Book 1 Chapter 133 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | pāṇḍavās tu rathān yuktvā sadaśvair anilopamaiḥ
ārohamāṇā bhīṣmasya pādau jagṛhur ārtavat |
2 | rājñaś ca dhṛtarāṣṭrasya droṇasya ca mahātmanaḥ
anyeṣāṃ caiva vṛddhānāṃ vidurasya kṛpasya ca |
3 | evaṃ sarvān kurūn vṛddhān abhivādya yatavratāḥ
samāliṅgya samānāṃś ca bālaiś cāpy abhivāditāḥ |
4 | sarvā mātṝs tathāpṛṣṭvā kṛtvā caiva pradakṣiṇam
sarvāḥ prakṛtayaś caiva prayayur vāraṇāvatam |
5 | viduraś ca mahāprājñas tathānye kurupuṃgavāḥ
paurāś ca puruṣavyāghrān anvayuḥ śokakarśitāḥ |
6 | tatra kec cid bruvanti sma brāhmaṇā nirbhayās tadā
śocamānāḥ pāṇḍuputrān atīva bharatarṣabha |
7 | viṣamaṃ paśyate rājā sarvathā tamasāvṛtaḥ
dhṛtarāṣṭraḥ sudurbuddhir na ca dharmaṃ prapaśyati |
8 | na hi pāpam apāpātmā rocayiṣyati pāṇḍavaḥ
bhīmo vā balināṃ śreṣṭhaḥ kaunteyo vā dhanaṃjayaḥ kuta eva mahāprājñau mādrīputrau kariṣyataḥ |
9 | tad rājyaṃ pitṛtaḥ prāptaṃ dhṛtarāṣṭro na mṛṣyate
adharmam akhilaṃ kiṃ nu bhīṣmo 'yam anumanyate vivāsyamānān asthāne kaunteyān bharatarṣabhān |
10 | piteva hi nṛpo 'smākam abhūc chāṃtanavaḥ purā
vicitravīryo rājarṣiḥ pāṇḍuś ca kurunandanaḥ |
11 | sa tasmin puruṣavyāghre diṣṭabhāvaṃ gate sati
rājaputrān imān bālān dhṛtarāṣṭro na mṛṣyate |
12 | vayam etad amṛṣyantaḥ sarva eva purottamāt
gṛhān vihāya gacchāmo yatra yāti yudhiṣṭhiraḥ |
13 | tāṃs tathāvādinaḥ paurān duḥkhitān duḥkhakarśitaḥ
uvāca paramaprīto dharmarājo yudhiṣṭhiraḥ |
14 | pitā mānyo guruḥ śreṣṭho yad āha pṛthivīpatiḥ
aśaṅkamānais tat kāryam asmābhir iti no vratam |
15 | bhavantaḥ suhṛdo 'smākam asmān kṛtvā pradakṣiṇam
āśīrbhir abhinandyāsmān nivartadhvaṃ yathāgṛham |
16 | yadā tu kāryam asmākaṃ bhavadbhir upapatsyate
tadā kariṣyatha mama priyāṇi ca hitāni ca |
17 | te tatheti pratijñāya kṛtvā caitān pradakṣiṇam
āśīrbhir abhinandyaināñ jagmur nagaram eva hi |
18 | paureṣu tu nivṛtteṣu viduraḥ sarvadharmavit
bodhayan pāṇḍavaśreṣṭham idaṃ vacanam abravīt prājñaḥ prājñaṃ pralāpajñaḥ samyag dharmārthadarśivān |
19 | vijñāyedaṃ tathā kuryād āpadaṃ nistared yathā
alohaṃ niśitaṃ śastraṃ śarīraparikartanam yo vetti na tam āghnanti pratighātavidaṃ dviṣaḥ |
20 | kakṣaghnaḥ śiśiraghnaś ca mahākakṣe bilaukasaḥ
na dahed iti cātmānaṃ yo rakṣati sa jīvati |
21 | nācakṣur vetti panthānaṃ nācakṣur vindate diśaḥ
nādhṛtir bhūtim āpnoti budhyasvaivaṃ prabodhitaḥ |
22 | anāptair dattam ādatte naraḥ śastram alohajam
śvāvic charaṇam āsādya pramucyeta hutāśanāt |
23 | caran mārgān vijānāti nakṣatrair vindate diśaḥ
ātmanā cātmanaḥ pañca pīḍayan nānupīḍyate |
24 | anuśiṣṭvānugatvā ca kṛtvā cainān pradakṣiṇam
pāṇḍavān abhyanujñāya viduraḥ prayayau gṛhān |
25 | nivṛtte vidure caiva bhīṣme paurajane tathā
ajātaśatrum āmantrya kuntī vacanam abravīt |
26 | kṣattā yad abravīd vākyaṃ janamadhye 'bruvann iva
tvayā ca tat tathety ukto jānīmo na ca tad vayam |
27 | yadi tac chakyam asmābhiḥ śrotuṃ na ca sadoṣavat
śrotum icchāmi tat sarvaṃ saṃvādaṃ tava tasya ca |
28 | yudhiṣṭhira uvāca |
28 | viṣād agneś ca boddhavyam iti māṃ viduro 'bravīt
panthāś ca vo nāviditaḥ kaś cit syād iti cābravīt |
29 | jitendriyaś ca vasudhāṃ prāpsyasīti ca mābravīt
vijñātam iti tat sarvam ity ukto viduro mayā |
30 | vaiśaṃpāyana uvāca |
30 | aṣṭame 'hani rohiṇyāṃ prayātāḥ phalgunasya te
vāraṇāvatam āsādya dadṛśur nāgaraṃ janam |