Book 1 Chapter 70 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | prajāpates tu dakṣasya manor vaivasvatasya ca
bharatasya kuroḥ pūror ajamīḍhasya cānvaye |
2 | yādavānām imaṃ vaṃśaṃ pauravāṇāṃ ca sarvaśaḥ
tathaiva bhāratānāṃ ca puṇyaṃ svastyayanaṃ mahat dhanyaṃ yaśasyam āyuṣyaṃ kīrtayiṣyāmi te 'nagha |
3 | tejobhir uditāḥ sarve maharṣisamatejasaḥ
daśa pracetasaḥ putrāḥ santaḥ pūrvajanāḥ smṛtāḥ meghajenāgninā ye te pūrvaṃ dagdhā mahaujasaḥ |
4 | tebhyaḥ prācetaso jajñe dakṣo dakṣād imāḥ prajāḥ
saṃbhūtāḥ puruṣavyāghra sa hi lokapitāmahaḥ |
5 | vīriṇyā saha saṃgamya dakṣaḥ prācetaso muniḥ
ātmatulyān ajanayat sahasraṃ saṃśitavratān |
6 | sahasrasaṃkhyān samitān sutān dakṣasya nāradaḥ
mokṣam adhyāpayām āsa sāṃkhyajñānam anuttamam |
7 | tataḥ pañcāśataṃ kanyāḥ putrikā abhisaṃdadhe
prajāpatiḥ prajā dakṣaḥ sisṛkṣur janamejaya |
8 | dadau sa daśa dharmāya kaśyapāya trayodaśa
kālasya nayane yuktāḥ saptaviṃśatim indave |
9 | trayodaśānāṃ patnīnāṃ yā tu dākṣāyaṇī varā
mārīcaḥ kaśyapas tasyām ādityān samajījanat indrādīn vīryasaṃpannān vivasvantam athāpi ca |
10 | vivasvataḥ suto jajñe yamo vaivasvataḥ prabhuḥ
mārtaṇḍaś ca yamasyāpi putro rājann ajāyata |
11 | mārtaṇḍasya manur dhīmān ajāyata sutaḥ prabhuḥ
manor vaṃśo mānavānāṃ tato 'yaṃ prathito 'bhavat brahmakṣatrādayas tasmān manor jātās tu mānavāḥ |
12 | tatrābhavat tadā rājan brahma kṣatreṇa saṃgatam
brāhmaṇā mānavās teṣāṃ sāṅgaṃ vedam adīdharan |
13 | venaṃ dhṛṣṇuṃ nariṣyantaṃ nābhāgekṣvākum eva ca
karūṣam atha śaryātiṃ tathaivātrāṣṭamīm ilām |
14 | pṛṣadhranavamān āhuḥ kṣatradharmaparāyaṇān
nābhāgāriṣṭadaśamān manoḥ putrān mahābalān |
15 | pañcāśataṃ manoḥ putrās tathaivānye 'bhavan kṣitau
anyonyabhedāt te sarve vineśur iti naḥ śrutam |
16 | purūravās tato vidvān ilāyāṃ samapadyata
sā vai tasyābhavan mātā pitā ceti hi naḥ śrutam |
17 | trayodaśa samudrasya dvīpān aśnan purūravāḥ
amānuṣair vṛtaḥ sattvair mānuṣaḥ san mahāyaśāḥ |
18 | vipraiḥ sa vigrahaṃ cakre vīryonmattaḥ purūravāḥ
jahāra ca sa viprāṇāṃ ratnāny utkrośatām api |
19 | sanatkumāras taṃ rājan brahmalokād upetya ha
anudarśayāṃ tataś cakre pratyagṛhṇān na cāpy asau |
20 | tato maharṣibhiḥ kruddhaiḥ śaptaḥ sadyo vyanaśyata
lobhānvito madabalān naṣṭasaṃjño narādhipaḥ |
21 | sa hi gandharvalokastha urvaśyā sahito virāṭ
ānināya kriyārthe 'gnīn yathāvad vihitāṃs tridhā |
22 | ṣaṭ putrā jajñire 'thailād āyur dhīmān amāvasuḥ
dṛḍhāyuś ca vanāyuś ca śrutāyuś corvaśīsutāḥ |
23 | nahuṣaṃ vṛddhaśarmāṇaṃ rajiṃ rambham anenasam
svarbhānavīsutān etān āyoḥ putrān pracakṣate |
24 | āyuṣo nahuṣaḥ putro dhīmān satyaparākramaḥ
rājyaṃ śaśāsa sumahad dharmeṇa pṛthivīpatiḥ |
25 | pitṝn devān ṛṣīn viprān gandharvoragarākṣasān
nahuṣaḥ pālayām āsa brahmakṣatram atho viśaḥ |
26 | sa hatvā dasyusaṃghātān ṛṣīn karam adāpayat
paśuvac caiva tān pṛṣṭhe vāhayām āsa vīryavān |
27 | kārayām āsa cendratvam abhibhūya divaukasaḥ
tejasā tapasā caiva vikrameṇaujasā tathā |
28 | yatiṃ yayātiṃ saṃyātim āyātiṃ pāñcam uddhavam
nahuṣo janayām āsa ṣaṭ putrān priyavāsasi |
29 | yayātir nāhuṣaḥ samrāḍ āsīt satyaparākramaḥ
sa pālayām āsa mahīm īje ca vividhaiḥ savaiḥ |
30 | atiśaktyā pitṝn arcan devāṃś ca prayataḥ sadā
anvagṛhṇāt prajāḥ sarvā yayātir aparājitaḥ |
31 | tasya putrā maheṣvāsāḥ sarvaiḥ samuditā guṇaiḥ
devayānyāṃ mahārāja śarmiṣṭhāyāṃ ca jajñire |
32 | devayānyām ajāyetāṃ yadus turvasur eva ca
druhyuś cānuś ca pūruś ca śarmiṣṭhāyāṃ prajajñire |
33 | sa śāśvatīḥ samā rājan prajā dharmeṇa pālayan
jarām ārchan mahāghorāṃ nāhuṣo rūpanāśinīm |
34 | jarābhibhūtaḥ putrān sa rājā vacanam abravīt
yaduṃ pūruṃ turvasuṃ ca druhyuṃ cānuṃ ca bhārata |
35 | yauvanena caran kāmān yuvā yuvatibhiḥ saha
vihartum aham icchāmi sāhyaṃ kuruta putrakāḥ |
36 | taṃ putro devayāneyaḥ pūrvajo yadur abravīt
kiṃ kāryaṃ bhavataḥ kāryam asmābhir yauvanena ca |
37 | yayātir abravīt taṃ vai jarā me pratigṛhyatām
yauvanena tvadīyena careyaṃ viṣayān aham |
38 | yajato dīrghasatrair me śāpāc cośanaso muneḥ
kāmārthaḥ parihīṇo me tapye 'haṃ tena putrakāḥ |
39 | māmakena śarīreṇa rājyam ekaḥ praśāstu vaḥ
ahaṃ tanvābhinavayā yuvā kāmān avāpnuyām |
40 | na te tasya pratyagṛhṇan yaduprabhṛtayo jarām
tam abravīt tataḥ pūruḥ kanīyān satyavikramaḥ |
41 | rājaṃś carābhinavayā tanvā yauvanagocaraḥ
ahaṃ jarāṃ samāsthāya rājye sthāsyāmi te 'jñayā |
42 | evam uktaḥ sa rājarṣis tapovīryasamāśrayāt
saṃcārayām āsa jarāṃ tadā putre mahātmani |
43 | pauraveṇātha vayasā rājā yauvanam āsthitaḥ
yāyātenāpi vayasā rājyaṃ pūrur akārayat |
44 | tato varṣasahasrānte yayātir aparājitaḥ
atṛpta eva kāmānāṃ pūruṃ putram uvāca ha |
45 | tvayā dāyādavān asmi tvaṃ me vaṃśakaraḥ sutaḥ
pauravo vaṃśa iti te khyātiṃ loke gamiṣyati |
46 | tataḥ sa nṛpaśārdūlaḥ pūruṃ rājye 'bhiṣicya ca
kālena mahatā paścāt kāladharmam upeyivān |