 | Book 1 Chapter 119
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | tataḥ kṣattā ca rājā ca bhīṣmaś ca saha bandhubhiḥ
daduḥ śrāddhaṃ tadā pāṇḍoḥ svadhāmṛtamayaṃ tadā
|
| 2 | kurūṃś ca vipramukhyāṃś ca bhojayitvā sahasraśaḥ
ratnaughān dvijamukhyebhyo dattvā grāmavarān api
|
| 3 | kṛtaśaucāṃs tatas tāṃs tu pāṇḍavān bharatarṣabhān
ādāya viviśuḥ paurāḥ puraṃ vāraṇasāhvayam
|
| 4 | satataṃ smānvatapyanta tam eva bharatarṣabham
paurajānapadāḥ sarve mṛtaṃ svam iva bāndhavam
|
| 5 | śrāddhāvasāne tu tadā dṛṣṭvā taṃ duḥkhitaṃ janam
saṃmūḍhāṃ duḥkhaśokārtāṃ vyāso mātaram abravīt
|
| 6 | atikrāntasukhāḥ kālāḥ pratyupasthitadāruṇāḥ
śvaḥ śvaḥ pāpīyadivasāḥ pṛthivī gatayauvanā
|
| 7 | bahumāyāsamākīrṇo nānādoṣasamākulaḥ
luptadharmakriyācāro ghoraḥ kālo bhaviṣyati
|
| 8 | gaccha tvaṃ tyāgam āsthāya yuktā vasa tapovane
mā drakṣyasi kulasyāsya ghoraṃ saṃkṣayam ātmanaḥ
|
| 9 | tatheti samanujñāya sā praviśyābravīt snuṣām
ambike tava putrasya durnayāt kila bhāratāḥ
sānubandhā vinaṅkṣyanti pautrāś caiveti naḥ śrutam
|
| 10 | tat kausalyām imām ārtāṃ putraśokābhipīḍitām
vanam ādāya bhadraṃ te gacchāvo yadi manyase
|
| 11 | tathety ukte ambikayā bhīṣmam āmantrya suvratā
vanaṃ yayau satyavatī snuṣābhyāṃ saha bhārata
|
| 12 | tāḥ sughoraṃ tapaḥ kṛtvā devyo bharatasattama
dehaṃ tyaktvā mahārāja gatim iṣṭāṃ yayus tadā
|
| 13 | avāpnuvanta vedoktān saṃskārān pāṇḍavās tadā
avardhanta ca bhogāṃs te bhuñjānāḥ pitṛveśmani
|
| 14 | dhārtarāṣṭraiś ca sahitāḥ krīḍantaḥ pitṛveśmani
bālakrīḍāsu sarvāsu viśiṣṭāḥ pāṇḍavābhavan
|
| 15 | jave lakṣyābhiharaṇe bhojye pāṃsuvikarṣaṇe
dhārtarāṣṭrān bhīmasenaḥ sarvān sa parimardati
|
| 16 | harṣād etān krīḍamānān gṛhya kākanilīyane
śiraḥsu ca nigṛhyainān yodhayām āsa pāṇḍavaḥ
|
| 17 | śatam ekottaraṃ teṣāṃ kumārāṇāṃ mahaujasām
eka eva vimṛdnāti nātikṛcchrād vṛkodaraḥ
|
| 18 | pādeṣu ca nigṛhyainān vinihatya balād balī
cakarṣa krośato bhūmau ghṛṣṭajānuśirokṣikān
|
| 19 | daśa bālāñ jale krīḍan bhujābhyāṃ parigṛhya saḥ
āste sma salile magnaḥ pramṛtāṃś ca vimuñcati
|
| 20 | phalāni vṛkṣam āruhya pracinvanti ca te yadā
tadā pādaprahāreṇa bhīmaḥ kampayate drumam
|
| 21 | prahāravegābhihatād drumād vyāghūrṇitās tataḥ
saphalāḥ prapatanti sma drutaṃ srastāḥ kumārakāḥ
|
| 22 | na te niyuddhe na jave na yogyāsu kadā cana
kumārā uttaraṃ cakruḥ spardhamānā vṛkodaram
|
| 23 | evaṃ sa dhārtarāṣṭrāṇāṃ spardhamāno vṛkodaraḥ
apriye 'tiṣṭhad atyantaṃ bālyān na drohacetasā
|
| 24 | tato balam atikhyātaṃ dhārtarāṣṭraḥ pratāpavān
bhīmasenasya taj jñātvā duṣṭabhāvam adarśayat
|
| 25 | tasya dharmād apetasya pāpāni paripaśyataḥ
mohād aiśvaryalobhāc ca pāpā matir ajāyata
|
| 26 | ayaṃ balavatāṃ śreṣṭhaḥ kuntīputro vṛkodaraḥ
madhyamaḥ pāṇḍuputrāṇāṃ nikṛtyā saṃnihanyatām
|
| 27 | atha tasmād avarajaṃ jyeṣṭhaṃ caiva yudhiṣṭhiram
prasahya bandhane baddhvā praśāsiṣye vasuṃdharām
|
| 28 | evaṃ sa niścayaṃ pāpaḥ kṛtvā duryodhanas tadā
nityam evāntaraprekṣī bhīmasyāsīn mahātmanaḥ
|
| 29 | tato jalavihārārthaṃ kārayām āsa bhārata
celakambalaveśmāni vicitrāṇi mahānti ca
|
| 30 | pramāṇakoṭyām uddeśaṃ sthalaṃ kiṃ cid upetya ca
krīḍāvasāne sarve te śucivastrāḥ svalaṃkṛtāḥ
sarvakāmasamṛddhaṃ tad annaṃ bubhujire śanaiḥ
|
| 31 | divasānte pariśrāntā vihṛtya ca kurūdvahāḥ
vihārāvasatheṣv eva vīrā vāsam arocayan
|
| 32 | khinnas tu balavān bhīmo vyāyāmābhyadhikas tadā
vāhayitvā kumārāṃs tāñ jalakrīḍāgatān vibhuḥ
pramāṇakoṭyāṃ vāsārthī suṣvāpāruhya tat sthalam
|
| 33 | śītaṃ vāsaṃ samāsādya śrānto madavimohitaḥ
niśceṣṭaḥ pāṇḍavo rājan suṣvāpa mṛtakalpavat
|
| 34 | tato baddhvā latāpāśair bhīmaṃ duryodhanaḥ śanaiḥ
gambhīraṃ bhīmavegaṃ ca sthalāj jalam apātayat
|
| 35 | tataḥ prabuddhaḥ kaunteyaḥ sarvaṃ saṃchidya bandhanam
udatiṣṭhaj jalād bhūyo bhīmaḥ praharatāṃ varaḥ
|
| 36 | suptaṃ cāpi punaḥ sarpais tīkṣṇadaṃṣṭrair mahāviṣaiḥ
kupitair daṃśayām āsa sarveṣv evāṅgamarmasu
|
| 37 | daṃṣṭrāś ca daṃṣṭriṇāṃ teṣāṃ marmasv api nipātitāḥ
tvacaṃ naivāsya bibhiduḥ sāratvāt pṛthuvakṣasaḥ
|
| 38 | pratibuddhas tu bhīmas tān sarvān sarpān apothayat
sārathiṃ cāsya dayitam apahastena jaghnivān
|
| 39 | bhojane bhīmasenasya punaḥ prākṣepayad viṣam
kālakūṭaṃ navaṃ tīkṣṇaṃ saṃbhṛtaṃ lomaharṣaṇam
|
| 40 | vaiśyāputras tadācaṣṭa pārthānāṃ hitakāmyayā
tac cāpi bhuktvājarayad avikāro vṛkodaraḥ
|
| 41 | vikāraṃ na hy ajanayat sutīkṣṇam api tad viṣam
bhīmasaṃhanano bhīmas tad apy ajarayat tataḥ
|
| 42 | evaṃ duryodhanaḥ karṇaḥ śakuniś cāpi saubalaḥ
anekair abhyupāyais tāñ jighāṃsanti sma pāṇḍavān
|
| 43 | pāṇḍavāś cāpi tat sarvaṃ pratyajānann ariṃdamāḥ
udbhāvanam akurvanto vidurasya mate sthitāḥ
|