Book 1 Chapter 158 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | te pratasthuḥ puraskṛtya mātaraṃ puruṣarṣabhāḥ
samair udaṅmukhair mārgair yathoddiṣṭaṃ paraṃtapāḥ |
2 | te gacchantas tv ahorātraṃ tīrthaṃ somaśravāyaṇam
āseduḥ puruṣavyāghrā gaṅgāyāṃ pāṇḍunandanāḥ |
3 | ulmukaṃ tu samudyamya teṣām agre dhanaṃjayaḥ
prakāśārthaṃ yayau tatra rakṣārthaṃ ca mahāyaśāḥ |
4 | tatra gaṅgājale ramye vivikte krīḍayan striyaḥ
īrṣyur gandharvarājaḥ sma jalakrīḍām upāgataḥ |
5 | śabdaṃ teṣāṃ sa śuśrāva nadīṃ samupasarpatām
tena śabdena cāviṣṭaś cukrodha balavad balī |
6 | sa dṛṣṭvā pāṇḍavāṃs tatra saha mātrā paraṃtapān
visphārayan dhanur ghoram idaṃ vacanam abravīt |
7 | saṃdhyā saṃrajyate ghorā pūrvarātrāgameṣu yā
aśītibhis truṭair hīnaṃ taṃ muhūrtaṃ pracakṣate |
8 | vihitaṃ kāmacārāṇāṃ yakṣagandharvarakṣasām
śeṣam anyan manuṣyāṇāṃ kāmacāram iha smṛtam |
9 | lobhāt pracāraṃ caratas tāsu velāsu vai narān
upakrāntā nigṛhṇīmo rākṣasaiḥ saha bāliśān |
10 | tato rātrau prāpnuvato jalaṃ brahmavido janāḥ
garhayanti narān sarvān balasthān nṛpatīn api |
11 | ārāt tiṣṭhata mā mahyaṃ samīpam upasarpata
kasmān māṃ nābhijānīta prāptaṃ bhāgīrathījalam |
12 | aṅgāraparṇaṃ gandharvaṃ vitta māṃ svabalāśrayam
ahaṃ hi mānī cerṣyuś ca kuberasya priyaḥ sakhā |
13 | aṅgāraparṇam iti ca khyataṃ vanam idaṃ mama
anu gaṅgāṃ ca vākāṃ ca citraṃ yatra vasāmy aham |
14 | na kuṇapāḥ śṛṅgiṇo vā na devā na ca mānuṣāḥ
idaṃ samupasarpanti tat kiṃ samupasarpatha |
15 | arjuna uvāca |
15 | samudre himavatpārśve nadyām asyāṃ ca durmate
rātrāv ahani saṃdhau ca kasya kḷptaḥ parigrahaḥ |
16 | vayaṃ ca śaktisaṃpannā akāle tvām adhṛṣṇumaḥ
aśaktā hi kṣaṇe krūre yuṣmān arcanti mānavāḥ |
17 | purā himavataś caiṣā hemaśṛṅgād viniḥsṛtā
gaṅgā gatvā samudrāmbhaḥ saptadhā pratipadyate |
18 | iyaṃ bhūtvā caikavaprā śucir ākāśagā punaḥ
deveṣu gaṅgā gandharva prāpnoty alakanandatām |
19 | tathā pitṝn vaitaraṇī dustarā pāpakarmabhiḥ
gaṅgā bhavati gandharva yathā dvaipāyano 'bravīt |
20 | asaṃbādhā devanadī svargasaṃpādanī śubhā
katham icchasi tāṃ roddhuṃ naiṣa dharmaḥ sanātanaḥ |
21 | anivāryam asaṃbādhaṃ tava vācā kathaṃ vayam
na spṛśema yathākāmaṃ puṇyaṃ bhāgīrathījalam |
22 | vaiśaṃpāyana uvāca |
22 | aṅgāraparṇas tac chrutvā kruddha ānamya kārmukam
mumoca sāyakān dīptān ahīn āśīviṣān iva |
23 | ulmukaṃ bhrāmayaṃs tūrṇaṃ pāṇḍavaś carma cottamam
vyapovāha śarāṃs tasya sarvān eva dhanaṃjayaḥ |
24 | arjuna uvāca |
24 | bibhīṣikaiṣā gandharva nāstrajñeṣu prayujyate
astrajñeṣu prayuktaiṣā phenavat pravilīyate |
25 | mānuṣān ati gandharvān sarvān gandharva lakṣaye
tasmād astreṇa divyena yotsye 'haṃ na tu māyayā |
26 | purāstram idam āgneyaṃ prādāt kila bṛhaspatiḥ
bharadvājasya gandharva guruputraḥ śatakratoḥ |
27 | bharadvājād agniveśyo agniveśyād gurur mama
sa tv idaṃ mahyam adadād droṇo brāhmaṇasattamaḥ |
28 | vaiśaṃpāyana uvāca |
28 | ity uktvā pāṇḍavaḥ kruddho gandharvāya mumoca ha
pradīptam astram āgneyaṃ dadāhāsya rathaṃ tu tat |
29 | virathaṃ viplutaṃ taṃ tu sa gandharvaṃ mahābalam
astratejaḥpramūḍhaṃ ca prapatantam avāṅmukham |
30 | śiroruheṣu jagrāha mālyavatsu dhanaṃjayaḥ
bhrātṝn prati cakarṣātha so 'strapātād acetasam |
31 | yudhiṣṭhiraṃ tasya bhāryā prapede śaraṇārthinī
nāmnā kumbhīnasī nāma patitrāṇam abhīpsatī |
32 | gandharvy uvāca |
32 | trāhi tvaṃ māṃ mahārāja patiṃ cemaṃ vimuñca me
gandharvīṃ śaraṇaṃ prāptāṃ nāmnā kumbīnasīṃ prabho |
33 | yudhiṣṭhira uvāca |
33 | yuddhe jitaṃ yaśohīnaṃ strīnātham aparākramam
ko nu hanyād ripuṃ tvādṛṅ muñcemaṃ ripusūdana |
34 | arjuna uvāca |
34 | aṅgemaṃ pratipadyasva gaccha gandharva mā śucaḥ
pradiśaty abhayaṃ te 'dya kururājo yudhiṣṭhiraḥ |
35 | gandharva uvāca |
35 | jito 'haṃ pūrvakaṃ nāma muñcāmy aṅgāraparṇatām
na ca ślāghe balenādya na nāmnā janasaṃsadi |
36 | sādhv imaṃ labdhavāṃl lābhaṃ yo 'haṃ divyāstradhāriṇam
gāndharvyā māyayā yoddhum icchāmi vayasā varam |
37 | astrāgninā vicitro 'yaṃ dagdho me ratha uttamaḥ
so 'haṃ citraratho bhūtvā nāmnā dagdharatho 'bhavam |
38 | saṃbhṛtā caiva vidyeyaṃ tapaseha purā mayā
nivedayiṣye tām adya prāṇadāyā mahātmane |
39 | saṃstambhitaṃ hi tarasā jitaṃ śaraṇam āgatam
yo 'riṃ saṃyojayet prāṇaiḥ kalyāṇaṃ kiṃ na so 'rhati |
40 | cakṣuṣī nāma vidyeyaṃ yāṃ somāya dadau manuḥ
dadau sa viśvāvasave mahyaṃ viśvāvasur dadau |
41 | seyaṃ kāpuruṣaṃ prāptā gurudattā praṇaśyati
āgamo 'syā mayā prokto vīryaṃ pratinibodha me |
42 | yac cakṣuṣā draṣṭum icchet triṣu lokeṣu kiṃ cana
tat paśyed yādṛśaṃ cecchet tādṛṣaṃ draṣṭum arhati |
43 | samānapadye ṣaṇmāsān sthito vidyāṃ labhed imām
anuneṣyāmy ahaṃ vidyāṃ svayaṃ tubhyaṃ vrate kṛte |
44 | vidyayā hy anayā rājan vayaṃ nṛbhyo viśeṣitāḥ
aviśiṣṭāś ca devānām anubhāvapravartitāḥ |
45 | gandharvajānām aśvānām ahaṃ puruṣasattama
bhrātṛbhyas tava pañcabhyaḥ pṛthag dātā śataṃ śatam |
46 | devagandharvavāhās te divyagandhā manogamāḥ
kṣīṇāḥ kṣīṇā bhavanty ete na hīyante ca raṃhasaḥ |
47 | purā kṛtaṃ mahendrasya vajraṃ vṛtranibarhaṇe
daśadhā śatadhā caiva tac chīrṇaṃ vṛtramūrdhani |
48 | tato bhāgīkṛto devair vajrabhāga upāsyate
loke yat sādhanaṃ kiṃ cit sā vai vajratanuḥ smṛtā |
49 | vajrapāṇir brāhmaṇaḥ syāt kṣatraṃ vajrarathaṃ smṛtam
vaiśyā vai dānavajrāś ca karmavajrā yavīyasaḥ |
50 | vajraṃ kṣatrasya vājino avadhyā vājinaḥ smṛtāḥ
rathāṅgaṃ vaḍavā sūte sūtāś cāśveṣu ye matāḥ |
51 | kāmavarṇāḥ kāmajavāḥ kāmataḥ samupasthitāḥ
ime gandharvajāḥ kāmaṃ pūrayiṣyanti te hayāḥ |
52 | arjuna uvāca |
52 | yadi prītena vā dattaṃ saṃśaye jīvitasya vā
vidyā vittaṃ śrutaṃ vāpi na tad gandharva kāmaye |
53 | gandharva uvāca |
53 | saṃyogo vai prītikaraḥ saṃsatsu pratidṛśyate
jīvitasya pradānena prīto vidyāṃ dadāmi te |
54 | tvatto hy ahaṃ grahīṣyāmi astram āgneyam uttamam
tathaiva sakhyaṃ bībhatso cirāya bharatarṣabha |
55 | arjuna uvāca |
55 | tvatto 'streṇa vṛṇomy aśvān saṃyogaḥ śāśvato 'stu nau
sakhe tad brūhi gandharva yuṣmabhyo yad bhayaṃ tyajet |