṃ praviśyātha saṃviveśa narādhipaḥ
|
| 24 | tato 'rdharātra utthāya sūdam ānāyya satvaram
uvāca rājā saṃsmṛtya brāhmaṇasya pratiśrutam
|
| 25 | gacchāmuṣminn asau deśe brāhmaṇo māṃ pratīkṣate
annārthī tvaṃ tam annena samāṃsenopapādaya
|
| 26 | evam uktas tadā sūdaḥ so 'nāsādyāmiṣaṃ kva cit
nivedayām āsa tadā tasmai rājñe vyathānvitaḥ
|
| 27 | rājā tu rakṣasāviṣṭaḥ sūdam āha gatavyathaḥ
apy enaṃ naramāṃsena bhojayeti punaḥ punaḥ
|
| 28 | tathety uktvā tataḥ sūdaḥ saṃsthānaṃ vadhyaghātinām
gatvā jahāra tvarito naramāṃsam apetabhīḥ
|
| 29 | sa tat saṃskṛtya vidhivad annopahitam āśu vai
tasmai prādād brāhmaṇāya kṣudhitāya tapasvine
|
| 30 | sa siddhacakṣuṣā dṛṣṭvā tadannaṃ dvijasattamaḥ
abhojyam idam ity āha krodhaparyākulekṣaṇaḥ
|
| 31 | yasmād abhojyam annaṃ me dadāti sa narādhipaḥ
tasmāt tasyaiva mūḍhasya bhaviṣyaty atra lolupā
|
| 32 | sakto mānuṣamāṃseṣu yathoktaḥ śaktinā purā
udvejanīyo bhūtānāṃ cariṣyati mahīm imām
|
| 33 | dvir anuvyāhṛte rājñaḥ sa śāpo balavān abhūt
rakṣobalasamāviṣṭo visaṃjñaś cābhavat tadā
|
| 34 | tataḥ sa nṛpatiśreṣṭho rākṣasopahatendriyaḥ
uvāca śaktiṃ taṃ dṛṣṭvā nacirād iva bhārata
|
| 35 | yasmād asadṛśaḥ śāpaḥ prayukto 'yaṃ tvayā mayi
tasmāt tvattaḥ pravartiṣye khādituṃ mānuṣān aham
|
| 36 | evam uktvā tataḥ sadyas taṃ prāṇair viprayujya saḥ
śaktinaṃ bhakṣayām āsa vyāghraḥ paśum ivepsitam
|
| 37 | śaktinaṃ tu hataṃ dṛṣṭvā viśvāmitras tataḥ punaḥ
vasiṣṭhasyaiva putreṣu tad rakṣaḥ saṃdideśa ha
|
| 38 | sa tāñ śatāvarān putrān vasiṣṭhasya mahātmanaḥ
bhakṣayām āsa saṃkruddhaḥ siṃhaḥ kṣudramṛgān iva
|
| 39 | vasiṣṭho ghātitāñ śrutvā viśvāmitreṇa tān sutān
dhārayām āsa taṃ śokaṃ mahādrir iva medinīm
|
| 40 | cakre cātmavināśāya buddhiṃ sa munisattamaḥ
na tv eva kuśikocchedaṃ mene matimatāṃ varaḥ
|
| 41 | sa merukūṭād ātmānaṃ mumoca bhagavān ṛṣiḥ
śiras tasya śilāyāṃ ca tūlarāśāv ivāpatat
|
| 42 | na mamāra ca pātena sa yadā tena pāṇḍava
tadāgnim iddhvā bhagavān saṃviveśa mahāvane
|
| 43 | taṃ tadā susamiddho 'pi na dadāha hutāśanaḥ
dīpyamāno 'py amitraghna śīto 'gnir abhavat tataḥ
|
| 44 | sa samudram abhipretya śokāviṣṭo mahāmuniḥ
baddhvā kaṇṭhe śilāṃ gurvīṃ nipapāta tadambhasi
|
| 45 | sa samudrormivegena sthale nyasto mahāmuniḥ
jagāma sa tataḥ khinnaḥ punar evāśramaṃ prati
|