Book 1 Chapter 65 | |
1 | vaiśaṃpāyana uvāca |
1 | tato gacchan mahābāhur eko 'mātyān visṛjya tān
nāpaśyad āśrame tasmiṃs tam ṛṣiṃ saṃśitavratam |
2 | so 'paśyamānas tam ṛṣiṃ śūnyaṃ dṛṣṭvā tam āśramam
uvāca ka ihety uccair vanaṃ saṃnādayann iva |
3 | śrutvātha tasya taṃ śabdaṃ kanyā śrīr iva rūpiṇī
niścakrāmāśramāt tasmāt tāpasīveṣadhāriṇī |
4 | sā taṃ dṛṣṭvaiva rājānaṃ duḥṣantam asitekṣaṇā
svāgataṃ ta iti kṣipram uvāca pratipūjya ca |
5 | āsanenārcayitvā ca pādyenārghyeṇa caiva hi
papracchānāmayaṃ rājan kuśalaṃ ca narādhipam |
6 | yathāvad arcayitvā sā pṛṣṭvā cānāmayaṃ tadā
uvāca smayamāneva kiṃ kāryaṃ kriyatām iti |
7 | tām abravīt tato rājā kanyāṃ madhurabhāṣiṇīm
dṛṣṭvā sarvānavadyāṅgīṃ yathāvat pratipūjitaḥ |
8 | āgato 'haṃ mahābhāgam ṛṣiṃ kaṇvam upāsitum
kva gato bhagavān bhadre tan mamācakṣva śobhane |
9 | śakuntalovāca |
9 | gataḥ pitā me bhagavān phalāny āhartum āśramāt
muhūrtaṃ saṃpratīkṣasva drakṣyasy enam ihāgatam |
10 | vaiśaṃpāyana uvāca |
10 | apaśyamānas tam ṛṣiṃ tayā coktas tathā nṛpaḥ
tāṃ ca dṛṣṭvā varārohāṃ śrīmatīṃ cāruhāsinīm |
11 | vibhrājamānāṃ vapuṣā tapasā ca damena ca
rūpayauvanasaṃpannām ity uvāca mahīpatiḥ |
12 | kāsi kasyāsi suśroṇi kimarthaṃ cāgatā vanam
evaṃrūpaguṇopetā kutas tvam asi śobhane |
13 | darśanād eva hi śubhe tvayā me 'pahṛtaṃ manaḥ
icchāmi tvām ahaṃ jñātuṃ tan mamācakṣva śobhane |
14 | evam uktā tadā kanyā tena rājñā tadāśrame
uvāca hasatī vākyam idaṃ sumadhurākṣaram |
15 | kaṇvaṣyāhaṃ bhagavato duḥṣanta duhitā matā
tapasvino dhṛtimato dharmajñasya yaśasvinaḥ |
16 | duḥṣanta uvāca |
16 | ūrdhvaretā mahābhāgo bhagavāṃl lokapūjitaḥ
caled dhi vṛttād dharmo 'pi na calet saṃśitavrataḥ |
17 | kathaṃ tvaṃ tasya duhitā saṃbhūtā varavarṇinī
saṃśayo me mahān atra taṃ me chettum ihārhasi |
18 | śakuntalovāca |
18 | yathāyam āgamo mahyaṃ yathā cedam abhūt purā
śṛṇu rājan yathātattvaṃ yathāsmi duhitā muneḥ |
19 | ṛṣiḥ kaś cid ihāgamya mama janmābhyacodayat
tasmai provāca bhagavān yathā tac chṛṇu pārthiva |
20 | tapyamānaḥ kila purā viśvāmitro mahat tapaḥ
subhṛśaṃ tāpayām āsa śakraṃ suragaṇeśvaram |
21 | tapasā dīptavīryo 'yaṃ sthānān māṃ cyāvayed iti
bhītaḥ puraṃdaras tasmān menakām idam abravīt |
22 | guṇair divyair apsarasāṃ menake tvaṃ viśiṣyase
śreyo me kuru kalyāṇi yat tvāṃ vakṣyāmi tac chṛṇu |
23 | asāv ādityasaṃkāśo viśvāmitro mahātapāḥ
tapyamānas tapo ghoraṃ mama kampayate manaḥ |
24 | menake tava bhāro 'yaṃ viśvāmitraḥ sumadhyame
saṃśitātmā sudurdharṣa ugre tapasi vartate |
25 | sa māṃ na cyāvayet sthānāt taṃ vai gatvā pralobhaya
cara tasya tapovighnaṃ kuru me priyam uttamam |
26 | rūpayauvanamādhuryaceṣṭitasmitabhāṣitaiḥ
lobhayitvā varārohe tapasaḥ saṃnivartaya |
27 | menakovāca |
27 | mahātejāḥ sa bhagavān sadaiva ca mahātapāḥ
kopanaś ca tathā hy enaṃ jānāti bhagavān api |
28 | tejasas tapasaś caiva kopasya ca mahātmanaḥ
tvam apy udvijase yasya nodvijeyam ahaṃ katham |
29 | mahābhāgaṃ vasiṣṭhaṃ yaḥ putrair iṣṭair vyayojayat
kṣatre jātaś ca yaḥ pūrvam abhavad brāhmaṇo balāt |
30 | śaucārthaṃ yo nadīṃ cakre durgamāṃ bahubhir jalaiḥ
yāṃ tāṃ puṇyatamāṃ loke kauśikīti vidur janāḥ |
31 | babhāra yatrāsya purā kāle durge mahātmanaḥ
dārān mataṅgo dharmātmā rājarṣir vyādhatāṃ gataḥ |
32 | atītakāle durbhikṣe yatraitya punar āśramam
muniḥ pāreti nadyā vai nāma cakre tadā prabhuḥ |
33 | mataṅgaṃ yājayāṃ cakre yatra prītamanāḥ svayam
tvaṃ ca somaṃ bhayād yasya gataḥ pātuṃ śureśvara |
34 | ati nakṣatravaṃśāṃś ca kruddho nakṣatrasaṃpadā
prati śravaṇapūrvāṇi nakṣatrāṇi sasarja yaḥ |
35 | etāni yasya karmāṇi tasyāhaṃ bhṛśam udvije
yathā māṃ na dahet kruddhas tathājñāpaya māṃ vibho |
36 | tejasā nirdahel lokān kampayed dharaṇīṃ padā
saṃkṣipec ca mahāmeruṃ tūrṇam āvartayet tathā |
37 | tādṛśaṃ tapasā yuktaṃ pradīptam iva pāvakam
katham asmadvidhā bālā jitendriyam abhispṛśet |
38 | hutāśanamukhaṃ dīptaṃ sūryacandrākṣitārakam
kālajihvaṃ suraśreṣṭha katham asmadvidhā spṛśet |
39 | yamaś ca somaś ca maharṣayaś ca; sādhyā viśve vālakhilyāś ca sarve
ete 'pi yasyodvijante prabhāvāt; kasmāt tasmān mādṛśī nodvijeta |
40 | tvayaivam uktā ca kathaṃ samīpam; ṛṣer na gaccheyam ahaṃ surendra
rakṣāṃ tu me cintaya devarāja; yathā tvadarthaṃ rakṣitāhaṃ careyam |
41 | kāmaṃ tu me mārutas tatra vāsaḥ; prakrīḍitāyā vivṛṇotu deva
bhavec ca me manmathas tatra kārye; sahāyabhūtas tava devaprasādāt |
42 | vanāc ca vāyuḥ surabhiḥ pravāyet; tasmin kāle tam ṛṣiṃ lobhayantyāḥ
tathety uktvā vihite caiva tasmiṃs; tato yayau sāśramaṃ kauśikasya |