 | Book 1 Chapter 73
|
| 1 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 1 | kṛtavidye kace prāpte hṛṣṭarūpā divaukasaḥ
kacād adhītya tāṃ vidyāṃ kṛtārthā bharatarṣabha
|
| 2 | sarva eva samāgamya śatakratum athābruvan
kālas te vikramasyādya jahi śatrūn puraṃdara
|
| 3 | evam uktas tu sahitais tridaśair maghavāṃs tadā
tathety uktvopacakrāma so 'paśyata vane striyaḥ
|
| 4 | krīḍantīnāṃ tu kanyānāṃ vane caitrarathopame
vāyubhūtaḥ sa vastrāṇi sarvāṇy eva vyamiśrayat
|
| 5 | tato jalāt samuttīrya kanyās tāḥ sahitās tadā
vastrāṇi jagṛhus tāni yathāsannāny anekaśaḥ
|
| 6 | tatra vāso devayānyāḥ śarmiṣṭhā jagṛhe tadā
vyatimiśram ajānantī duhitā vṛṣaparvaṇaḥ
|
| 7 | tatas tayor mithas tatra virodhaḥ samajāyata
devayānyāś ca rājendra śarmiṣṭhāyāś ca tatkṛte
|
| 8 | devayāny uvāca
|
| 8 | kasmād gṛhṇāsi me vastraṃ śiṣyā bhūtvā mamāsuri
samudācārahīnāyā na te śreyo bhaviṣyati
|
| 9 | śarmiṣṭhovāca
|
| 9 | āsīnaṃ ca śayānaṃ ca pitā te pitaraṃ mama
stauti vandati cābhīkṣṇaṃ nīcaiḥ sthitvā vinītavat
|
| 10 | yācatas tvaṃ hi duhitā stuvataḥ pratigṛhṇataḥ
sutāhaṃ stūyamānasya dadato 'pratigṛhṇataḥ
|
| 11 | anāyudhā sāyudhāyā riktā kṣubhyasi bhikṣuki
lapsyase pratiyoddhāraṃ na hi tvāṃ gaṇayāmy aham
|
| 12 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 12 | samucchrayaṃ devayānīṃ gatāṃ saktāṃ ca vāsasi
śarmiṣṭhā prākṣipat kūpe tataḥ svapuram āvrajat
|
| 13 | hateyam iti vijñāya śarmiṣṭhā pāpaniścayā
anavekṣya yayau veśma krodhavegaparāyaṇā
|
| 14 | atha taṃ deśam abhyāgād yayātir nahuṣātmajaḥ
śrāntayugyaḥ śrāntahayo mṛgalipsuḥ pipāsitaḥ
|
| 15 | sa nāhuṣaḥ prekṣamāṇa udapānaṃ gatodakam
dadarśa kanyāṃ tāṃ tatra dīptām agniśikhām iva
|
| 16 | tām apṛcchat sa dṛṣṭvaiva kanyām amaravarṇinīm
sāntvayitvā nṛpaśreṣṭhaḥ sāmnā paramavalgunā
|
| 17 | kā tvaṃ tāmranakhī śyāmā sumṛṣṭamaṇikuṇḍalā
dīrghaṃ dhyāyasi cātyarthaṃ kasmāc chvasiṣi cāturā
|
| 18 | kathaṃ ca patitāsy asmin kūpe vīruttṛṇāvṛte
duhitā caiva kasya tvaṃ vada sarvaṃ sumadhyame
|
| 19 | devayāny uvāca
|
| 19 | yo 'sau devair hatān daityān utthāpayati vidyayā
tasya śukrasya kanyāhaṃ sa māṃ nūnaṃ na budhyate
|
| 20 | eṣa me dakṣiṇo rājan pāṇis tāmranakhāṅguliḥ
samuddhara gṛhītvā māṃ kulīnas tvaṃ hi me mataḥ
|
| 21 | jānāmi hi tvāṃ saṃśāntaṃ vīryavantaṃ yaśasvinam
tasmān māṃ patitām asmāt kūpād uddhartum arhasi
|
| 22 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 22 | tām atha brāhmaṇīṃ strīṃ ca vijñāya nahuṣātmajaḥ
gṛhītvā dakṣiṇe pāṇāv ujjahāra tato 'vaṭāt
|
| 23 | uddhṛtya caināṃ tarasā tasmāt kūpān narādhipaḥ
āmantrayitvā suśroṇīṃ yayātiḥ svapuraṃ yayau
|
| 24 | devayāny uvāca
|
| 24 | tvaritaṃ ghūrṇike gaccha sarvam ācakṣva me pituḥ
nedānīṃ hi pravekyāmi nagaraṃ vṛṣaparvaṇaḥ
|
| 25 | vaiśaṃpāyana uvāca
|
| 25 | sā tu vai tvaritaṃ gatvā ghūrṇikāsuramandiram
dṛṣṭvā kāvyam uvācedaṃ saṃbhramāviṣṭacetanā
|
| 26 | ācakṣe te mahāprājña devayānī vane hatā
śarmiṣṭhayā mahābhāga duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ
|
| 27 | śrutvā duhitaraṃ kāvyas tatra śarmiṣṭhayā hatām
tvarayā niryayau duḥkhān mārgamāṇaḥ sutāṃ vane
|
| 28 | dṛṣṭvā duhitaraṃ kāvyo devayānīṃ tato vane
bāhubhyāṃ saṃpariṣvajya duḥkhito vākyam abravīt
|
| 29 | ātmadoṣair niyacchanti sarve duḥkhasukhe janāḥ
manye duścaritaṃ te 'sti yasyeyaṃ niṣkṛtiḥ kṛtā
|
| 30 | devayāny uvāca
|
| 30 | niṣkṛtir me 'stu vā māstu śṛṇuṣvāvahito mama
śarmiṣṭhayā yad uktāsmi duhitrā vṛṣaparvaṇaḥ
satyaṃ kilaitat sā prāha daityānām asi gāyanaḥ
|
| 31 | evaṃ hi me kathayati śarmiṣṭhā vārṣaparvaṇī
vacanaṃ tīkṣṇaparuṣaṃ krodharaktekṣaṇā bhṛśam
|
| 32 | stuvato duhitā hi tvaṃ yācataḥ pratigṛhṇataḥ
sutāhaṃ stūyamānasya dadato 'pratigṛhṇataḥ
|
| 33 | iti mām āha śarmiṣṭhā duhitā vṛṣaparvaṇaḥ
krodhasaṃraktanayanā darpapūrṇā punaḥ punaḥ
|
| 34 | yady ahaṃ stuvatas tāta duhitā pratigṛhṇataḥ
prasādayiṣye śarmiṣṭhām ity uktā hi sakhī mayā
|
| 35 | śukra uvāca
|
| 35 | stuvato duhitā na tvaṃ bhadre na pratigṛhṇataḥ
astotuḥ stūyamānasya duhitā devayāny asi
|
| 36 | vṛṣaparvaiva tad veda śakro rājā ca nāhuṣaḥ
acintyaṃ brahma nirdvandvam aiśvaraṃ hi balaṃ mama
|