 | Book 1 Chapter 92
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | tataḥ pratīpo rājā sa sarvabhūtahite rataḥ
niṣasāda samā bahvīr gaṅgātīragato japan
|
| 2 | tasya rūpaguṇopetā gaṅgā śrīr iva rūpiṇī
uttīrya salilāt tasmāl lobhanīyatamākṛtiḥ
|
| 3 | adhīyānasya rājarṣer divyarūpā manasvinī
dakṣiṇaṃ śālasaṃkāśam ūruṃ bheje śubhānanā
|
| 4 | pratīpas tu mahīpālas tām uvāca manasvinīm
karavāṇi kiṃ te kalyāṇi priyaṃ yat te 'bhikāṅkṣitam
|
| 5 | stry uvāca
|
| 5 | tvām ahaṃ kāmaye rājan kuruśreṣṭha bhajasva mām
tyāgaḥ kāmavatīnāṃ hi strīṇāṃ sadbhir vigarhitaḥ
|
| 6 | pratīpa uvāca
|
| 6 | nāhaṃ parastriyaṃ kāmād gaccheyaṃ varavarṇini
na cāsavarṇāṃ kalyāṇi dharmyaṃ tad viddhi me vratam
|
| 7 | stry uvāca
|
| 7 | nāśreyasy asmi nāgamyā na vaktavyā ca karhi cit
bhaja māṃ bhajamānāṃ tvaṃ rājan kanyāṃ varastriyam
|
| 8 | pratīpa uvāca
|
| 8 | mayātivṛttam etat te yan māṃ codayasi priyam
anyathā pratipannaṃ māṃ nāśayed dharmaviplavaḥ
|
| 9 | prāpya dakṣiṇam ūruṃ me tvam āśliṣṭā varāṅgane
apatyānāṃ snuṣāṇāṃ ca bhīru viddhy etad āsanam
|
| 10 | savyataḥ kāminībhāgas tvayā sa ca vivarjitaḥ
tasmād ahaṃ nācariṣye tvayi kāmaṃ varāṅgane
|
| 11 | snuṣā me bhava kalyāṇi putrārthe tvāṃ vṛṇomy aham
snuṣāpakṣaṃ hi vāmoru tvam āgamya samāśritā
|
| 12 | stry uvāca
|
| 12 | evam apy astu dharmajña saṃyujyeyaṃ sutena te
tvadbhaktyaiva bhajiṣyāmi prakhyātaṃ bhārataṃ kulam
|
| 13 | pṛthivyāṃ pārthivā ye ca teṣāṃ yūyaṃ parāyaṇam
guṇā na hi mayā śakyā vaktuṃ varṣaśatair api
kulasya ye vaḥ prasthitās tatsādhutvam anuttamam
|
| 14 | sa me nābhijanajñaḥ syād ācareyaṃ ca yad vibho
tat sarvam eva putras te na mīmāṃseta karhi cit
|
| 15 | evaṃ vasantī putre te vardhayiṣyāmy ahaṃ priyam
putraiḥ puṇyaiḥ priyaiś cāpi svargaṃ prāpsyati te sutaḥ
|
| 16 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 16 | tathety uktvā tu sā rājaṃs tatraivāntaradhīyata
putrajanma pratīkṣaṃs tu sa rājā tad adhārayat
|
| 17 | etasminn eva kāle tu pratīpaḥ kṣatriyarṣabhaḥ
tapas tepe sutasyārthe sabhāryaḥ kurunandana
|
| 18 | tayoḥ samabhavat putro vṛddhayoḥ sa mahābhiṣaḥ
śāntasya jajñe saṃtānas tasmād āsīt sa śaṃtanuḥ
|
| 19 | saṃsmaraṃś cākṣayāṃl lokān vijitān svena karmaṇā
puṇyakarmakṛd evāsīc chaṃtanuḥ kurusattama
|
| 20 | pratīpaḥ śaṃtanuṃ putraṃ yauvanasthaṃ tato 'nvaśāt
purā māṃ strī samabhyāgāc chaṃtano bhūtaye tava
|
| 21 | tvām āvrajed yadi rahaḥ sā putra varavarṇinī
kāmayānābhirūpāḍhyā divyā strī putrakāmyayā
sā tvayā nānuyoktavyā kāsi kasyāsi vāṅgane
|
| 22 | yac ca kuryān na tat kāryaṃ praṣṭavyā sā tvayānagha
manniyogād bhajantīṃ tāṃ bhajethā ity uvāca tam
|
| 23 | evaṃ saṃdiśya tanayaṃ pratīpaḥ śaṃtanuṃ tadā
sve ca rājye 'bhiṣicyainaṃ vanaṃ rājā viveśa ha
|
| 24 | sa rājā śaṃtanur dhīmān khyātaḥ pṛthvyāṃ dhanurdharaḥ
babhūva mṛgayāśīlaḥ satataṃ vanagocaraḥ
|
| 25 | sa mṛgān mahiṣāṃś caiva vinighnan rājasattamaḥ
gaṅgām anucacāraikaḥ siddhacāraṇasevitām
|
| 26 | sa kadā cin mahārāja dadarśa paramastriyam
jājvalyamānāṃ vapuṣā sākṣāt padmām iva śriyam
|
| 27 | sarvānavadyāṃ sudatīṃ divyābharaṇabhūṣitām
sūkṣmāmbaradharām ekāṃ padmodarasamaprabhām
|
| 28 | tāṃ dṛṣṭvā hṛṣṭaromābhūd vismito rūpasaṃpadā
pibann iva ca netrābhyāṃ nātṛpyata narādhipaḥ
|
| 29 | sā ca dṛṣṭvaiva rājānaṃ vicarantaṃ mahādyutim
snehād āgatasauhārdā nātṛpyata vilāsinī
|
| 30 | tām uvāca tato rājā sāntvayañ ślakṣṇayā girā
devī vā dānavī vā tvaṃ gandharvī yadi vāpsarāḥ
|
| 31 | yakṣī vā pannagī vāpi mānuṣī vā sumadhyame
yā vā tvaṃ suragarbhābhe bhāryā me bhava śobhane
|
| 32 | etac chrutvā vaco rājñaḥ sasmitaṃ mṛdu valgu ca
vasūnāṃ samayaṃ smṛtvā abhyagacchad aninditā
|
| 33 | uvāca caiva rājñaḥ sā hlādayantī mano girā
bhaviṣyāmi mahīpāla mahiṣī te vaśānugā
|
| 34 | yat tu kuryām ahaṃ rājañ śubhaṃ vā yadi vāśubham
na tad vārayitavyāsmi na vaktavyā tathāpriyam
|
| 35 | evaṃ hi vartamāne 'haṃ tvayi vatsyāmi pārthiva
vāritā vipriyaṃ coktā tyajeyaṃ tvām asaṃśayam
|
| 36 | tatheti rājñā sā tūktā tadā bharatasattama
praharṣam atulaṃ lebhe prāpya taṃ pārthivottamam
|
| 37 | āsādya śaṃtanus tāṃ ca bubhuje kāmato vaśī
na praṣṭavyeti manvāno na sa tāṃ kiṃ cid ūcivān
|
| 38 | sa tasyāḥ śīlavṛttena rūpaudāryaguṇena ca
upacāreṇa ca rahas tutoṣa jagatīpatiḥ
|
| 39 | divyarūpā hi sā devī gaṅgā tripathagā nadī
mānuṣaṃ vigrahaṃ śrīmat kṛtvā sā varavarṇinī
|
| 40 | bhāgyopanatakāmasya bhāryevopasthitābhavat
śaṃtano rājasiṃhasya devarājasamadyuteḥ
|
| 41 | saṃbhogasnehacāturyair hāvalāsyair manoharaiḥ
rājānaṃ ramayām āsa yathā reme tathaiva saḥ
|
| 42 | sa rājā ratisaktatvād uttamastrīguṇair hṛtaḥ
saṃvatsarān ṛtūn māsān na bubodha bahūn gatān
|
| 43 | ramamāṇas tayā sārdhaṃ yathākāmaṃ janeśvaraḥ
aṣṭāv ajanayat putrāṃs tasyām amaravarṇinaḥ
|
| 44 | jātaṃ jātaṃ ca sā putraṃ kṣipaty ambhasi bhārata
prīṇāmi tvāham ity uktvā gaṅgāsrotasy amajjayat
|
| 45 | tasya tan na priyaṃ rājñaḥ śaṃtanor abhavat tadā
na ca tāṃ kiṃ canovāca tyāgād bhīto mahīpatiḥ
|
| 46 | atha tām aṣṭame putre jāte prahasitām iva
uvāca rājā duḥkhārtaḥ parīpsan putram ātmanaḥ
|
| 47 | mā vadhīḥ kāsi kasyāsi kiṃ hiṃsasi sutān iti
putraghni sumahat pāpaṃ mā prāpas tiṣṭha garhite
|
| 48 | stry uvāca
|
| 48 | putrakāma na te hanmi putraṃ putravatāṃ vara
jīrṇas tu mama vāso 'yaṃ yathā sa samayaḥ kṛtaḥ
|
| 49 | ahaṃ gaṅgā jahnusutā maharṣigaṇasevitā
devakāryārthasiddhyartham uṣiṭāhaṃ tvayā saha
|
| 50 | aṣṭeme vasavo devā mahābhāgā mahaujasaḥ
vasiṣṭhaśāpadoṣeṇa mānuṣatvam upāgatāḥ
|
| 51 | teṣāṃ janayitā nānyas tvad ṛte bhuvi vidyate
madvidhā mānuṣī dhātrī na caivāstīha kā cana
|
| 52 | tasmāt tajjananīhetor mānuṣatvam upāgatā
janayitvā vasūn aṣṭau jitā lokās tvayākṣayāḥ
|
| 53 | devānāṃ samayas tv eṣa vasūnāṃ saṃśruto mayā
jātaṃ jātaṃ mokṣayiṣye janmato mānuṣād iti
|
| 54 | tat te śāpād vinirmuktā āpavasya mahātmanaḥ
svasti te 'stu gamiṣyāmi putraṃ pāhi mahāvratam
|
| 55 | eṣa paryāyavāso me vasūnāṃ saṃnidhau kṛtaḥ
matprasūtaṃ vijānīhi gaṅgādattam imaṃ sutam
|