Book 1 Chapter 69
1	śakuntalovāca
1	rājan sarṣapamātrāṇi paracchidrāṇi paśyasi ātmano bilvamātrāṇi paśyann api na paśyasi
2	menakā tridaśeṣv eva tridaśāś cānu menakām mamaivodricyate janma duḥṣanta tava janmataḥ
3	kṣitāv aṭasi rājaṃs tvam antarikṣe carāmy aham āvayor antaraṃ paśya merusarṣapayor iva
4	mahendrasya kuberasya yamasya varuṇasya ca bhavanāny anusaṃyāmi prabhāvaṃ paśya me nṛpa
5	satyaś cāpi pravādo 'yaṃ yaṃ pravakṣyāmi te 'nagha nidarśanārthaṃ na dveṣāt tac chrutvā kṣantum arhasi
6	virūpo yāvad ādarśe nātmanaḥ paśyate mukham manyate tāvad ātmānam anyebhyo rūpavattaram
7	yadā tu mukham ādarśe vikṛtaṃ so 'bhivīkṣate tadetaraṃ vijānāti ātmānaṃ netaraṃ janam
8	atīva rūpasaṃpanno na kiṃ cid avamanyate atīva jalpan durvāco bhavatīha viheṭhakaḥ
9	mūrkho hi jalpatāṃ puṃsāṃ śrutvā vācaḥ śubhāśubhāḥ aśubhaṃ vākyam ādatte purīṣam iva sūkaraḥ
10	prājñas tu jalpatāṃ puṃsāṃ śrutvā vācaḥ śubhāśubhāḥ guṇavad vākyam ādatte haṃsaḥ kṣīram ivāmbhasaḥ
11	anyān parivadan sādhur yathā hi paritapyate tathā parivadann anyāṃs tuṣṭo bhavati durjanaḥ
12	abhivādya yathā vṛddhān santo gacchanti nirvṛtim evaṃ sajjanam ākruśya mūrkho bhavati nirvṛtaḥ
13	sukhaṃ jīvanty adoṣajñā mūrkhā doṣānudarśinaḥ yatra vācyāḥ paraiḥ santaḥ parān āhus tathāvidhān
14	ato hāsyataraṃ loke kiṃ cid anyan na vidyate yatra durjana ity āha durjanaḥ sajjanaṃ svayam
15	satyadharmacyutāt puṃsaḥ kruddhād āśīviṣād iva anāstiko 'py udvijate janaḥ kiṃ punar āstikaḥ
16	svayam utpādya vai putraṃ sadṛśaṃ yo 'vamanyate tasya devāḥ śriyaṃ ghnanti na ca lokān upāśnute
17	kulavaṃśapratiṣṭhāṃ hi pitaraḥ putram abruvan uttamaṃ sarvadharmāṇāṃ tasmāt putraṃ na saṃtyajet
18	svapatnīprabhavān pañca labdhān krītān vivardhitān kṛtān anyāsu cotpannān putrān vai manur abravīt
19	dharmakīrtyāvahā nṝṇāṃ manasaḥ prītivardhanāḥ trāyante narakāj jātāḥ putrā dharmaplavāḥ pitṝn
20	sa tvaṃ nṛpatiśārdūla na putraṃ tyaktum arhasi ātmānaṃ satyadharmau ca pālayāno mahīpate narendrasiṃha kapaṭaṃ na voḍhuṃ tvam ihārhasi
21	varaṃ kūpaśatād vāpī varaṃ vāpīśatāt kratuḥ varaṃ kratuśatāt putraḥ satyaṃ putraśatād varam
22	aśvamedhasahasraṃ ca satyaṃ ca tulayā dhṛtam aśvamedhasahasrād dhi satyam eva viśiṣyate
23	sarvavedādhigamanaṃ sarvatīrthāvagāhanam satyaṃ ca vadato rājan samaṃ vā syān na vā samam
24	nāsti satyāt paro dharmo na satyād vidyate param na hi tīvrataraṃ kiṃ cid anṛtād iha vidyate
25	rājan satyaṃ paraṃ brahma satyaṃ ca samayaḥ paraḥ mā tyākṣīḥ samayaṃ rājan satyaṃ saṃgatam astu te
26	anṛte cet prasaṅgas te śraddadhāsi na cet svayam ātmano hanta gacchāmi tvādṛśe nāsti saṃgatam
27	ṛte 'pi tvayi duḥṣanta śailarājāvataṃsakām caturantām imām urvīṃ putro me pālayiṣyati
28	vaiśaṃpāyana uvāca
28	etāvad uktvā vacanaṃ prātiṣṭhata śakuntalā athāntarikṣe duḥṣantaṃ vāg uvācāśarīriṇī ṛtvikpurohitācāryair mantribhiś cāvṛtaṃ tadā
29	bhastrā mātā pituḥ putro yena jātaḥ sa eva saḥ bharasva putraṃ duḥṣanta māvamaṃsthāḥ śakuntalām
30	retodhāḥ putra unnayati naradeva yamakṣayāt tvaṃ cāsya dhātā garbhasya satyam āha śakuntalā
31	jāyā janayate putram ātmano 'ṅgaṃ dvidhā kṛtam tasmād bharasva duḥṣanta putraṃ śākuntalaṃ nṛpa
32	abhūtir eṣā kas tyajyāj jīvañ jīvantam ātmajam śākuntalaṃ mahātmānaṃ dauḥṣantiṃ bhara paurava
33	bhartavyo 'yaṃ tvayā yasmād asmākaṃ vacanād api tasmād bhavatv ayaṃ nāmnā bharato nāma te sutaḥ
34	tac chrutvā pauravo rājā vyāhṛtaṃ vai divaukasām purohitam amātyāṃś ca saṃprahṛṣṭo 'bravīd idam
35	śṛṇvantv etad bhavanto 'sya devadūtasya bhāṣitam aham apy evam evainaṃ jānāmi svayam ātmajam
36	yady ahaṃ vacanād eva gṛhṇīyām imam ātmajam bhaved dhi śaṅkā lokasya naivaṃ śuddho bhaved ayam
37	taṃ viśodhya tadā rājā devadūtena bhārata hṛṣṭaḥ pramuditaś cāpi pratijagrāha taṃ sutam
38	mūrdhni cainam upāghrāya sasnehaṃ pariṣasvaje sabhājyamāno vipraiś ca stūyamānaś ca bandibhiḥ sa mudaṃ paramāṃ lebhe putrasaṃsparśajāṃ nṛpaḥ
39	tāṃ caiva bhāryāṃ dharmajñaḥ pūjayām āsa dharmataḥ abravīc caiva tāṃ rājā sāntvapūrvam idaṃ vacaḥ
40	kṛto lokaparokṣo 'yaṃ saṃbandho vai tvayā saha tasmād etan mayā devi tvacchuddhyarthaṃ vicāritam
41	manyate caiva lokas te strībhāvān mayi saṃgatam putraś cāyaṃ vṛto rājye mayā tasmād vicāritam
42	yac ca kopitayātyarthaṃ tvayokto 'smy apriyaṃ priye praṇayinyā viśālākṣi tat kṣāntaṃ te mayā śubhe
43	tām evam uktvā rājarṣir duḥṣanto mahiṣīṃ priyām vāsobhir annapānaiś ca pūjayām āsa bhārata
44	duḥṣantaś ca tato rājā putraṃ śākuntalaṃ tadā bharataṃ nāmataḥ kṛtvā yauvarājye 'bhyaṣecayat
45	tasya tat prathitaṃ cakraṃ prāvartata mahātmanaḥ bhāsvaraṃ divyam ajitaṃ lokasaṃnādanaṃ mahat
46	sa vijitya mahīpālāṃś cakāra vaśavartinaḥ cacāra ca satāṃ dharmaṃ prāpa cānuttamaṃ yaśaḥ
47	sa rājā cakravarty āsīt sārvabhaumaḥ pratāpavān īje ca bahubhir yajñair yathā śakro marutpatiḥ
48	yājayām āsa taṃ kaṇvo dakṣavad bhūridakṣiṇam śrīmān govitataṃ nāma vājimedham avāpa saḥ yasmin sahasraṃ padmānāṃ kaṇvāya bharato dadau
49	bharatād bhāratī kīrtir yenedaṃ bhārataṃ kulam apare ye ca pūrve ca bhāratā iti viśrutāḥ
50	bharatasyānvavāye hi devakalpā mahaujasaḥ babhūvur brahmakalpāś ca bahavo rājasattamāḥ
51	yeṣām aparimeyāni nāmadheyāni sarvaśaḥ teṣāṃ tu te yathāmukhyaṃ kīrtayiṣyāmi bhārata mahābhāgān devakalpān satyārjavaparāyaṇān