Book 1 Chapter 146 | |
1 | brāhmaṇy uvāca |
1 | na saṃtāpas tvayā kāryaḥ prākṛteneva karhi cit
na hi saṃtāpakālo 'yaṃ vaidyasya tava vidyate |
2 | avaśyaṃ nidhanaṃ sarvair gantavyam iha mānavaiḥ
avaśyabhāviny arthe vai saṃtāpo neha vidyate |
3 | bhāryā putro 'tha duhitā sarvam ātmārtham iṣyate
vyathāṃ jahi subuddhyā tvaṃ svayaṃ yāsyāmi tatra vai |
4 | etad dhi paramaṃ nāryāḥ kāryaṃ loke sanātanam
prāṇān api parityajya yad bhartṛhitam ācaret |
5 | tac ca tatra kṛtaṃ karma tavāpīha sukhāvaham
bhavaty amutra cākṣayyaṃ loke 'smiṃś ca yaśaskaram |
6 | eṣa caiva gurur dharmo yaṃ pravakṣāmy ahaṃ tava
arthaś ca tava dharmaś ca bhūyān atra pradṛśyate |
7 | yadartham iṣyate bhāryā prāptaḥ so 'rthas tvayā mayi
kanyā caiva kumāraś ca kṛtāham anṛṇā tvayā |
8 | samarthaḥ poṣaṇe cāsi sutayo rakṣaṇe tathā
na tv ahaṃ sutayoḥ śaktā tathā rakṣaṇapoṣaṇe |
9 | mama hi tvadvihīnāyāḥ sarvakāmā na āpadaḥ
kathaṃ syātāṃ sutau bālau bhaveyaṃ ca kathaṃ tv aham |
10 | kathaṃ hi vidhavānāthā bālaputrā vinā tvayā
mithunaṃ jīvayiṣyāmi sthitā sādhugate pathi |
11 | ahaṃkṛtāvaliptaiś ca prārthyamānām imāṃ sutām
ayuktais tava saṃbandhe kathaṃ śakṣyāmi rakṣitum |
12 | utsṛṣṭam āmiṣaṃ bhūmau prārthayanti yathā khagāḥ
prārthayanti janāḥ sarve vīrahīnāṃ tathā striyam |
13 | sāhaṃ vicālyamānā vai prārthyamānā durātmabhiḥ
sthātuṃ pathi na śakṣyāmi sajjaneṣṭe dvijottama |
14 | kathaṃ tava kulasyaikām imāṃ bālām asaṃskṛtām
pitṛpaitāmahe mārge niyoktum aham utsahe |
15 | kathaṃ śakṣyāmi bāle 'smin guṇān ādhātum īpṣitān
anāthe sarvato lupte yathā tvaṃ dharmadarśivān |
16 | imām api ca te bālām anāthāṃ paribhūya mām
anarhāḥ prārthayiṣyanti śūdrā vedaśrutiṃ yathā |
17 | tāṃ ced ahaṃ na ditseyaṃ tvadguṇair upabṛṃhitām
pramathyaināṃ hareyus te havir dhvāṅkṣā ivādhvarāt |
18 | saṃprekṣamāṇā putraṃ te nānurūpam ivātmanaḥ
anarhavaśam āpannām imāṃ cāpi sutāṃ tava |
19 | avajñātā ca lokasya tathātmānam ajānatī
avaliptair narair brahman mariṣyāmi na saṃśayaḥ |
20 | tau vihīnau mayā bālau tvayā caiva mamātmajau
vinaśyetāṃ na saṃdeho matsyāv iva jalakṣaye |
21 | tritayaṃ sarvathāpy evaṃ vinaśiṣyaty asaṃśayam
tvayā vihīnaṃ tasmāt tvaṃ māṃ parityaktum arhasi |
22 | vyuṣṭir eṣā parā strīṇāṃ pūrvaṃ bhartuḥ parā gatiḥ
na tu brāhmaṇa putrāṇāṃ viṣaye parivartitum |
23 | parityaktaḥ sutaś cāyaṃ duhiteyaṃ tathā mayā
bāndhavāś ca parityaktās tvadarthaṃ jīvitaṃ ca me |
24 | yajñais tapobhir niyamair dānaiś ca vividhais tathā
viśiṣyate striyā bhartur nityaṃ priyahite sthitiḥ |
25 | tad idaṃ yac cikīrṣāmi dharmyaṃ paramasaṃmatam
iṣṭaṃ caiva hitaṃ caiva tava caiva kulasya ca |
26 | iṣṭāni cāpy apatyāni dravyāṇi suhṛdaḥ priyāḥ
āpaddharmavimokṣāya bhāryā cāpi satāṃ matam |
27 | ekato vā kulaṃ kṛtsnam ātmā vā kulavardhana
na samaṃ sarvam eveti budhānām eṣa niścayaḥ |
28 | sa kuruṣva mayā kāryaṃ tārayātmānam ātmanā
anujānīhi mām ārya sutau me parirakṣa ca |
29 | avadhyāḥ striya ity āhur dharmajñā dharmaniścaye
dharmajñān rākṣasān āhur na hanyāt sa ca mām api |
30 | niḥsaṃśayo vadhaḥ puṃsāṃ strīṇāṃ saṃśayito vadhaḥ
ato mām eva dharmajña prasthāpayitum arhasi |
31 | bhuktaṃ priyāṇy avāptāni dharmaś ca carito mayā
tvatprasūtiḥ priyā prāptā na māṃ tapsyaty ajīvitam |
32 | jātaputrā ca vṛddhā ca priyakāmā ca te sadā
samīkṣyaitad ahaṃ sarvaṃ vyavasāyaṃ karomy ataḥ |
33 | utsṛjyāpi ca mām ārya vetsyasy anyām api striyam
tataḥ pratiṣṭhito dharmo bhaviṣyati punas tava |
34 | na cāpy adharmaḥ kalyāṇa bahupatnīkatā nṛṇām
strīṇām adharmaḥ sumahān bhartuḥ pūrvasya laṅghane |
35 | etat sarvaṃ samīkṣya tvam ātmatyāgaṃ ca garhitam
ātmānaṃ tāraya mayā kulaṃ cemau ca dārakau |
36 | vaiśaṃpāyana uvāca |
36 | evam uktas tayā bhartā tāṃ samāliṅgya bhārata
mumoca bāṣpaṃ śanakaiḥ sabhāryo bhṛśaduḥkhitaḥ |