Book 1 Chapter 78 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | śrutvā kumāraṃ jātaṃ tu devayānī śucismitā
cintayām āsa duḥkhārtā śarmiṣṭhāṃ prati bhārata |
2 | abhigamya ca śarmiṣṭhāṃ devayāny abravīd idam
kim idaṃ vṛjinaṃ subhru kṛtaṃ te kāmalubdhayā |
3 | śarmiṣṭhovāca |
3 | ṛṣir abhyāgataḥ kaś cid dharmātmā vedapāragaḥ
sa mayā varadaḥ kāmaṃ yācito dharmasaṃhitam |
4 | nāham anyāyataḥ kāmam ācarāmi śucismite
tasmād ṛṣer mamāpatyam iti satyaṃ bravīmi te |
5 | devayāny uvāca |
5 | śobhanaṃ bhīru satyaṃ ced atha sa jñāyate dvijaḥ
gotranāmābhijanato vettum icchāmi taṃ dvijam |
6 | śarmiṣṭhovāca |
6 | ojasā tejasā caiva dīpyamānaṃ raviṃ yathā
taṃ dṛṣṭvā mama saṃpraṣṭuṃ śaktir nāsīc chucismite |
7 | devayāny uvāca |
7 | yady etad evaṃ śarmiṣṭhe na manyur vidyate mama
apatyaṃ yadi te labdhaṃ jyeṣṭhāc chreṣṭhāc ca vai dvijāt |
8 | vaiśaṃpāyana uvāca |
8 | anyonyam evam uktvā ca saṃprahasya ca te mithaḥ
jagāma bhārgavī veśma tathyam ity eva jajñuṣī |
9 | yayātir devayānyāṃ tu putrāv ajanayan nṛpaḥ
yaduṃ ca turvasuṃ caiva śakraviṣṇū ivāparau |
10 | tasmād eva tu rājarṣeḥ śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī
druhyuṃ cānuṃ ca pūruṃ ca trīn kumārān ajījanat |
11 | tataḥ kāle tu kasmiṃś cid devayānī śucismitā
yayātisahitā rājan nirjagāma mahāvanam |
12 | dadarśa ca tadā tatra kumārān devarūpiṇaḥ
krīḍamānān suviśrabdhān vismitā cedam abravīt |
13 | kasyaite dārakā rājan devaputropamāḥ śubhāḥ
varcasā rūpataś caiva sadṛśā me matās tava |
14 | evaṃ pṛṣṭvā tu rājānaṃ kumārān paryapṛcchata
kiṃnāmadheyagotro vaḥ putrakā brāhmaṇaḥ pitā vibrūta me yathātathyaṃ śrotum icchāmi taṃ hy aham |
15 | te 'darśayan pradeśinyā tam eva nṛpasattamam
śarmiṣṭhāṃ mātaraṃ caiva tasyācakhyuś ca dārakāḥ |
16 | ity uktvā sahitās te tu rājānam upacakramuḥ
nābhyanandata tān rājā devayānyās tadāntike rudantas te 'tha śarmiṣṭhām abhyayur bālakās tataḥ |
17 | dṛṣṭvā tu teṣāṃ bālānāṃ praṇayaṃ pārthivaṃ prati
buddhvā ca tattvato devī śarmiṣṭhām idam abravīt |
18 | madadhīnā satī kasmād akārṣīr vipriyaṃ mama
tam evāsuradharmaṃ tvam āsthitā na bibheṣi kim |
19 | śarmiṣṭhovāca |
19 | yad uktam ṛṣir ity eva tat satyaṃ cāruhāsini
nyāyato dharmataś caiva carantī na bibhemi te |
20 | yadā tvayā vṛto rājā vṛta eva tadā mayā
sakhībhartā hi dharmeṇa bhartā bhavati śobhane |
21 | pūjyāsi mama mānyā ca jyeṣṭhā śreṣṭhā ca brāhmaṇī
tvatto 'pi me pūjyatamo rājarṣiḥ kiṃ na vettha tat |
22 | vaiśaṃpāyana uvāca |
22 | śrutvā tasyās tato vākyaṃ devayāny abravīd idam
rājan nādyeha vatsyāmi vipriyaṃ me kṛtaṃ tvayā |
23 | sahasotpatitāṃ śyāmāṃ dṛṣṭvā tāṃ sāśrulocanām
tvaritaṃ sakāśaṃ kāvyasya prasthitāṃ vyathitas tadā |
24 | anuvavrāja saṃbhrāntaḥ pṛṣṭhataḥ sāntvayan nṛpaḥ
nyavartata na caiva sma krodhasaṃraktalocanā |
25 | avibruvantī kiṃ cit tu rājānaṃ cārulocanā
acirād iva saṃprāptā kāvyasyośanaso 'ntikam |
26 | sā tu dṛṣṭvaiva pitaram abhivādyāgrataḥ sthitā
anantaraṃ yayātis tu pūjayām āsa bhārgavam |
27 | devayāny uvāca |
27 | adharmeṇa jito dharmaḥ pravṛttam adharottaram
śarmiṣṭhayātivṛttāsmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ |
28 | trayo 'syāṃ janitāḥ putrā rājñānena yayātinā
durbhagāyā mama dvau tu putrau tāta bravīmi te |
29 | dharmajña iti vikhyāta eṣa rājā bhṛgūdvaha
atikrāntaś ca maryādāṃ kāvyaitat kathayāmi te |
30 | śukra uvāca |
30 | dharmajñaḥ san mahārāja yo 'dharmam akṛthāḥ priyam
tasmāj jarā tvām acirād dharṣayiṣyati durjayā |
31 | yayātir uvāca |
31 | ṛtuṃ vai yācamānāyā bhagavan nānyacetasā
duhitur dānavendrasya dharmyam etat kṛtaṃ mayā |
32 | ṛtuṃ vai yācamānāyā na dadāti pumān vṛtaḥ
bhrūṇahety ucyate brahman sa iha brahmavādibhiḥ |
33 | abhikāmāṃ striyaṃ yas tu gamyāṃ rahasi yācitaḥ
nopaiti sa ca dharmeṣu bhrūṇahety ucyate budhaiḥ |
34 | ity etāni samīkṣyāhaṃ kāraṇāni bhṛgūdvaha
adharmabhayasaṃvignaḥ śarmiṣṭhām upajagmivān |
35 | śukra uvāca |
35 | nanv ahaṃ pratyavekṣyas te madadhīno 'si pārthiva
mithyācārasya dharmeṣu cauryaṃ bhavati nāhuṣa |
36 | vaiśaṃpāyana uvāca |
36 | kruddhenośanasā śapto yayātir nāhuṣas tadā
pūrvaṃ vayaḥ parityajya jarāṃ sadyo 'nvapadyata |
37 | yayātir uvāca |
37 | atṛpto yauvanasyāhaṃ devayānyāṃ bhṛgūdvaha
prasādaṃ kuru me brahmañ jareyaṃ mā viśeta mām |
38 | śukra uvāca |
38 | nāhaṃ mṛṣā bravīmy etaj jarāṃ prāpto 'si bhūmipa
jarāṃ tv etāṃ tvam anyasmai saṃkrāmaya yadīcchasi |
39 | yayātir uvāca |
39 | rājyabhāk sa bhaved brahman puṇyabhāk kīrtibhāk tathā
yo me dadyād vayaḥ putras tad bhavān anumanyatām |
40 | śukra uvāca |
40 | saṃkrāmayiṣyasi jarāṃ yatheṣṭaṃ nahuṣātmaja
mām anudhyāya bhāvena na ca pāpam avāpsyasi |
41 | vayo dāsyati te putro yaḥ sa rājā bhaviṣyati
āyuṣmān kīrtimāṃś caiva bahvapatyas tathaiva ca |