Book 1 Chapter 85 | |
1 | aṣṭaka uvāca |
1 | yadāvaso nandane kāmarūpī; saṃvatsarāṇām ayutaṃ śatānām
kiṃ kāraṇaṃ kārtayugapradhāna; hitvā tattvaṃ vasudhām anvapadyaḥ |
2 | yayātir uvāca |
2 | jñātiḥ suhṛt svajano yo yatheha; kṣīṇe vitte tyajyate mānavair hi
tathā tatra kṣīṇapuṇyaṃ manuṣyaṃ; tyajanti sadyaḥ seśvarā devasaṃghāḥ |
3 | aṣṭaka uvāca |
3 | kathaṃ tasmin kṣīṇapuṇyā bhavanti; saṃmuhyate me 'tra mano 'timātram
kiṃviśiṣṭāḥ kasya dhāmopayānti; tad vai brūhi kṣetravit tvaṃ mato me |
4 | yayātir uvāca |
4 | imaṃ bhaumaṃ narakaṃ te patanti; lālapyamānā naradeva sarve
te kaṅkagomāyubalāśanārthaṃ; kṣīṇā vivṛddhiṃ bahudhā vrajanti |
5 | tasmād etad varjanīyaṃ nareṇa; duṣṭaṃ loke garhaṇīyaṃ ca karma
ākhyātaṃ te pārthiva sarvam etad; bhūyaś cedānīṃ vada kiṃ te vadāmi |
6 | aṣṭaka uvāca |
6 |
yadā tu tān vitudante vayāṃsi; tathā gṛdhrāḥ śitikaṇṭhāḥ pataṃgāḥ
kathaṃ bhavanti katham ābhavanti; na bhaumam anyaṃ narakaṃ śṛṇomi |
7 | yayātir uvāca |
7 | ūrdhvaṃ dehāt karmaṇo jṛmbhamāṇād; vyaktaṃ pṛthivyām anusaṃcaranti
imaṃ bhaumaṃ narakaṃ te patanti; nāvekṣante varṣapūgān anekān |
8 | ṣaṣṭiṃ sahasrāṇi patanti vyomni; tathā aśītiṃ parivatsarāṇi
tān vai tudanti prapatataḥ prapātaṃ; bhīmā bhaumā rākṣasās tīkṣṇadaṃṣṭrāḥ |
9 | aṣṭaka uvāca |
9 | yad enasas te patatas tudanti; bhīmā bhaumā rākṣasās tīkṣṇadaṃṣṭrāḥ
kathaṃ bhavanti katham ābhavanti; kathaṃbhūtā garbhabhūtā bhavanti |
10 | yayātir uvāca |
10 | asraṃ retaḥ puṣpaphalānupṛktam; anveti tad vai puruṣeṇa sṛṣṭam
sa vai tasyā raja āpadyate vai; sa garbhabhūtaḥ samupaiti tatra |
11 | vanaspatīṃś cauṣadhīś cāviśanti; apo vāyuṃ pṛthivīṃ cāntarikṣam
catuṣpadaṃ dvipadaṃ cāpi sarvam; evaṃbhūtā garbhabhūtā bhavanti |
12 | aṣṭaka uvāca |
12 | anyad vapur vidadhātīha garbha; utāho svit svena kāmena yāti
āpadyamāno narayonim etām; ācakṣva me saṃśayāt prabravīmi |
13 | śarīradehādisamucchrayaṃ ca; cakṣuḥśrotre labhate kena saṃjñām
etat tattvaṃ sarvam ācakṣva pṛṣṭaḥ; kṣetrajñaṃ tvāṃ tāta manyāma sarve |
14 | yayātir uvāca |
14 | vāyuḥ samutkarṣati garbhayonim; ṛtau retaḥ puṣparasānupṛktam
sa tatra tanmātrakṛtādhikāraḥ; krameṇa saṃvardhayatīha garbham |
15 | sa jāyamāno vigṛhītagātraḥ; ṣaḍjñānaniṣṭhāyatano manuṣyaḥ
sa śrotrābhyāṃ vedayatīha śabdaṃ; sarvaṃ rūpaṃ paśyati cakṣuṣā ca |
16 | ghrāṇena gandhaṃ jihvayātho rasaṃ ca; tvacā sparśaṃ manasā veda bhāvam
ity aṣṭakehopacitiṃ ca viddhi; mahātmanaḥ prāṇabhṛtaḥ śarīre |
17 | aṣṭaka uvāca |
17 | yaḥ saṃsthitaḥ puruṣo dahyate vā; nikhanyate vāpi nighṛṣyate vā
abhāvabhūtaḥ sa vināśam etya; kenātmānaṃ cetayate purastāt |
18 | yayātir uvāca |
18 | hitvā so 'sūn suptavan niṣṭanitvā; purodhāya sukṛtaṃ duṣkṛtaṃ ca
anyāṃ yoniṃ pavanāgrānusārī; hitvā dehaṃ bhajate rājasiṃha |
19 | puṇyāṃ yoniṃ puṇyakṛto vrajanti; pāpāṃ yoniṃ pāpakṛto vrajanti
kīṭāḥ pataṃgāś ca bhavanti pāpā; na me vivakṣāsti mahānubhāva |
20 | catuṣpadā dvipadāḥ ṣaṭpadāś ca; tathābhūtā garbhabhūtā bhavanti
ākhyātam etan nikhilena sarvaṃ; bhūyas tu kiṃ pṛcchasi rājasiṃha |
21 | aṣṭaka uvāca |
21 |
kiṃ svit kṛtvā labhate tāta lokān; martyaḥ śreṣṭhāṃs tapasā vidyayā vā
tan me pṛṣṭaḥ śaṃsa sarvaṃ yathāvac; chubhāṃl lokān yena gacchet krameṇa |
22 | yayātir uvāca |
22 | tapaś ca dānaṃ ca śamo damaś ca; hrīr ārjavaṃ sarvabhūtānukampā
naśyanti mānena tamo 'bhibhūtāḥ; puṃsaḥ sadaiveti vadanti santaḥ |
23 | adhīyānaḥ paṇḍitaṃ manyamāno; yo vidyayā hanti yaśaḥ pareṣām
tasyāntavantaś ca bhavanti lokā; na cāsya tad brahma phalaṃ dadāti |
24 | catvāri karmāṇy abhayaṃkarāṇi; bhayaṃ prayacchanty ayathākṛtāni
mānāgnihotram uta mānamaunaṃ; mānenādhītam uta mānayajñaḥ |
25 | na mānyamāno mudam ādadīta; na saṃtāpaṃ prāpnuyāc cāvamānāt
santaḥ sataḥ pūjayantīha loke; nāsādhavaḥ sādhubuddhiṃ labhante |
26 | iti dadyād iti yajed ity adhīyīta me vratam
ity asminn abhayāny āhus tāni varjyāni nityaśaḥ |
27 | yenāśrayaṃ vedayante purāṇaṃ; manīṣiṇo mānasamānabhaktam
tan niḥśreyas taijasaṃ rūpam etya; parāṃ śāntiṃ prāpnuyuḥ pretya ceha |