Book 1 Chapter 111 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tatrāpi tapasi śreṣṭhe vartamānaḥ sa vīryavān
siddhacāraṇasaṃghānāṃ babhūva priyadarśanaḥ |
2 | śuśrūṣur anahaṃvādī saṃyatātmā jitendriyaḥ
svargaṃ gantuṃ parākrāntaḥ svena vīryeṇa bhārata |
3 | keṣāṃ cid abhavad bhrātā keṣāṃ cid abhavat sakhā
ṛṣayas tv apare cainaṃ putravat paryapālayan |
4 | sa tu kālena mahatā prāpya niṣkalmaṣaṃ tapaḥ
brahmarṣisadṛśaḥ pāṇḍur babhūva bharatarṣabha |
5 | svargapāraṃ titīrṣan sa śataśṛṅgād udaṅmukhaḥ
pratasthe saha patnībhyām abruvaṃs tatra tāpasāḥ upary upari gacchantaḥ śailarājam udaṅmukhāḥ |
6 | dṛṣṭavanto girer asya durgān deśān bahūn vayam
ākrīḍabhūtān devānāṃ gandharvāpsarasāṃ tathā |
7 | udyānāni kuberasya samāni viṣamāṇi ca
mahānadīnitambāṃś ca durgāṃś ca girigahvarān |
8 | santi nityahimā deśā nirvṛkṣamṛgapakṣiṇaḥ
santi ke cin mahāvarṣā durgāḥ ke cid durāsadāḥ |
9 | atikrāmen na pakṣī yān kuta evetare mṛgāḥ
vāyur eko 'tigād yatra siddhāś ca paramarṣayaḥ |
10 | gacchantyau śailarāje 'smin rājaputryau kathaṃ tv ime
na sīdetām aduḥkhārhe mā gamo bharatarṣabha |
11 | pāṇḍur uvāca |
11 | aprajasya mahābhāgā na dvāraṃ paricakṣate
svarge tenābhitapto 'ham aprajas tad bravīmi vaḥ |
12 | ṛṇaiś caturbhiḥ saṃyuktā jāyante manujā bhuvi
pitṛdevarṣimanujadeyaiḥ śatasahasraśaḥ |
13 | etāni tu yathākālaṃ yo na budhyati mānavaḥ
na tasya lokāḥ santīti dharmavidbhiḥ pratiṣṭhitam |
14 | yajñaiś ca devān prīṇāti svādhyāyatapasā munīn
putraiḥ śrāddhaiḥ pitṝṃś cāpi ānṛśaṃsyena mānavān |
15 | ṛṣidevamanuṣyāṇāṃ parimukto 'smi dharmataḥ
pitryād ṛṇād anirmuktas tena tapye tapodhanāḥ |
16 | dehanāśe dhruvo nāśaḥ pitṝṇām eṣa niścayaḥ
iha tasmāt prajāhetoḥ prajāyante narottamāḥ |
17 | yathaivāhaṃ pituḥ kṣetre sṛṣṭas tena mahātmanā
tathaivāsmin mama kṣetre kathaṃ vai saṃbhavet prajā |
18 | tāpasā ūcuḥ |
18 | asti vai tava dharmātman vidma devopamaṃ śubham
apatyam anaghaṃ rājan vayaṃ divyena cakṣuṣā |
19 | daivadiṣṭaṃ naravyāghra karmaṇehopapādaya
akliṣṭaṃ phalam avyagro vindate buddhimān naraḥ |
20 | tasmin dṛṣṭe phale tāta prayatnaṃ kartum arhasi
apatyaṃ guṇasaṃpannaṃ labdhvā prītim avāpsyasi |
21 | vaiśaṃpāyana uvāca |
21 | tac chrutvā tāpasavacaḥ pāṇḍuś cintāparo 'bhavat
ātmano mṛgaśāpena jānann upahatāṃ kriyām |
22 | so 'bravīd vijane kuntīṃ dharmapatnīṃ yaśasvinīm
apatyotpādane yogam āpadi prasamarthayan |
23 | apatyaṃ nāma lokeṣu pratiṣṭhā dharmasaṃhitā
iti kunti vidur dhīrāḥ śāśvataṃ dharmam āditaḥ |
24 | iṣṭaṃ dattaṃ tapas taptaṃ niyamaś ca svanuṣṭhitaḥ
sarvam evānapatyasya na pāvanam ihocyate |
25 | so 'ham evaṃ viditvaitat prapaśyāmi śucismite
anapatyaḥ śubhāṃl lokān nāvāpsyāmīti cintayan |
26 | mṛgābhiśāpān naṣṭaṃ me prajanaṃ hy akṛtātmanaḥ
nṛśaṃsakāriṇo bhīru yathaivopahataṃ tathā |
27 | ime vai bandhudāyādāḥ ṣaṭ putrā dharmadarśane
ṣaḍ evābandhudāyādāḥ putrās tāñ śṛṇu me pṛthe |
28 | svayaṃjātaḥ praṇītaś ca parikrītaś ca yaḥ sutaḥ
paunarbhavaś ca kānīnaḥ svairiṇyāṃ yaś ca jāyate |
29 | dattaḥ krītaḥ kṛtrimaś ca upagacchet svayaṃ ca yaḥ
sahoḍho jātaretāś ca hīnayonidhṛtaś ca yaḥ |
30 | pūrvapūrvatamābhāve matvā lipseta vai sutam
uttamād avarāḥ puṃsaḥ kāṅkṣante putram āpadi |
31 | apatyaṃ dharmaphaladaṃ śreṣṭhaṃ vindanti sādhavaḥ
ātmaśukrād api pṛthe manuḥ svāyambhuvo 'bravīt |
32 | tasmāt praheṣyāmy adya tvāṃ hīnaḥ prajananāt svayam
sadṛśāc chreyaso vā tvaṃ viddhy apatyaṃ yaśasvini |
33 | śṛṇu kunti kathāṃ cemāṃ śāradaṇḍāyanīṃ prati
yā vīrapatnī gurubhir niyuktāpatyajanmani |
34 | puṣpeṇa prayatā snātā niśi kunti catuṣpathe
varayitvā dvijaṃ siddhaṃ hutvā puṃsavane 'nalam |
35 | karmaṇy avasite tasmin sā tenaiva sahāvasat
tatra trīñ janayām āsa durjayādīn mahārathān |
36 | tathā tvam api kalyāṇi brāhmaṇāt tapasādhikāt
manniyogād yata kṣipram apatyotpādanaṃ prati |