Book 1 Chapter 98 | |
1 | bhīṣma uvāca |
1 | jāmadagnyena rāmeṇa pitur vadham amṛṣyatā
kruddhena ca mahābhāge haihayādhipatir hataḥ śatāni daśa bāhūnāṃ nikṛttāny arjunasya vai |
2 | punaś ca dhanur ādāya mahāstrāṇi pramuñcatā
nirdagdhaṃ kṣatram asakṛd rathena jayatā mahīm |
3 | evam uccāvacair astrair bhārgaveṇa mahātmanā
triḥsaptakṛtvaḥ pṛthivī kṛtā niḥkṣatriyā purā |
4 | tataḥ saṃbhūya sarvābhiḥ kṣatriyābhiḥ samantataḥ
utpāditāny apatyāni brāhmaṇair niyatātmabhiḥ |
5 | pāṇigrāhasya tanaya iti vedeṣu niścitam
dharmaṃ manasi saṃsthāpya brāhmaṇāṃs tāḥ samabhyayuḥ loke 'py ācarito dṛṣṭaḥ kṣatriyāṇāṃ punarbhavaḥ |
6 | athotathya iti khyāta āsīd dhīmān ṛṣiḥ purā
mamatā nāma tasyāsīd bhāryā paramasaṃmatā |
7 | utathyasya yavīyāṃs tu purodhās tridivaukasām
bṛhaspatir bṛhattejā mamatāṃ so 'nvapadyata |
8 | uvāca mamatā taṃ tu devaraṃ vadatāṃ varam
antarvatnī ahaṃ bhrātrā jyeṣṭhenāramyatām iti |
9 | ayaṃ ca me mahābhāga kukṣāv eva bṛhaspate
autathyo vedam atraiva ṣaḍaṅgaṃ pratyadhīyata |
10 | amogharetās tvaṃ cāpi nūnaṃ bhavitum arhasi
tasmād evaṃgate 'dya tvam upāramitum arhasi |
11 | evam uktas tayā samyag bṛhattejā bṛhaspatiḥ
kāmātmānaṃ tadātmānaṃ na śaśāka niyacchitum |
12 | saṃbabhūva tataḥ kāmī tayā sārdham akāmayā
utsṛjantaṃ tu taṃ retaḥ sa garbhastho 'bhyabhāṣata |
13 | bhos tāta kanyasa vade dvayor nāsty atra saṃbhavaḥ
amoghaśukraś ca bhavān pūrvaṃ cāham ihāgataḥ |
14 | śaśāpa taṃ tataḥ kruddha evam ukto bṛhaspatiḥ
utathyaputraṃ garbhasthaṃ nirbhartsya bhagavān ṛṣiḥ |
15 | yasmāt tvam īdṛśe kāle sarvabhūtepsite sati
evam āttha vacas tasmāt tamo dīrghaṃ pravekṣyasi |
16 | sa vai dīrghatamā nāma śāpād ṛṣir ajāyata
bṛhaspater bṛhatkīrter bṛhaspatir ivaujasā |
17 | sa putrāñ janayām āsa gautamādīn mahāyaśāḥ
ṛṣer utathyasya tadā saṃtānakulavṛddhaye |
18 | lobhamohābhibhūtās te putrās taṃ gautamādayaḥ
kāṣṭhe samudge prakṣipya gaṅgāyāṃ samavāsṛjan |
19 | na syād andhaś ca vṛddhaś ca bhartavyo 'yam iti sma te
cintayitvā tataḥ krūrāḥ pratijagmur atho gṛhān |
20 | so 'nusrotas tadā rājan plavamāna ṛṣis tataḥ
jagāma subahūn deśān andhas tenoḍupena ha |
21 | taṃ tu rājā balir nāma sarvadharmaviśāradaḥ
apaśyan majjanagataḥ srotasābhyāśam āgatam |
22 | jagrāha cainaṃ dharmātmā baliḥ satyaparākramaḥ
jñātvā cainaṃ sa vavre 'tha putrārthaṃ manujarṣabha |
23 | saṃtānārthaṃ mahābhāga bhāryāsu mama mānada
putrān dharmārthakuśalān utpādayitum arhasi |
24 | evam uktaḥ sa tejasvī taṃ tathety uktavān ṛṣiḥ
tasmai sa rājā svāṃ bhāryāṃ sudeṣṇāṃ prāhiṇot tadā |
25 | andhaṃ vṛddhaṃ ca taṃ matvā na sā devī jagāma ha
svāṃ tu dhātreyikāṃ tasmai vṛddhāya prāhiṇot tadā |
26 | tasyāṃ kākṣīvadādīn sa śūdrayonāv ṛṣir vaśī
janayām āsa dharmātmā putrān ekādaśaiva tu |
27 | kākṣīvadādīn putrāṃs tān dṛṣṭvā sarvān adhīyataḥ
uvāca tam ṛṣiṃ rājā mamaita iti vīryavān |
28 | nety uvāca maharṣis taṃ mamaivaita iti bruvan
śūdrayonau mayā hīme jātāḥ kākṣīvadādayaḥ |
29 | andhaṃ vṛddhaṃ ca māṃ matvā sudeṣṇā mahiṣī tava
avamanya dadau mūḍhā śūdrāṃ dhātreyikāṃ hi me |
30 | tataḥ prasādayām āsa punas tam ṛṣisattamam
baliḥ sudeṣṇāṃ bhāryāṃ ca tasmai tāṃ prāhiṇot punaḥ |
31 | tāṃ sa dīrghatamāṅgeṣu spṛṣṭvā devīm athābravīt
bhaviṣyati kumāras te tejasvī satyavāg iti |
32 | tatrāṅgo nāma rājarṣiḥ sudeṣṇāyām ajāyata
evam anye maheṣvāsā brāhmaṇaiḥ kṣatriyā bhuvi |
33 | jātāḥ paramadharmajñā vīryavanto mahābalāḥ
etac chrutvā tvam apy atra mātaḥ kuru yathepsitam |